O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Rivojlanish falsafasi 
Dialektikaning tarixiy shakllari va xususiyatlari: stixiyali dialektika; 
idealistik dialektika; falsafiy dialektik; klassik dialektika; obektiv va subektiv 
dialektika; noklassik dialektika; fojeiy dialektika; dialektik teologiya yoki «inqiroz 
teologiyasi»; salbiy dialektika.
Dialektikaning muqobillari: metafizika, dogmatizm, relyativizm, sofistika, 
eklektika, sinergetika: bifurkatsiya, fluktuatsiyalar, attraktor, disssipativ tizimlar. 
Dialektika va metafizika rivojlanishning ikki konsepsiyasi va bilishning ikki 
metodi sifatidagi muqobilligi.
Dialektikaning asosiy tushunchalari 
Umumiy o‘zaro aloqa va rivojlanishning dialektik tamoyillari: bilish, 
obektivlik, umumiy aloqa va rivojlanish tamoyillari.
Narsa tushunchasining tasnifi. Aloqa, o‘zaro aloqa, aloqa uchun asos 
tushunchalarining tasnifi. O‘zaro aloqaning tabiiy va ijtimoiy jarayonlardagi o‘rni. 
Aloqa uchun asos, munosabat va o‘zaro tasir tushunchalari. Aloqaning obektivligi, 
muhimligi, barqarorligi, va umumiyligi. O‘zaro tasirning zarurati va ahamiyati. 
Tarixiylik, sababiyat va tizimlilik tamoyillarining o‘ziga xos xususiyatlari. 
Rivojlanish tushunchasining mohiyati va mazmuni. Rivojlanishning tiplari: 
progress va regress, rivojlanishning volyuntaristik va emerjent talqinining o‘ziga 
xos xususiyatlari. Taraqqiyotning fatalistik talqini. Ochiq tizimlarning rivojlanishi 
evolyusiyasi. 
Dialektikaning umumiy qonunlari. 
Qonun tushunchasining tavsifi va uning turlari. Qonun - tizimning 
elementlari o‘rtasidagi umumiy va invariant aloqa. Qonunlarning tasnifi: voqelik 
qonunlari, fan qonunlari, falsafa qonunlari. Qonunning amal qilish sharoitlari: 
bazis qonunlar va lokal qonunlar. Qonuniyatlar – qonunlarning namoyon bo‘lish 
sharti. Qarama-qarshiliklarning qarshi harakat («kurash»)ga doir munosabati. 
Ziddiyatlar dialektikasi. Asosiy va ikkinchi darajali ziddiyatlar. Ayniyat va tafovut. 
Ziddiyatlarning turlari. Miqdor va sifat o‘zgarishlari. Sifat - hodisaning uning 
xossalari va substrati bilan belgilanuvchi xususiyati. Xossa – predmet boshqa 
predmetlardan farqi yoki o‘xshashligini belgilovchi asosiy mezon. Miqdor – narsa 
yoki jarayonni tavsiflovchi to‘plamlar va kattaliklar yig‘indisi. Miqdorning ikki 
asosiy turi – ko‘payish va kamayish. Meyor – predmet borlig‘ining chegarasi. 

---

Sakrash – bir sifatning boshqa sifatga aylanish vaqti. Inkorni inkor. Qo‘sh inkor 
tushunchasining mohiyati. Rivojlanish qonunlarining umumiy jihatlari. 
Barqaror taraqqiyotnnig metodologik asoslari va tarixiy mezonlari 
Barqaror taraqqiyot tushunchasining mohiyati. Sivilizatsiyaning barqaror 
rivojlanish 
prinsiplari 
tizimi. 
Insoniyatni 
tur 
sifatida 
saqlabqolishda 
barqarorlikning ahamiyativa zarurati. Barqaror rivojlanishning tizimli-ijtimoiy 
tabiiy mohiyati.Barqarorlik universal evolyusionizmning davomi. Rivojlanish, 
barqaror rivojlanish va xavfsizlik. Barqaror globallashuvga o‘tish jarayoni. Davlat 
va barqaror taraqqiyot.