O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti sirtqi fakulteti

Xususiy kapital va moliyaviy natijalar hisobi.

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarini moliyaviy qoʻllab-quvvatlashda faol ishtirok etayotgan “Agrobank” aksiyadorlik tijorat banki barcha koʻrsatkichlarning barqaror oʻsishiga ham erishmoqda. Bu esa xalqaro va milliy reyting agentliklari tomonidan eʼtirof etib kelinmoqda. Jumladan, oʻtgan yili “Standard&Poorʻs” xalqaro reyting agentligi tomonidan moliyaviy muassasaning rivojlanish istiqbollari bir pogʻonaga koʻtarilib, “V/V” “barqaror” darajasida tasdiqlandi.

Hisobot davrining boshida korxona quyidagi (qisqartirilgan) balansga ega.

Joriy yilda ham bir qator muhim vazifalarni amalga oshirish koʻzda tutilgan. Xususan, 2017-2021 yillarga moʻljallangan Harakatlar strategiyasida qayd etilgan ustuvor yoʻnalishlardan kelib chiqib, fuqarolarni tadbirkorlikka jalb qilish maqsadida turli tadbirlarni amalga oshirish davom ettirilmoqda.

Pirovardida 2019 yilning birinchi choragida bank aktivlari 3,5 trln. soʻmni tashkil etib, ushbu koʻrsatkich oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 1,3 trln. soʻmga yoki 161 foiz koʻpayishiga erishildi. Aktivlarning koʻpayishi, asosan, kredit qoʻyilmalarining 1,5 trln. soʻm va jami bank kapitali 50,2 mlrd. soʻmga ortganligi hissasiga toʻgʻri keladi. Bankning likvidlilik, ishonchlilik, toʻlovga qobiliyatlilik kabi asosiy koʻrsatkichlari barqarorligi taʼminlanib, jami kapitali 106 foiz oʻsib, 924 mlrd. soʻmni tashkil etdi.
Jumladan, joriy yilning oʻtgan davrida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qoʻllab-quvvatlash uchun 314,4 mlrd.soʻm, mikrokreditlarga 21 mlrd. soʻm, ayollar tadbirkorligini moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga 34,7 mlrd. soʻm, oilaviy tadbirkorlik va xunarmandchilikni rivojlantirishga 24 mlrd. soʻm, xizmat koʻrsatish va servis sohasini rivojlantirishga 110 mlrd. soʻm miqdorida kredit mablagʻlari ajratilgani bu boradagi ishlarning amaliy samarasidir. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish maqsadida 841,2 mlrd. soʻm miqdoridagi investitsion kreditlar yoʻnaltirildi. Xususan, qishloq xoʻjaligi uchun 185,6 mlrd. soʻm, yangi obyektlarni qurish va modernizatsiyalash yoʻnalishiga 248,3 mlrd. soʻm, sanoatga 195,7 mlrd. soʻm, xoʻjalik yurituvchi subyektlarning moddiy-texnik bazasini taʼminlash va maishiy xizmat koʻrsatishga 64,5 mlrd. soʻm, transport va kommunikatsiya tarmogʻiga 42,4 mlrd. soʻm va bosh­qa maqsadlarga 104,7 mlrd. soʻm miqdorida investitsion kreditlar ajratildi.
Shuningdek, bank tomonidan Prezidentimizning joriy yil 23 martda qabul qilingan “Bank xizmatlari ommabopligini oshirish boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida”gi qarorida yuzasidan ham qator ishlar qilingan. Jumladan, xizmat isteʼmolchilariga qulayliklar yaratish maqsadida bank tomonidan respublikaning har bir hududiy filiallarida terminallar oʻrnatilib, ular orqali xorijiy valyutani naqd shaklda yechib olish mexanizmi joriy etildi. Shuningdek, bank tomonidan savdo va xizmat koʻrsatish shaxobchalariga oʻrnatilgan 4 059ta terminallar orqali milliy hamda chet el valyutasidagi plastik kartalariga xizmat koʻrsatish imkoniyatlari yaratildi.

Erkin sotish narxlari bitim taraflari tomonidan kelishiladi, ya'ni. sotuvchi va xaridor, sotib olish -sotish shartnomasida qayd etiladi. Agar kerak bo'lsa, bepul narxlar tekshiriladi soliq organlari... Narxlar, agar ular bir xil mahsulotlarga, o'zaro bog'liq tashkilotlar o'rtasida tuzilgan shartnomalar bo'yicha, tovar ayirboshlash operatsiyalari va tashqi savdo operatsiyalari bo'yicha bozor narxlari darajasidan 20% dan ko'proq chetga chiqsa, tekshirilishi mumkin.

Shartnomada ko'rsatilgan narxlar tekshiriladi:
haqida rasmiy manbalardan olingan hujjatlashtirilgan ma'lumotlarga asoslanib bozor narxlari... Rasmiy manbalarga e'lon qilingan aktsiyalar kotirovkalari va bozor narxlari to'g'risidagi ma'lumotlar kiradi bosma ommaviy axborot vositalari davlat organlari statistika va narxlarni tartibga soluvchi organlar, shuningdek, amalga oshirish huquqiga ega bo'lgan ekspertlarning fikrlari baholash faoliyati; sotishdan keyingi narx usuli bo'yicha. Da bu usul mahsulotni keyingi sotish bahosi asos qilib olinadi. Bu usul bozorda bir xil yoki o'xshash tovarlar bo'yicha bitimlar bo'lmagan hollarda qo'llaniladi; xarajatlar usuli, bunda bozor narxi ma'lum bir faoliyat sohasi uchun sarflangan xarajatlar va oddiy foyda yig'indisi sifatida hisoblanadi. Oddiy foyda marjasi shunga o'xshash mahsulotlar rentabellik darajasiga teng. Rentabellik darajasi haqidagi ma'lumotlar statistika va narx organlari tomonidan taqdim etiladi.
Mahsulotlarning chiqarilishi va sotilishini hisobga olish vazifalari quyidagilarni o'z ichiga oladi.
1. o'z vaqtida va to'g'ri ro'yxatga olishni nazorat qilish asosiy hujjatlar mahsulotni chiqarish va jo'natish uchun;
2. xaridorga va bankga hisob -kitob va to'lov hujjatlarini o'z vaqtida berish va taqdim etish;
3. o'z vaqtida joylashtirish va jo'natish, shuningdek tayyor mahsulotlarning xavfsizligini nazorat qilish maqsadida tashkilotning va tegishli bo'limlarning rahbarlariga mahsulotlarning mavjudligi va harakatlanishi to'g'risida ma'lumot berish;
4. o'z vaqtida qabul qilishni nazorat qilish Pul mahsulot sotishdan, xaridorlar bilan o'zaro hisob -kitoblarni yarashtirishdan.
5. juda muhim vazifa har bir tashkilot uchun buxgalteriya hisobi bilan bir qatorda mahsulotni chiqarish, jo'natish va sotish operativ hisobini yuritish zarur.
6. barcha mahsulotlarning rentabelligini va ularning alohida turlarini aniqlash;
7. tayyor mahsulotlarning xavfsizligi va belgilangan chegaralarga rioya etilishini nazorat qilish;
Tayyor mahsulotni hisobga olish
Tayyor mahsulotni moddiy ishlab chiqarish sohasidagi korxonalarga chiqarish tadbirkorlik faoliyatining asosiy elementi bo'lib, maqsadga erishishning asosiy bosqichlaridan biri bu tizimli foyda.
Shuning uchun, to'g'ri shakllantirish va tashkil etish masalalari buxgalteriya tayyor mahsulotlar boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zarur bo'lgan ma'lumotlarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Tayyor mahsulotlarning holati va harakati to'g'risidagi ma'lumotlar hisoblash uchun juda zarurdir soliq bazasi asosiy bilvosita soliqlar, birinchi navbatda qo'shilgan qiymat solig'i va yo'l foydalanuvchilari solig'i bo'yicha. Moliyaviy natijalarni aniqlashning to'g'riligi va shunga muvofiq foyda solig'i va tashkilot ixtiyorida qoladigan foyda miqdori, shuningdek, savdo operatsiyalari buxgalteriya hisobi va hisobotida qanchalik aniq aks ettirilganiga bevosita bog'liq. sotilgan tayyor mahsulot tannarxini aniqlash.
Tayyor mahsulotlar (sotuvga qo'yilgan aktivlar turi sifatida) buxgalteriya hisobining tartibga solish tizimi hujjatlarida zaxiralar toifasiga kiradi.
Misol. Ta’sis shartnomasiga muvofiq qo‘shma korxonaning ustav
kapitalida chet ellik muassisning ulushi 200 dollardan iborat. Hujjatlarni
ro‘yxatga olish paytida 1$ 300 so‘mga teng bo‘lganligini hisobga olgan
holda, uning ulushi 60000 so‘m, deb baholandi. Biroq pul mablag‘lari
bilan badallar to‘lash paytida 1$ 310 so‘mga teng bo‘lgan. Bu esa
korxona so‘m hisobida 200 dollarni olib, 60000 ming so‘m emas, balki
62000 so‘mga ega bo‘ladi, degan ma’noni anglatadi. Bu tafovut 2000
(62000–60000)ming so‘m qo‘shimcha sarmoyaga kiritiladi:
D-t 5210-«Mamlakat ichkarisidagi valuta mablag‘lari» – 62000 so‘m.
K-t 4610-«Ustav kapitaliga badallar bo‘yicha muassislar qarzlari» –
60000 so‘m.
K-t 8420-«Ustav kapitalini shakllantirishda kursdagi farq» – 2000
so‘m.
Biroq keyinchalik xorijiy valutadagi pulga oid moddalar har bir
hisobot davri yakunlanadigan sanada qayta baholanadi, bu qayta baholash
natijasi kelgusi davrlar daromadi yoki xarajatlariga o‘tkaziladi.
Amaldagi qonunchilikka binoan korxonada rezerv kapitali tashkil
etiladi. Uning miqdori jamiyat ustav kapitalining 15 foizidan kam
bo‘lmasligi kerak. Rezerv kapitali har yili sof foydadan ajratmalar o‘t-
kazish yo‘li bilan jamiyat ustavida belgilangan miqdorga yetguncha
tashkil etiladi. Rezerv kapitali korxona ko‘rgan zararini qoplash, imtiyozli
aksiyalar uchun dividend to‘lash, aksiyadorlar talabiga ko‘ra aksiyalarni
qayta sotib olish uchun ishlatiladi. Shu bilan birgalikda rezerv kapitali
schyotlari uzoq muddatli aktivlarni qayta baholashda yuzaga keladigan
inflyatsion rezervlarga muvofiq foyda hisobidan tashkil qilinadigan rezerv
hisobi uchun mo‘ljallangan.
Rezerv kapitali hisobi quyidagi schyotlarda yuritiladi: