O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

markazlashtirilgan diversifikatsiya strategiyasi 
- chiqarilayot-
gan nomenklaturalarni texnik yoki marketing nuqtayi nazaridan 
firmaning mavjud tovarlariga o‘xshash mahsulotlar bilan to‘ldirishiga 
asoslanadi; 
–
gorizontal diversifikatsiya strategiyasi 
– mavjud nomenklatu-
rani avvaldan chiqarib kelinayotgan mahsulotlar yoki xizmatlarga 
o‘xshamaydigan va bog‘liq bo‘lmagan, lekin mavjud mijozlarda qiziqish 
uyg‘ota oladigan mahsulotlar bilan to‘ldirishni bildiradi;
 
–
konglomerativ diversifikatsiya strategiyasi
shundan iboratki, 
firma o‘zi qo‘llaydigan texnologiyasiga ham, uning hozirgi tovarlari va 
bozoriga ham hech qanday aloqasi yo‘q tovarlar ishlab chiqarish 
hisobiga kengayadi.
 
Marketingni boshqarish (menejment marketingi) firmaning umumiy 
strategiyasi marketing xarakteriga egaligini bildiradi va raqobatchi kuchlar, 
bozor, tovarlar, narxlar va boshqalar. dinamikasining tahlilini ko‘zda tutadi. 
Ba’zan tashkilotning umumiy strategiyasi va uning marketing strategiyasi 
orasiga aniq chegara qo‘yish qiyin. 
Firmaning umumiy strategiyasi realizatsiyasi uning har bir 
funksional darajasiga (ITTKI, ishlab chiqarish, marketing, kadrlarga, 
moliyalashtirishga oid) maqsadlar qo‘yishni ko‘zda tutadi. Bu maqsad-
larga erishish vositalari bu bo‘limlar tomonidan ishlab chiqiladigan 
funksional strategiyalar – ITTKI strategiyasi, ishlab chiqarish 
strategiyasi, marketing strategiyasi, moliyaviy strategiya va boshqalar 
hisoblanadi. 
Umumiy strategiya tashkilot va uning tashqi muhiti orasida balansni 
tutib turishga mo‘ljallangan. Undan chiqib keladigan marketing maqsadi 
firma tovari va u ishlaydigan bozor orasidagi tenglikni saqlash hisob-
lanadi. Marketingning maqsadi, masalan, shunday ko‘rinishi mumkin: 
–
yillik, yaqin uch yil davomida tovarlarni tashqi bozorlarda sotish 
hajmini 10% ga ko‘paytirish; 
–
ikki yil davomida kompaniya tovarlarini sotish hajmini 10%dan 
15% gacha ko‘paytirish. 
Marketing maqsadlariga yetish vositasi marketing strategiyasi bo‘lib 
qoladi. 
Marketing strategiyasi – marketing tadbirlarining mantiqan qurilgan 
umumiy yo‘nalishlari bo‘lib, kompaniya marketingining ma’lum 

---

127 
maqsadiga erishishini ta’minlaydi. Marketing strategiyasini realizatsiya 
qilish aniq marketing tadbirlarini, muddatlarini va ularni bajarish uchun 
kim javob berishini ko‘rsatgan holda, ya’ni marketing taktikasini ishlab 
chiqishni ko‘zda tutadi. Masalan, narxni pasaytirish yo‘li bilan bozor 
ulushini ko‘paytirish haqidagi qaror strategik hisoblanadi (bozorga 
chiqish strategiyasi), lekin aniq vaqtda narxni ma’lum foizga kamaytirish – 
bu taktikadr. 
Marketing strategiyasi firmaning maqsadli bozorini tanlash va 
raqobat sharoitida unga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha aniq strategiyalar 
tizimini ifodalaydi. Marketing strategiyasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
–
raqobatli strategiyalar; 
–
bozor talablarini e’tiborga olish strategiyalari; 
–
bozorni qamrab olish strategiyalari; 
–
marketing kompleksi strategiyalari: tovar strategiyalari, narxni 
shakllantirish strategiyalari, savdo (o‘tkazish) strategiyalari va tovarni 
bozorga olib chiqish strategiyalari. 
Marketing strategiyalari bevosita maqsadli xaridorlar va raqobat-
chilar bilan bog‘liq, chunki tashkilot marketingi xaridorlar talablarini 
raqobatchilarga nisbatan yaxshiroq qondirishni ko‘zda tutadi. Shu bois, 
marketing strategiyasini ikkita asosiy yo‘nalishlari bilan ishlab chiqish 
bozor talabi va raqobat kurashi hisoblanadi. Amerikalik professor 
L.Rozenberg marketing strategiyasini talabni shakllantirish faoliyati 
bilan raqobatchilarni yengish bo‘yicha faoliyatning qo‘shilishi, deb 
belgiladi. 
Korxonaning strategik boshqaruv rejasi – bu korxona ichki resurs-
lari va bozor imkoniyatlarini bog‘lab turishni rivojlantirish va saqlab 
turish jarayonidir.