O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

 
3. Tovar narxi sotuvchi orqali xaridorga yetib boradigan signal 
bo‘lib hisoblanadi. Reklamada tovar narxi ko‘rsatilmaydi.
 
Uzoq vaqt davomida bizning iqtisodiyotimizda barqaror narxlar 
holatini haqiqatda tovar va xizmatlar bilan ijtimoiy ta’minlash 
belgilaydi, degan fikr hukmron edi. O‘zgarmas narxlar barqaror ishlab 
chiqarish rivojiga va talabni qondirishga to‘sqinlik qiladi. Bugungi 
kunda narxlar tizimi ancha chalkashki, uni tushunib yetish birmuncha 
murakkab, eng asosiysi u xo‘jalik yuritishning yangi bozorlar sharoitiga 
moslashmog‘i lozim. 
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida narxlar ahamiyatining ortib 
borishi kuzatilmoqda, chunki mana shu davrda umumiy ishlab chiqarish 
hajmi, xarajatlar oshishi iqtisodiy qiyinchiliklar bilan uyg‘unlashib 
ketmoqda. Moliyaviy va bank boshqarish tizimlarining susayishi, 
transport va milliy iqtisodiyot tarmoqlarining kuchsizlanishi narx 
raqobatini oshirib yubordi. Narxlar darajasi ko‘p hollarda xaridor 
tomonidan belgilanadi. Savdogar uchun marketing tizimida narx 
siyosatini olib borish birmuncha cheklangan. Ma’lumki, yuqori 
daromadli rivojlangan ba’zi bir mamlakatlarda narxning pasayishi 
sifatning yomonligidan dalolat beradi. Shuning uchun narx pasayishi shu 
davlatlarda korxona mavqeyini bozorda mustahkamlamaydi, balki uni 
raqobatdoshlilik darajasini pasaytiradi. Xaridorlar ana shu davlatlarda 

---

239 
yuqori sifatli mahsulotlarni yuqori narxda sotib olishga intiladilar. 
Hozirda narx raqobati asta-sekin narxsiz raqobatlarga o‘z o‘rnini 
bo‘shatib bermoqda. Marketingda narx siyosatini boshqarish masalasi u 
amal qilib turgan narx strukturasiga bog‘liq. Albatta, marketing - miks 
vositalari o‘rtasida juda katta farq mavjud. Kommunikativ va 
distribyutorlik siyosati kabi vositalar mahsulotning bozordagi yutug‘i 
uchun kerak bo‘lgan shartlardir.
Marketing — miks ichida mahsulot narxiga katta vazifa yuklanadi. 
Faqat narxgina xaridorning iqtisodiy “qurbonligi” (aniq bir mahsulot 
sotib olish bilan bog‘liq bo‘lgan va boshqa mahsulotlardan voz kechish) 
ni belgilaydi. Xaridor uchun narx bu “qurbonlik” hisoblanadi. Uni 
xaridor biron bir foyda yoki nafliligiga ega bo‘lish uchun to‘laydi. Biron 
bir mahsulot uchun yuqori narx to‘lash xaridor uchun boshqa biron bir 
mahsulotdan voz kechishni bildiradi. Shuning uchun u sotuvchi taklif 
qilgan narxni mahsulot nafliligi bilan va boshqa alternativ mahsulotlar 
narxi bilan solishtiradi. Shunday qilib, har xil xaridorlar uchun mahsulot 
nafliligi bo‘lishi bizni bozor segmentatsiyasiga va har xil narxlarga olib 
keladi. Xaridorlarning talablari, raqobatchilar tomonidan mahsulotlar 
doimo o‘zgarib turishini inobatga olgan holda muntazam ravishda 
narxlarni qayta ko‘rib chiqib turish lozim.
Narx marketing kompleksining boshqa uchta unsuri (tovar, savdo, 
harakatlantirish) bilan daromad keltirish borasida farqlanadi. Narx 
(baho) sotuvchi uchun o‘z mehnati taqdirlanishini ko‘rsatadi. 
10.1- jadval