O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti qodirova Surayyo Adilovna

 
11.4. Kompozitsion sxemalar 
Umumiy ovqatlanish korxonalari uchun quyidagi kompozitsion yechimlar 
mavjud: 
- markaziy; 
- frontal; 
- chuqur (ichkari); 
- burchakli. 
Xizmat ko„rsatishning 
markazlashtirilgan
sxemasida xonalar bino 
markazida, ovqatlanish zallari esa ular atrofida perimetr bo„ylab joylashtiriladi. 
Bunday sxema bir nechta ovqatlanish zallariga ega korxonalarda qo„llaniladi. 
Frontal
sxemada savdo zallari binoning bo„ylama o„qi bo„yicha, savdo bilan 
bog„liq bo„lmagan xonalarga parallel tarzda joylashtiriladi. 
Chuqur (ichkari)
sxemada savdo bilan bog„liq bo„lmagan xonalar savdo 
xonalari orqasida, binoning ichkarisida joylashtiriladi. Bunday sxema katta 
bo„lmagan umumiy ovqatlanish korxonalarida qo„llaniladi. Burchakli sxemada 
savdo bilan bog„liq bo„lmagan xonalar rejaning burchaklaridan birida 
joylashtirilib, ovqatlanish zaliga ikki tomondan qo„shiladi. Bunda ikkita variant 
qo„llanilishi mumkin: ovqatlanish zali tashqi yoki ichki burchakda joylashtiriladi. 

---

123 
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 
 
1. 
Zamonaviy jihozlash va interyer fanining maqsadi nimadan iborat? 
2. 
Interyer nima? 
3. 
Interyer insonlarga qanday ta‟sir etadi? Nima uchun? 
4. 
Interyer qanday ishlab chiqiladi? 
5. 
Zamonaviy jihozlash nima? 
6. Qadimgi Misr arxitekturasi eramizdan necha yil avval boshlangan? 
7. Qadimgi Misr arxitekturasining o„ziga xos xususiyatlarini ochib 
bering.
8. Deyr el Baxridagi ibodatxonalarda arxitekturaviy vositalar orqali nima
ifodalangan? 
9. Qadimgi Yunoniston va Rim quldorlik davlatlari arxitekturasida
qanday g„oyalar ifodalangan? 
10. Yevropada boshlangan yangi zamon (XV-XIX asrlar) arxitekturasi qanday
ahamiyatga ega? 
11. Modern stilidagi dekorning qanday turlari mavjud? 
12. Markaziy osiyoda islom dini o„rnatilgunga qadar ham xonalar qanday
bezatilgan? 
13. XIV-asrdan boshlab Markaziy Osiyo me‟morchiligi dekorativ bezagida 
qanday o„zgarishlar sodir bo„ldi? 
14. Ichki fazoviy kenglik deganda nimani tushunasiz? 
15. Arxitekturada qulaylik va go„zallik tamoyiliga rioya qilish qanday amalga 
oshiriladi? 
16. Xonaning funksional jihati nima? 
17. Binolar kompozitsiyasini tanlash jarayonida nimalarga e‟tibor qaratish
kerak? 
18. Kutubxona interyeri qanday bo„lishi kerak? 
19. Ob‟yektning nimaga mo„ljallanganligi yoki ob‟yektning bajaradigan 
vazifalari orqali aniqlanadigan turar joy va jamoat binolarining ichki 
kengligiga qanday talablar qo„yiladi? 
20. Yagona fazoviy kenglik va erkin reja prinsiplari nechanchi asrda ishlab 
chiqildi? Bu prinsiplar haqida gapirib bering. 
21. Interyerli muhitning ekologik shart sharoitlarini sanab bering.
22. Ichki kenglikka va uning interyeriga qanday estetik va man‟aviy talablar 
qo„yiladi? 
23. Jamoat binolarining shaharsozlikdagi roli haqida gapirib bering. 
24. Fazoviy strukturasini shakllantirishning qanday prinsiplarini
bilasiz? 

---

124 
25. Jamoat binolari ichki muhitini tashkil etishda nimalarga e‟tibor qaratish 
lozim? Nima uchun? 
26. Tarhiy element nima?
27. Jamoat binolari umumiy tarhiy elementlari haqida gapirib bering. 
28. Jamoat binolari o„zining asosiy vazifalari ko„ra qanday turlarga bo„linadi? 
29. Binolar klassifikatsiyasini gapirib bering. 
30. O„quv tarbiya va ilmiy muassasalar binolariga qanday talablar qo„yiladi 
31. Tomosha binolariga qanday talablar qo„yiladi? 
32. Sport inshootlariga qanday talablar qo„yiladi? 
33. Savdo, maishiy xizmat ko„rsatish binolariga qanday talablar qo„yiladi? 
34. Ma‟muriy va kommunal xizmat ko„rsatish binolariga qanday talablar 
qo„yiladi? 
35. Transport inshootlariga qanday talablar qo„yiladi? 
36. Davolash, profilaktika binolariga qanday talablar qo„yiladi? 
37. Jamoat binolarining muhandislik qurilmalari haqida gapirib bering.
38. Maktab binolari tiplarining nomenklaturasi nima uchun xilma-xil? 
39. Asosiy o„quv xonalari o„z tarkibiga nimalar kiradi? 
40. Umumta‟lim maktabi tarxiy strukturasini funksional zonalashtirishga 
misollar keltiring. 
41. Maktab muhitiga qanday talablar qo„yiladi? 
42. O„quv jarayonining o„tkazilishiga qanday talablar qo„yiladi? 
43.. O„quv muassasalari binolariga qanday gigienik talablar qo„yiladi? 
44. Chet el amaliyotida sinf xonalarining qanday shakllari mavjud? 
45. Rekreastiya nima? Uning qanday turlarini bilasiz? 
46. O„quvchilarning psixologik faolligini oshiruvchi arxitekturaviy muhitlarga 
nimalar kiradi? 
47. Hozirgi vaqtda binolarning fasad qismlarini ochish va “qirqish” yo„li orqali 
katta yuzalarni oyna bilan qoplash evaziga binolar arxitekturasida 
yaltiroqlikning hosil qilinayotganligini kuzatish mumkin. Siz uni qanday 
baholaysiz? 
48. Interyerlarda monumental dekorativ san‟atning elementlari qanday rolni 
bajaradi? 
49. Kinoteatrlarning qanday asosiy turlari mavjud? 
50. Kinoteatrlar sig„imi nimaga qarab belgilanadi? 
51. Kinoteatr binolari interyeriga qanday talabalar qo„yiladi? Nima uchun? 
52. Teatr binolari interyeriga qanday talabalar qo„yiladi? Nima uchun? 
53. Sirk binolari interyeriga qanday talabalar qo„yiladi? Nima uchun? 
54. Muzey binolari interyeriga qanday talabalar qo„yiladi? Nima uchun? 
55. Dunyoda birinchi stadion qachon va qayerda qurilgan? 

---

125 
56. Birinchi stadionning o„lchamlari va shakli qanday bo„lgan? 
57. O„lchamlariga ko„ra stadionlar qanday turlarga bo„linadi?
58. Bosh rejada stadion qanday asosiy qismlarga bo„linadi? 
59. Amaldagi stadionlarni loyihalash me‟yorlarida qanday tavsiyalar
berilgan? 
60. Zamonaviy stadionlarda bir yarusli tribunalarga nisbatan ikki qavatli
tribunalarni qo„llash odat tusiga kirmoqda. Nima uchun? 
61. Yopiq sport suv havzalariga qanday talablar qo„yiladi? 
62. Sport inshootlarining yordamchi xonalariga qanday talablar qo„yiladi. 
63. Yopiq bozorning o„ziga xos tomonlarini ochib bering. 
64. Yopiq bozorlar xizmat ko„rsatish radiusi qanday bo„lishi kerak? Nima
uchun? 
65. Bozor interyerida qanday ranglardan foydalanish kerak? Nima uchun? 
66. Savdo markazlariga qanday talablar qo„yiladi? 
67. Savdo markazlari uchun qanday hajmiy-rejaviy qurilmalar
xarakterlidir? 
68. Umumiy ovqatlanish muassasalariga qanday talablar qo„yiladi?
69. Umumiy ovqatlanish muassasalari interyerida nimalar hisobga
olinishi zarur. 
70. Boshqarma muassasalar turlarini ko„rsating.