belgilash zarur
2
Korxona ichki nazorat tizimi va buxgalteriya
ma’lumotlarining ishonchliligini baholash va unga
asosan auditorlik tanlash hajmini belgilash
14.03.2017
Alimov M.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
tahlil va
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish
Korxona mas’ul
(moddiy-
javobgar)
shaxslari
qatnashishlari
shart
3
Korxona mulk(asosiy vosita,
nomoddiy aktiv,
TMZ
va
moliyaviy
qo’yilmalar)i
va
mablag’lar(Pul mablag’lar)ining mavjudligi va
saqlash holatini o’rganish
15.03.2017
Alimov M., Aliev
S, Ma’murov B,
Axmedov K,
Berdiev V,
Ismoilov M.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
inventarizatsiya,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish
Inventarizatsiya
da barcha
auditorlar
qatnashishlari
shart
4
Korxona mulk(asosiy vosita, nomoddiy aktiv,
TMZ va moliyaviy qo’yilmalar)i va mablag’lari
harakati
bo’yicha
amalga
oshirilgan
muomalalarning
qonuniyligini
yoki
davlat
tomonidan ishlab chiqilgan me’yoriy-huquqiy
hujjatlar talablariga mosligini tekshirish
16.03.2017
Alimov M.,
Aliev S, Ma’murov
B.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
kuzatish, tahlil,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish
Korxona mas’ul
(moddiy-
javobgar)
shaxslari
qatnashishlari
shart
5
Korxona asosiy vosita va nomoddiy aktivlariga
amortizatsiya hisoblash jarayonining qonuniyligi
va to’g’ri hisoblanganligini tekshirish
17.03.2017
Alimov M., Aliev
S, Ma’murov B,
Axmedov K.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
tahlil, baholash,
kalkulyatsiya
Korxona mas’ul
(moddiy-
javobgar)
shaxslari
qatnashishlari
shart
6
Korxona mulk(asosiy vosita, nomoddiy aktiv,
TMZ va moliyaviy qo’yilmalar)ini
baholash
jarayonining to’g’riligi va qonuniyligini tekshirish
18.03.2017
Alimov M., Aliev
S, Ma’murov B,
Axmedov K.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
tahlil, baholash,
kalkulyatsiya
Korxona mas’ul
(moddiy-
javobgar)
shaxslari
qatnashishlari
shart
7
Korxona mulk(asosiy vosita, nomoddiy aktiv,
TMZ va moliyaviy qo’yilmalar)i va mablag’lari
harakati bo’yicha amalga oshirilgan xo’jalik
muomalalarini
buxgalteriya
hujjatlari
va
schyotlarida to’g’ri, to’liq va o’z muddatida aks
ettirilganligini tekshirish
19.03.2017
Ashurov A,
Vasiev A.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
inventarizatsiya,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish,
skanerlash
Korxona mas’ul
(moddiy-
javobgar)
shaxslari
qatnashishlari
shart
8
Korxona
xususiy
kapitalini
shakllanishi,
foydalanilishi
va
taqsimlanishi
jarayonini
to’g’riligi va qonuniyligini tekshirish
20.03.2017
Alimov M., Aliev
S, Ma’murov B,
Axmedov K.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
inventarizatsiya,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish,
skanerlash
9
Korxona majburiyatlarini shakllanishi, baholanishi
va hisobga olinishi jarayonining to’g’riligi va
qonuniyligini tekshirish
21.03.2017
Ashurov A,
Vasiev A.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
inventarizatsiya,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish,
skanerlash
10
Korxona
moliyaviy
natijalarini
shakllanishi,
taqsimlanishi va baholash jarayonining to’g’riligi
va qonuniyligini ta’minlash
22.03.2017
Berdiev V,
Ismoilov M.
Skanerlash,
hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
baholash,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish
Korxona bosh
hisobchisi
qatnashishi shart
11
Korxona mulk(asosiy vosita, nomoddiy aktiv,
TMZ va moliyaviy qo’yilmalar)i va mablag’lari
bo’yicha moliyaviy hisobot ko’rsatkichlarining
ishonchliligini yoki haqiqatga mosligini o’rganish
va baholash
22.03.2017
Alimov M.,
Berdiev V.
Skanerlash,
hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
baholash,
savolnoma yoki
testlashdan
o’tkazish
Korxona bosh
hisobchisi
qatnashishi shart
12
Audit
natijasida
aniqlangan
xato
yoki
qoidabuzarliklarni paydo bo’lish sabablarini tahlil
qilish va ularni
kelgusida takrorlanmasligi
yuzasidan amaliy tavsiyalar ishlab chiqish
23.03.2017
Alimov M.,
Ashurov A,
Vasiev A,
Axmedov K,
Baholash, tahlil,
prognozlashtirish
va gepoteza,
hujjatlashtirish
Barcha auditorlar
qatnashishlari
shart
Berdiev V,
Ismoilov M.
13
Auditi natijalarini oraliq va umumiy auditorlik ish
hujjatlarida aks ettirish
23.03.2017
Alimov M., Aliev
S, Ma’murov B,
Axmedov K,
Berdiev V.
Hujjatlashtirish,
solishtirish-
taqqoslash,
baholash, tahlil
Barcha auditorlar
qatnashishlari
shart
14
Audit natijalarini mijoz-korxona rahbariyatiga
taqdim etish va h.k.
24.03.2017
Ismoilov M.,
Alimov M.
Tahlil va sintez,
baholash,
hujjatlashtirish
Auditorlik
tashkiloti rahbari
qatnashishi shart
Auditorlik guruhining rahbari Alimov M.
Shu sababli, fikrimizcha, auditning umumiy rejasini auditorlik tekshiruvining har bir ob’ekti
uchun alohida tuzish shart emas deb hisoblaymiz, uni butun bir korxona faoliyatini tekshirish uchun
№3 AFMSga muvofiq yagona umumiy shakl va mazmunda bir marta tuzish etarli deb hisoblaymiz.
Unda har bir auditorlik ob’ekti uchun alohida bo’lim ochilishi va umumiy rejaning qolgan ustunlari
nomlari amaldagi shaklda belgilangan shakl va mazmunda tayyorlanishi maqsadga muvofiq deb
hisoblaymiz. Bizningcha, butun bir korxona faoliyati tekshiruvi uchun
yagona shakldagi umumiy
rejaning tayyorlanishi natijasida auditorlar ishi birmuncha osonlashadi, ularga korxona faoliyatini
tekshirishda ortiqcha jismoniy mehnat kamayib, vaqt va mablag’ni tejashga erishiladi.
4. Audit dasturini tuzish va undan foydalanish tartibi
Audit dasturi - bu auditorlik umumiy rejasida belgilangan vazifalarni bajarish bosqichlari,
bajarish
muddati va vaqti, vazifalarni bajaruvchilarning to’liq tarkibi, tekshiruvda bajariladigan
auditorlik amallari hamda auditorlik ish hujjatlari batafsil aks ettirilgan auditorlik ish hujjatidir.
Dastur audit umumiy rejasini rivojlantirish hisoblanadi va audit rejasini amalda qo’llash
uchun zarur bo’lgan auditorlik amallari mazmunining batafsil ro’yxatini o’z ichiga oladi. Dastur
auditor yordamchilari uchun batafsil yo’riqnoma bo’lib, bir vaqtning o’zida auditorlik tashkiloti va
auditorlik guruhining rahbari uchun ish sifatini nazorat qilish vositasi hisoblanadi. Audit dasturi
shunday tuzilishi kerakki, undan foydalanuvchi hech qanday xatoliklarga yo’l qo’ymasdan korxona
faoliyatini belgilangan muddatda, to’liq va sifatli o’tkazish imkoniyatini ta’minlasin.
Auditor audit dasturini hujjat
shaklida rasmiylashtirishi, har bir bajariladigan auditorlik
amallarini o’zining ish hujjatlarida aniq bayon etish maqsadida ularni ketma-ketlik asosida raqam
bilan tartiblashi lozim. Amaldagi 3-son AFMSning 33-bandida dastur o’zaro bog’liq bo’lgan
hujjatlar shaklida ya’ni, “auditorlik dasturini nazorat vositalari testlari dasturi ko’rinishida va
mohiyatiga ko’ra auditorlik rusum-qoidalari dasturi ko’rinishida tuzish kerak”
6
ligi belgilab
qo’yilgan. Bunda, nazorat vositalari testlari dasturi korxona buxgalteriya hisobi va ichki nazorat
tizimini baholash bo’yicha test yoki savolnomalar majmui shaklida tuziladi. Buxgalteriya hisobi va
ichki nazorat tizimi ishonchliligini
baholash natijalariga asosan, auditorlik tashkiloti tomonidan
tekshirishda bajariladigan ishlar hajmi, shuningdek, tekshiruv muddati va qiymati belgilanadi,
bunda nazorat vositalari testlarini o’tkazish orqali xo’jalik yurituvchi sub’ekt nazorat vositalarining
jiddiy kamchiliklari aniqlanadi.
Mohiyatiga ko’ra, auditorlik amallari dasturi buxgalteriya hisobida hisobvaraqlar bo’yicha
oborotlar va saldo to’g’ri aks ettirilganligini batafsil tekshirishni o’zi
ichiga qamrab olib, ular
buxgalteriya hisobi ob’ektlari yoki umumiy rejada belgilangan vazifalarni bajarish bo’yicha
auditorlik amallari ro’yxatidan iborat bo’ladi. Auditor bunday amallarni qo’llash orqali buxgalteriya
hisobining aynan qanday bo’limlarini tekshirishni belgilaydi va bu esa auditordan buxgalteriya
hisobining har bir bo’limini tekshirish bo’yicha auditorlik dasturini tuzishni talab etadi. Auditorlik
tekshiruvini o’tkazish shartlari va auditorlik amallari natijalari bog’liq holda audit dasturi qayta
ko’rib chiqilishi mumkin. O’zgarishlarning sabablari va natijalari o’zgartirilgan dasturda
hujjatlashtirilishi lozim.
Audit dasturining har bir bo’limi bo’yicha auditorning ish hujjatlarida aks ettirilgan
6
O’zbekiston Respublikasining “Auditni rejalashtirish” nomli 3-AFMSning 33-bandi. O’zbekiston Respublikasi moliya
vazirligi 14.07.1999 y. www lex.uz
xulosalari auditorlik hisoboti (xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyatiga yozma axborot) va
auditorlik xulosasini tuzish hamda moliyaviy hisobot to’g’risida auditorning
fikrini shakllantirish
uchun asos bo’lib hisoblanadi.
Xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda asosiy vositalar auditining dasturini quyidagi 9-jadvalda
keltirilgan shakl va mazmunda tuzishni tavsiya etamiz.
Dostları ilə paylaş: