O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus та’liм vazirligi

 
1.4. Ishlarni og‘irlik va xavflilik-zararlilik darajasi 
bo‘yicha tasniflanishi 
 
Yuqorida tа’kidlangan zararli va  xavfli faktorlarning 
ta’siri ishning turiga, xususiyatiga va og‘irlik darajasiga 
bog‘liqdir. Shunga mos holda, barcha jismoniy ishlar 3 
sinfga ajratiladi: yengil ishlar (1),  o‘rtachа og‘irlikdagi 
ishlar (lla, llb) va og‘ir ishlar (III).  
Yengil ishlarni bajarishga – 172 j/s, o‘rtacha 
og‘irlikdagi ishlarni bajarishga – 172...293 j/s, og‘ir ishlarni 
bajarishga 293 j/s.dan ortiq energiya sarf1anadi. Lekin 
ishlarni og‘irlik darajasini aniqlashda, faqatgina ularni 

---

 
22 
bajarishga sarflanadigan energiya miqdoriga asoslanish 
to‘g‘ri bo‘lmaydi. Shu sababli, mehnat sharoitini, ishlab 
chiqarish muhitini, ularni insonning (ishchining) asab 
torlariga ta’sirini ham hisobga olish zarurdir. Umuman, 
ishlarni og‘irlik darajasi bo‘yicha guruhlashda 50 ga yaqin 
mezon («Kriteriya») hisobga olinishi mumkin.  
Ishlar xavflilik va  zararlilik darajasiga qarab esa 
zararli, 
хаvfli va o‘ta xavfli turlarga ajratiladi.  
Zararli ishlarga nomaqbul iqlim sharoitida 
bajariladigan ishlar (kuchli shamol, past yoki yuqori harorat, 
namlik, yuqori darajada shovqin, titrash, har xil nurlar 
ta’sirida ishlash) kiradi.  
Xavfli ishlarga, o‘t yoquvchilar, elektriklar va shu kabi 
boshqa ishlarni misol qilish mumkin.  
O‘ta xavfli ishlarga esa, yong‘inni o‘chirish va uning 
oqibatlarini tugatish, tabiiy ofatlar davrida avariya-tiklash 
ishlarini olib borish kabilarni kiritish mumkin.