O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus та’liм vazirligi
4.2. Mashina va mexanizmlarning xavfli zonalari
Insonning hayotiy-faoliyatida doimiy yoki vaqtincha
xavfli omillar yuzaga keladigan joy xavfli zonalar dеb
ataladi. Insonga, xavfli omillar bevosita u bilan muloqotda
bo‘lish orqali yoki belgilangan masofadan kam masofada
yaqinlashilganda ta’sir etishi mumkin. Xavfli zonalar
mashinalarning harakatlanuvchi va aylanuvchi mexanizmlari
atrofida, yuk ko‘tarish-tushirish mashinalarining ishlash
vaqtida ko‘tarilgan yuk atrofida yuzaga kelishi mumkin.
Ayniqsa, katta tezlikda aylanuvchi yoki harakatlanuvchi
mexanizmlar ish kiyimini yoki sochni o‘rab ketishi ehtimoli
mavjud joylar xavfli hisoblanadi. Xavfli zonalar o‘lchami
doimiy yoki o‘zgaruvchan bo‘ladi. Shu sababli xavfli
omillardan himoyalanish tadbirlarini ishlab chiqishda xavfli
zonalar o‘lchamini aniqlash va hisobga olish talab etiladi.
Yuqoridagilarga mos holda barcha mashina va
mexanizmlarning loyihasiga ularning bajarishi lozim bo‘lgan
vazifalarini hisobga olgan holda xavfsizlik talablari
o‘rnatiladi. Umumiy holda mashina va mexanizmlar
loyihasiga qo‘yilgan xavfsizlik talablariga quyidagilarni
kiritish mumkin: mashina va mexanizmlarning barcha
harakatlanuvchi va aylanuvchi mexanizmlariga himoya
to‘siqlari o‘rnatilgan bo‘lishi; mexanizm yoki detallar yuzalari
o‘tkir qirrali, notekis bo‘lmasligi (texnologik jarayon talabi
bo‘yicha tayyorlangan detallar bundan mustasno);
mashinaning o‘lchamlari xavfsiz va qulay transport holatini
ta’minlashi; boshqarish azolari qulay bo‘lishi; kabinalarda
ishchi uchun qulay va komfort sharoit bo‘lishi; tegishli
yoritilganlik jihozlari bilan ta’minlanishi; tegishli nazorat
asboblari, ishonchli tormoz qurilmalari, signalizatsiya tizimi
bo‘lishi va b. Shuningdek, mashina va mexanizmlarning
ayrim mexanizmlariga ham alohida texnik talablar o‘rnatiladi.
