O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Bolalarni ijtimoiy-hissiy rivojlanishi 
• 
bolalarda o‘zaro ahillik, g‘amxo’rlik, jamoatchilik, insoniylikni tarbiyalashga 
yordam beruvchi mashg‘ulotlar; 
• 
bolalar uchun har xil qiziqarli faoliyatlarni tashkil etib borish; 
• 
oila bilan mustahkam aloqa o‘rnatish, 
• 
bolalarga xulq - atvor me’yorlari va qoidalarini o‘rgatib borish. 
• 
bolalar o‘rtasida ijobiy xayrixohlik muhitini yaratish. 
 “Men” konsepsiyasi” (inglizcha self-concept) – insonning o’zi haqidagi 
tasavvurlarining rivojlanib boruvchi tizimi, uning tarkibiga: a) o’zining jismoniy, 
intelektual, xarakterologik, ijtimoiy va boshqa xususiyatlarini idrok qilish; b) o’z-
o’ziga baho berish; v) shaxsiyatga tasir o’tkazuvchi tashqi omillarni subyektiv idrok 
etish kiradi. 
“MEN” KONSEPSIYASI 
- Kognitiv qism 
- Emotsional-qadriyatlar 
- Axloqiy fe’l-atvor qism 
Bolalarni ijtimoiy-hissiy rivojlanishi 
“Men” konsepsiyasini ko‘pincha yo‘naltirilgan tushunchalar sifatida 
aniqlanadi, uning ichida uchta tarkibiy qismlarni ajratadi; 
• 
Kognitiv qism – “Men” qiyofam (ingl. self-image), o‘z ichiga shaxsning o‘zi 
haqida taassurotni qamrab oladi; 
• 
Emotsional-qadriyatlar (affektiv) –o‘ziga shaxs sifatida, o‘z faoliyatiga 
bo‘lgan munosabati. 
• 
Axloqiy fe’l-atvor qismi, bu kognitiv va baholash qismlarining fe’l-atvorida 
namoyon bo‘lishini xarakterlaydi. Masalan, nutqda, o‘zi haqidagi fikrlarda o‘zini 
anglab ko‘rsatadi. 
Bu tarkibiy qism, boshqacha aytganda, o‘z-o‘ziga baho berish tizimini ichiga 
o‘zini baholash tizimi (ingl. self-esteem) kiradi; 
Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida turmushni to‘g‘ri tashkil qilish axloqiy 
tarbiyaviy jarayonning umumiy yo’nalishi xulq-atvor madaniyatini tarbiyalashning 
asosiy va zaruriy shartidir. Bolalarni o’rab turgan ishonch xayrixohlik muhiti, 
tarbiyachining vazminligi, tashqi va ichki madaniyati nihoyatda muhimdir. 
Ijtimoiy maktabgacha yoshdagi yosh bolalar nafaqat ota-onalar, balki do'stlari 
bilan ham aloqa o'rnatadi. Disfunktsional muhit shaxsiyatning rivojlanishiga salbiy 
ta'sir qiladi. Shu sababli, bola uchun unga ijobiy ta'sir ko'rsatadigan muhitni topish 

---

30 
juda muhimdir. Bundan tashqari, uning atrofidagi odamlar bilan qulay munosabatda 
bo'lish uchun zarur bo'lgan juda yaxshi fazilatlarni bolaligida rivojlantirish kerak. 
Bu 
axloqiy 
ideallar 
va 
qadriyatlarning 
shakllanishi, 
madaniyatni 
rivojlantirish shuningdek, ijtimoiy moslashuv. Bularning barchasi muhim tarkibiy 
qismdir. Ijtimoiy kuchaytirishning eng yaxshi usullaridan biri bu mehnat faoliyati. 
Bu chaqaloqqa unga ehtiyoj va jamiyatga tegishli bo'lish hissini beradigan ish bilan 
tanishtirishdir. 
Bola, birinchi navbatda, maktabgacha yoshda, ota-onalariga katta e'tibor 
qaratadi. Ko'p narsalarni u taqlid qilish qobiliyati orqali o'rganadi. Bu sizga, ota-
onalar sifatida, bolangizda gigiena yoki sog'lom ovqatlanish kabi sog'lom odatlarni 
shakllantirish imkoniyatini beradi.