O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

O'zbekistonda 1996 yilda Erkin iqtisodiy zonalar to'g'risida qonun qabul qilingan. 
Mazkur qonunda:
-
erkin iqtisodiy zonalar; 
-
erkin savdo zonalari; 
-
erkin ishlab chiqarish zonalari; 
-
erkin ilmiy-texnikaviy va boshqa zonalar tarzida tuzilishi mumkin, deb ko'rsatib qo'yilgan. 
Ular O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi taqdimnomasiga asosan Oliy Majlis qarori 
bilan tuziladi.
Erkin iqtisodiy zonani tuzish jarayoni O'zbekistonda alohida ahamiyat kasb etadi. Respublikada 
uzoq vaqt mobaynida rejali markazlashgan boshqaruv tizimi hukm surgan. Bu erkin iqtisodiy zonani 
tuzish xususiyatini, uning maqsad va vazifalarini belgilashda asosiy omil bo'lib hisoblangan.
MDH davlatlarida erkin iqtisodiy zonani tuzish chet el kapitalini jalb qilishni, yangi 
texnologiyaning importini ta'minlaydi. Oxir oqibatda mamlakat iqtisodiy potentsialini oshiradi, uni 
dunyo xo'jaligiga teng huquqli hamkor sifatida integratsiyalashuvini ta'minlaydi.
132

---

Rossiyada erkin iqtisodiy zona sezilarli darajada faoliyat ko'rsatayotganiga qaramasdan MDH 
davlatlarida hozirgacha ham erkin iqtisodiy zona tuzish, ularning faoliyati printsiplarini xuquqiy 
masalalari aniqlangan emas.
Amaliyotda erkin iqtisodiy zonalar quyidagi aniq 
printsiplarga 
rioya qilgan taqdirdagina 
samarali ishlashlari mumkinligi tasdiqlanayapti:
1.
Xar qanday erkin iqtisodiy zona mamlakatning mustaqil xo'jalik birligi sifatida tuzilishi va o'z 
faoliyatini o'z byudjeti asosida qurishi lozim. 
2.
Erkin iqtisodiy zona byudjetining 
daromad qis mi 
quyidagilardan iborat bo'lishi kerak: 
•
Erkin iqtisodiy zona hududida joylashgan korxona, birlashma tashkilotlari va u hududda 
yashaydigan kishilardan tushadigan soliqlar; 
•
Bojxona yig'imlari, mustaqil tadbirkorlik faoliyatidan tushadigan tushumlar; 
•
Xomiylik mablag'lari; 
•
Erkin iqtisodiy zona extiyojlariga uzoq muddatli kredit shaklida beriladigan davlat byudjeti 
mablag'lari 
3.
Erkin iqtisodiy zona davlat tomonidan beriladigan subsidiyalarsiz, dotatsiyalarsiz faoliyat 
ko'rsatishlari kerak. 
4.
Erkin iqtisodiy zona hududidan yig'ilgan barcha soliqlar va byudjetga to'lovlami hududiy 
boshqarmalar ixtiyonda qoldirish lozim. 
1990 yilning oxirlarida O'zbekiston respublikasida Jizzax, Zomin, Sergelida erkin iqtisodiy 
zona tuzish bo'yicha loyihalar tuzilgan edi. Ular qator moliyaviy, ijtimoiy va texnik qiyinchiliklar 
tufayli hayotga o'z ijobatini topmadi. Mutaxasislarning fikricha davlat tashkilotining xulosasidan