O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

davlat tomonidan tartibga solish 
usullaridan keng foydalanishidadir. 
Masalan, Yaponiya, §arbiy Evropa, Janubiy-Sharqiy Osiyo 
davlatlarini misol keltirsa bo'ladi.
Yaponiyada urushdan keyingi yillarda iqtisodiy o'sish sur'atlari yuqori bo'lganligi tufayli 
dunyoda iqtisodiy quvvati bo'yicha ikkinchi o'ringa chiqib oldi. Yaponiyada ijtimoiy- iqtisodiy 
rivojlanishni umumdavlat rejalari, qonun bo'lmasa ham, iqtisodiyot tarkibining ayrim bo'g'inlarini 
umummillat manfaatlarini ta'minlashga safarbar qiladigan davlat 
dasturlari bo'lib 
hisoblanadi. 
Yaponiya birinchi 1956-1960 yillarga mo'ljallangan «Iqtisodiy o'z-o'zini ta'minlash 5 yillik plani» 
Yapon iqtisodini asosini tashkil qiladigan xususiy korxonalar ekanligidan kelib chiqdi. Bundan keyingi 
tuziladigan mamlakatni sotsial- iqtisodiy umumdavlat rejalari Yaponiyaning umummillat- iqtisodiy 
rejalashtirish shakliga aylandi.
Bozor munosabatlari sharoitida umumdavlat rejalashtirish yuzasidan Frantsiyada ham qiziqarli 
tajriba mavjuddir. Ikkinchi jahon urushi tugashi bilanoq hukumatni boshqargan general DE-GOL 
iqtisodni tiklash va rivojlantirishni yo'llarini qidira boshladi. Shuni ta'kidlash lozimki 1946 yilgacha 
bozor sharoitida rejalashtirish tajribasi yo'q edi.
Frantsuz iqtisodiyotining rejalashtirishni bosh markazi 1946 yilda reja tuzishni tashkil qiladi. 
Frantsiyani birinchi davlat rejasi- «Mooneplani» 1947-1953 yillarga mo'ljallangan edi.
Sanoati rivojlangan ko'pchilik davlatlami ayniqsa Osiyodagi Yangi industrial davlatlaming 
iqtisodini taxlili shuni ko'rsatayaptiki bozor va reja nafaqat muvaffaqiyatli amal qilayapti, balki bir-
114

---

biriga bog'liq bo'lib qolgan. Chunki tadbirkorlikni va erkin raqobatni rivojlanishi uchun sharoit 
yaratgan bozor mexanizmlarini shakllanishiga o'z ta'sirini o'tkazib turadi.
Bu soxada Janubiy Koreyani misol keltirsa bo'ladi. Bu erda dinamik va qattiy rivojlanishni bozor 
modelini tuzishda davlat asosiy rolni o'ynaydi. 1963 yilda Janubiy Koreyada iqtisodiy rejalashtirish 
boshqarmasi tuzildi. Unga umumiy iqtisodiy strategiyani ishlab chikish, rivojlanishni joriy shakllarini 
tuzish, Davlat byudjetini tuzish va bajarilishini nazorat qilish, moliya resurslarini jalb qilish va undan 
foydalanish siyosatini muvofiqlashtirish, tashqi davlatlar va xalqaro tashkilotlar b ilan hamkorlikni 
rivojlantirish kabi vazifalar yuklatildi. Keyin bu boshqarma iqtisodiy rejalashtirish vazirligiga 
aylantirildi.
Besh yillik reja amalga oshirilmoqda. Rejalashtirish u erda rivojlangan bozor iqtisodiyotini 
yaratishning muhim element bo'lib qolgan.