O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus

II BOB. ATOM YADROLARINING KLASTER YEMIRILISHI.

2.1. Yadrodagi nuklonlar. Yadroning qobiq modeli.

Hozirgi vaqtda eksprimental ravishda dan gacha bo`lgan yigirma beshta yadro aniqlangani, ular asosiy holatdan

, , , , , va (2.1.1)

tipdagi klasterlarni chiqaradi.

Hosilaviy yadro va uchib chiqayotgan klasterlarning nisbiy harakat energiyalari 28 dan 94 gacha o`zgaradi va barcha hollarda potensial to`siq balandligidan kichik bo`ladi. Barcha tadqiq qilingan klaster radioaktiv yadrolar o`z navbatida α-yemirilish yadrolardir.

Eng qiziq jihati shundaki, vaqt birligi ichida ular klaster yemirilish ehtimolligi

α-yemirilish ehtimolligiga nisbatan uchib chiqayotgan klaster massasi oshishi tartibida kamayadi va dan diapazonida yotadi. Bunday nisbatlarning bunchalik kichik qiymatlari radiaktivlikning boshqa

ko`rinishlari uchun oldin analiz qilinmagan va bu natijalar klaster yemirilishini kuzatganlarning rekord natijalarga erishganlikalridan dalolatdir.

Hozirgi kunda atom yadrolarining klaster yemirilish dinamikasini o`rganayotganda ikki xil yondashish bor. Bu yondashuvlar ma`lum chegaraviy hollar sifatida qaralmoqda.

Birinchi yondashishda klaster yemirilish chuqur to`siq osti massalar bo`yicha asimmetrik sponton yemirilishdir.

Bunda ona yadro “a” holatdan o`z shaklini o`zgartira borib oraliq holat bo`lmish “b” dan o`tadi. (2.1.1-chizma)

Bunday qayta qurish gidrodinamik modelning umumlashmasi bo`lgan yadrolarning kollektiv modellariga asoslanadi. Bunday yondashuv hozirgi kunda klaster yemirilishning nozik xarakteristikalarini aniqlashda

qiyinchiliklarga duch kelmoqda.

Klaster radiоaktiv yadroning kvazi bo`linish modelidagi evolyutsiyasi. Ikkinchi yondashuv α-yemirilish nazarioyasi bilan o`xshash. Bu holda oxirgi holatda oraliq holatni chetlab o`tiladi. Bu holda (1.4.2)-formula λ = 2νW_ifP tilida klaster shakllanishining ehtimolligi tushunchasidan foydalanadi.

Ikkinchi yondashuvning yutug`i shundaki, α-yemirilish kabi klaster yemirilishda ham Geyger – Hettol (1) qonuni ishlatildi. Bu qonun yarim yemirilishning klaster davri va energiya Q ni o`zaro bog`laydi. Bu faktni 2.1.2-chizmada ko`rish mumkin.