O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

shilliq, o’t aralash qusishdan, qorinning yuqori qismida og’riq turishi, og'irlik 
sezish, bosim, ba'zan tutib qoladigan og'riqdan, og'iz bemaza bo'lishidan shikoyat 
qiladi. Bundan tashqari. harorat ko’tarilishi, bosh og'rig'i, bosh aylanishi, ko'z 
oldini qorong'ilashishi kuzatiladi. Umumiy ahvoli qoniqarli yoki o'rtacha og'irlikd, 
tilini karash bog'lagan, og'zidan yomon hid kelishi mumkin, qorin dam bo'lib, 
paypaslaganda og'riq bo'ladi. Ich ketishi kuzatiladi.O'tkir ko'rinishi 3-5 soatdan 
keyin o’tib ketadi, ammo dispeptik holat yana ikki hafta davom etadi, parhezga 
rioya qilganda va to’g'ri muolaja qilinganda, kasallik asta-sekin o’tib ketadi, aks 
hollarda jarayon surunkali turga o'tadi.O’tkir gastritda o'zgarishlar xarakterli 
maxsus optik tizim bilan ta'minlangan gastroskop yordamida aniqlanadi. U me'da 
shilliq pardasini ko'zdan kechirish va zarurat bo’lganda tekshirish uchun to'qima 
bo’lakchasini olish (biopsiya) imkonini beradi. 

---

Davosi. Organizmga tushgan zararli omilni tezroq bartaraf qilish uchun, oshqozon 
iliq suv bilan yuviladi. Bemor o'rinda yotish rejimiga rioya qilishi kerak. Dastlabki 
1-2 kun ovqat yemay turiladi. Keyinroq parhezga qattiq amal qilinadi. Og’riqni 
qoldirish uchun qator dori-darmonlar, xususan beladonna preparatlari tayinlanadi. 
Og’ir hollarda teri ostiga lidaza, izotonik natriy xlorid eritmasini yuborish kerak. 
Oshqozon va 12 barmoqli ichak yarasi kasalligi surunkali qaytalanuvchi 
kasallikdir. 
Etiologiyasi. Yaraning paydo bo'lishida oshqozon va 12 barmoqli ichak 
harakatining buzilishi, oshqozon shirasining kislotaliligi va peptik faoliyati ortib 
ketishi, shilliq ishlab chiqarishning kamayishi, oshqozon shilliq qavatida qon 
aylanishning pasayishi muhim rol o'ynaydi. Bu o'zgarishlarga asosiy sabab ruhiy 
xayajonlanish, aqliy va jismoniy charchash, doimiy xavotirda bo’lish va boshqalar 
hisoblanadi. Kasallik nasl surishi mumkin. Yara kasalligi omillariga noto'g'ri 
ovqatlanish. (quruq ovqat yeyish, tartibsiz ovqatlanish. yaxshi chaynamaslik, 
dag’al, haddan tashqari achchiq, issiq va sovuq ovqatlar is'temol qilish, tish 
yo’qligi va boshqalar) sabab bo'ladi. Chekish, spirtli ichimliklar ichish, oqsil,
vitamin yetishmovchiligi sabab bo'ladi. Yara kasalligining rivojlanihida mikroblar 
muhim ahamiyatga ega. 
Klinik manzarasi. Yara kasalligining muhim belgilaridan og'riq, qusish, qon oqishi 
hisoblanadi. Og'riq ovqat is'temol qilgandan so’ng paydo bo'ladi, paydo bo’lish 
vaqtiga qarab ular erta (1,5 - 1 soatdan so’ng) va kechki (2-4 soatdan keyin) 
og'riqqa ajratiladi. Og'riq yuqoriga va chapga (yara yuqori joylashganda), orqada 
o’ng ko'krak va o’ng qovurg'a ostiga (piloroduodenal yarada) tarqaladi Og’riq 
davomiyligi, kasallikning og’irligi, asoratiga qarab har xil bo'ladi. Ovqat yegandan 
so’ng issiq qo'llash yoki qusishdan so’ng (ba'zan sun'iy chaqirilgan) og’riq 
kamayadi. Qusish ko’pincha og’riq avjiga chiqqan paytda paydo bo'ladi. Shuni 
ta'kidlab o’tishli kerakki, qusish ko’p hollarda kasal ahvolini tez yengillashtiradi. 
Shuning uchun ular qusishni ba'zan sun'iy ravishda chaqiradilar. Qon oqishi 
ochiqdan-ochiq yoki yashirin bo'lishi mumkin. Ochiqdan-ochiq qon oqishi 25 % 
hollarda kuzatiladi. Ko'p qon ketganda qon to’q qizil rangda bo'ladi yoki sekin qon 
oqqanda qon xlorid kislota ta'sirida o'zgarishga ulguradi va kofe quyqasi 
ko'rinishida bo'ladi. Qon ketgandan biroz keyin qoramoysimon ich keladi, qon 
yo’qotish belgilari bo'lishi mumkin.Yashirin qon ketish 80% hollarda kuzatiladi. 
Uni bemorning ahvoliga va maxsus kimyoviy reaksiyalar orqali aniqlanadi. 
Bemorda jig'ildon qaynashi, ko’ngil aynishi. so'lak oqishi, kekirish kuzatiladi. 
Ishtaha saqlanib qoladi, ko'pincha baland bo'ladi, ammo bemor og'riq va qusishdan 
qo’rqib ovqat yemaydi, tez charchashi, uyqu buzilishi, jahldorlik belgilari 
ko'rinadi. Kasallikning kechishida mavsumiylik kuzatiladi. Kasallik zo’raygan 
vaqtida bemor ozib ketadi. 
Davosi. Yara kasalligida kompleks davo qilish zarur ya'ni tayinlangan dori-
darmonlarni parxez ovqatlar, fizioterapiya va davolashning boshqa usullari bilan 
qo’shib olib borish kerak.Yara kasalligida fizioterapiya parafin bilan davolash, 
balchiq bilan davolash, shuningdek markaziy nerv tizimini tinchlantiradigan turli 
shifobaxsh vannalar (igna bargli, natriy xloridli) eng muhim davo tadbirlari 

---

hisoblanadi. Davolashda barjom, yesentuki singari mineral suvlar katta rol 
o'ynaydi. Medikamentoz davolashda teri ostiga atropinnig 0,3 - 1 ml 0,1 % li 
eritmasi yuboriladi yoki tomchilar holida ichiladi ovqatdan oldin 5-6 tomchi suv 
bilan vikalin, gangleron, vitaminlar qo'llaniladi. 
Profilaktikasi. Ovqatlanish rejimini to'g'ri tashkil etish, har kuni sof havoda sayr 
qilish, jismoniy tarbiya mashqlari kompleksini bajarilishi lozim. Bizning 
mamlakatimizda yara kasalligiga qarshi ovqat rasionlari. №1 deb atalgan, dietalar 
ishlab chiqilgan. Ular uchta rasion: № l a. 1b va 1 dan iborat. Yara kasalligi 
bo’lgan bemorlarning ovqatlanish rasionlari asosini oshqozon va ichak shilliq 
pardasini imkon boricha ehtiyotlash (mexanik, kimyoviy, termik) prinsiplari 
tashkil qiladi. 
Enterit - bu ingichka ichak shilliq pardasining yallig’lanishi. Kasallik har xil 
infeksiya (ich terlama, paratif), gelmintoz ta'siri ostida zaharli va ba'zi bir dori 
moddalar ta'siri, to’la qimmatli ovqatlanmaslik oqibatida paydo bo'ladi. Enterit 
rivojlanishiga ichkilik ichishga ruju qiyish va chekish yo’l ochadi. Me'da 
faoliyatining buzilishi, me'da osti bezi kasalliklariga o’z vaqtida davo qilmaslik 
ham bu kasallikning vujudga kelishiga sabab bo'ladi.O'tkir va surunkali enterit farq 
qilinadi.