O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Profilaktikasi. Kasallikni oldini olishda bo’g'ma tashxisini o'z vaqtida qo'yish 
kerak. Bemor bolalarni sog'lom bolalardan ajratish, epidemiyaga qarshi mahalliy 
va umumiy tadbirlarni ko’rish katta ahamiyatga ega. 
Bo'g'mani asosiy profilaktikasi kasallikka qarshi emlashdir. Bo'gmaga qarshi faol 
emlash ko'kyo'tal va qoqshol kasalligiga qarshi vaksinalar bilan birgalikda 
o'tkaziladi. 
KO’KYO’TAL 
Ko'kyo'tal havo-tomchi yo'li bilan yuqadigan kasallik bo'lib, asosan nafas 
yo'llarining zararlanishi, asab faoliyatining buzilishi va yo’tal xurujlari bilan 
xarakterlanadi. Ko'kyo'tal bilan bola erta, ya'ni hayotining birinchi kunlaridan 
boshlab kasallanishi mumkin. 
Ko'kyo'tal qo'zg'atuvchisini 1906 yilda Borde va Jangu kashf etishgan. Bular 
tashqi muhitga nihoyatda chidamsizdir. 
Epmidemiologiyasi. Kasallik manbai bemor odam hisoblanadi. U kasallikning 
dastlabki kunlarida o’ta yuqumli bo'ladi. Keyinchalik u kamroq darajada xavfli 
bo'lib, kasallik boshidan 6 hafta o'tgandan keyin yuqumli bo’lmay qoladi. 
Kasallik manbai bo'lib ko’kyo’talning yashirin (latent) turi bilan og'rigan bemorlar 
xizmat qiladi. Kasallik havo-tomchi yo'li bilan yuqadi. Kasallikka asosan bir 
yoshgacha bolalar o’ta beriluvchan bo'ladi. Kasallikdan keyin bola organizmida 
kuchli, barqaror immunitet qoladi. 
Klinikasi. Ko’kyo’talning kechishida quyidagi davrlar farqlanadi, yashirin, 
(inkubasion davri), kataral, spazmatik yo’tal xurujlari va sog'ayish davri. 
Kasallikning yashirin davri 3-4 kundan to 10-14 kungacha davom etadi. O'rtacha 

---

5-8 kunni tashkil etadi. Kataral davr 12-15 kungacha cho’ziladi. Emlangan 
bolalarda bu davr uzayishi, go’dak bolalarda birmuncha qisqarishi mumkin. 
Kasallik oddiy yo’tal bilan boshlanadi, bemorni umumiy ahvoli uncha 
o'zgarmaydi. Yo’tal asta-sekin xurujsimon tusga kiradi. Spazmatik yo'tal xurujlari 
davrida bemorning ahvoli og'irlashadi, yo'tal xurujlari holsizlantirib qo’yiladi. Bu 
davrning asosiy belgisi xurujsimon yo’tal bo'lib, 2-3 hafta davom etishi mumkin. 
Yo’tal birin-ketin keladigan nafas chiqarish harakatlari bilan boshlanadi va oxirida 
qisqa hushtaksimon nafas olish bilan tugaydi. Yo’tal xuruji 2-3 martadan 20 
martagacha takrorlanishi mumkin. Yo’tal xurujlari yelimsimon shilimshiq balg'am 
chiqishi yoki qayt qilish bilan tugashi mumkin. Yo’tal xuruji vaqtida bemorni 
ahvoli o’ziga xosdir: Uning yuzi qizaradi, ba'zan ko'karadi, lablari ko'karib biroz 
shishadi, bo'yin vena tomirlari bo’rtib chiqadi, ko'zlari qon quyilgandek bo'ladi, 
tillari chiqib turadi, ba'zan ko'zining oqsil pardasiga qon quyiladi. Bemorning beti 
salqib shishib turadi, til yuzasida yaralar xosil bo'ladi. Yo’tal xuruji boshlanishi 
oldidan bolalarda xuruj boshlanishidan darak beruvchi belgilar paydo bo'ladi: 
bemor bezovtalanadi, qo’rqish alomatlari kuzatiladi.