O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

Jonlantirish uchun savollar: Tabiat estetikasi tushunchasining mohiyatini ko‘rsating? Tabiat estetikasi ekologik asoslarini ko‘rsating?
Sa’nat estetikasining murakkabligi nimalardan ko‘rinadi?
Sport estetikasida kuzatish va kuzatuvchanlikning mohiyati nimalarda ko‘rinadi? Mehnat estetikasining tasnifini izohlang?

Insert usulidan foydalanib ishlash qoidasi 1.Ma’ruza matnini o‘qib, matnning chetiga quyidagi belgilarni qo‘yib chiqing: V-bilaman
+ – men uchun yangi ma’lumot
– – men bilgan ma’lumotni inkor qiladi
? – noaniq (aniqlashtirish talab qiladigan) qo‘shimcha ma’lumot 2.Olingan natijalarni jadval shaklida rasmiylashtiring.

№	Mavzu savollari	V	–	+	?

Glossariy

Atamalar			Izoh
O’zbek tilida	Ingliz tilida	Rus tilida
1-mavzu. Falsafa fanining predmeti, mazmuni va jamiyatdagi roli
Materializm	Materialism	Материализм		olamning asosida materiya, ya’ni moddiy narsalar yotishini e’tirof etadigan, moddiylikni ustuvor deb biladigan ta’limot
Idealizm	Idealism	Идеализм		moddiylikni inkor etib, olamning asosida ruh yoki g‘oyalar yotadi, dunyoning mavjudligi va rivojlanib borishida g‘oyalar muhim, belgilovchidir deb ta’kidlovchi falsafiy qarash, ta’limot bo‘lib, materializmning aksidir
Falsafa	Philosophy	Философия		(yunon. — philo — sevaman va sophia — dono-lik) — donolikni sevaman ma’nosini anglatadi. F. voqelikdagi barcha narsa va xodisalarning eng umumiy aloqadorligi va rivojlanish qonuniyatlarini, ularning tub mohiyatini bilishga qaratilgan fandir.
Monizm	Monism	Монизм		(yunoncha — monos, ya’ni yakka ma’nosini anglatadi) — olamning asosi yakayu-yagona sababga, bitta asosga ega deb ta’lim beradigan falsafiy ta’limotdir
Dualizm	Dualism	Дуализм		(lotin tilida dua, ya’ni ikki degan ma’noni ifodalaydi) — olamning asosida ikkita asos, ya’ni modda va materiya bilan birga ruh va g‘oya, ya’ni ideya yotadi deb qarash.
Plyuralizm	Pluralism	Плюрализм		(lotin tilida plyural, ya’ni ko‘plik degan ma’noni anglatadi) — olamning asosida ko‘p narsa va ideyalar yotadi deb e’tirof etadigan ta’limotdir
2-mavzu. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: Sharq falsafasi

Avesto	Avesta	Авеста	e.o. VII asrda yaratilgan bo’lib, Avesto so’zi «Upasta», ya’ni qonun-qoidalar, me’yoriy asoslar ma’nosini anglatadi. Avesto asarida ifodalangan monoteistik diniy-falsafiy kategoriyalar va tushunchalar, dunyoni diniy talqin etish usullari keyingi davrlarda insoniyat hayotiga kirib kelgan va takomillashgan konfessiyalarda mustahkam o’rin olib keladi.
Kubrоviya	Kubrоviya	Кубравия	Kubraviya tariqatining asoschisi

			Najmiddin Kubrodir. Kubraviya tariqatining mohiyati o‘nta usulda mujassamlashgan. Bular — tangriga o‘z xohishi bilan yuzlashish, zuhd fi dunyo — har qanday lazzatdan o‘zini tiyish, tavakkul — Ollohga e’tiqodi pokligi uchun barcha narsalardan voz kechish, qanoat, uzlat — xilvatni ixtiyor qilish, mulozamat az-zikr — uzluksiz zikr, tavajjuh — Haqqa muhabbat qo‘yish, sabr — nafs balosidan ozod bo‘lish, muroqaba — tafakkurga g‘arq bo‘lish, rizo — tangri xushnudligini qozonishdan iborat.
Yassaviya	Yassaviya	Яссавия	Yassaviya tariqatining asoschisi Xoja Ahmad Yassaviydir. Unda ilohiy ishq, Haq vasliga etishish, uning ishqida parvona bo‘lish, undan boshqa narsaga ko‘ngil qo‘ymaslik haqida fikr yuritilgan. Yassaviy riyozat, chilla, zikrga alohida ahamiyat berib, hayotining aksariyatini chillaxonada o‘tkazgan.
Naqshbandiya	Naqshbandiya	Нақшбандия	Bahouddin Naqshband naqshbandiya tariqatining asoschisidir. Bu ta’limotning mohiyati «Dil — ba yoru dast — ba kor» shiorida yaqqol ifodasini topgan. Inson Olloh inoyati natijasi bo‘lib, bu dunyoni unutib qo‘ymasligi lozim, uning qalbi doimo Ollohda, qo‘li esa mehnatda bo‘lmog‘i lozim. U tasavvufning barcha tariqatlari singari shariat, tariqat, ma’rifat va haqiqat maqomlarini e’tirof etadi

Kalom	Kalom	Калам	o‘rta asrlar musulmon adabiyotida xar kanday diniy va falsafiy mavzularda mushohada yuritishda (hatto xristianlik — nasroniylik va yaxudiylik iloxiyoti xaqidagi fikrlarni ham uz ichiga oluvchi), keng ma’noda qo‘llaniladigan istiloh. bo‘lib, o‘zining maxsus ma’nosida (ilm-al-kalom), islom akidalarida obro‘li diniy fikr aytganlarga qarab emas,balki aql asosiga tayanib, xukm chiqarish, degan mazmunni bildiradi.
Konfutsiylik	Confucianism	Конфуцианство	Konfutsiy (Kun Szi, milodgacha 551— 479 yillar) — mazkur ta’limotning asoschisi bo‘lib, qarashlari uning izdoshlari tomonidan yozilgan «Lun yuy» nomli falsafiy kitobda bayon

			etilgan. K.lar ta’limotida «chjun», «i» {burchga sadoqat), «syao» (ehtirom) va boshka g‘oyalarni ifoda etuvchi «jen», (insonparvarlik karashlari tizimi, markaziy o‘rinni egallaydi
Panteizm	Panteizm	Пантеизм	(yunon. pan — xamma, theos — xudo) — tarixan shakllangan falsafiy ta’limot bo‘lib, u xudo bilan tabiat birbiriga tamoman mos bo‘lib tushadi, ular aynan birdir, ularni bir-biriga qarama-qarshi qo’yish, falsafiy tafakkur rivojiga putur etkazadi deb da’vo qiladi.
Buddizm	Buddhism	Буддизм	diniy-falsafiy ta’limot bulib, vujudga kelishiga ko’ra, dastlabki dunyoviy dinlardan (xristianlik va islom kabi) biridir. B.ning asoschisi xind shaxzodasi Sidxartxa GautamaBuddadir. B.ning asosiy -g‘oyasi — boshqa shaklga kirish, xalos bo‘lish va nirvanaga etishishdir.
3-mavzu. Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: G‘arb falsafasi
Agnostitsizm	Agnosticism	Агностицизм	yunon. agnosis — a — inkor, gnosis — bilish, bilishni inkor etish. noma’lum) — falsafiy ta’limot bo‘lib, moddiy tizimlar, tabiat va jamiyat qonuniyatlari mohiyatini bilish imkoniyatlarini rad etib, bilimni voqealikka muvofiqligini isbotlash mumkin emas, deb hisoblaydi.

Geotsentrizm	Geocentrism	Геоцентризм	(yunon. geep va lotin. centrum mar-kaz so‘zlaridan olingan). Ptolomeyning geotsentrik nazariyasiga ko‘ra, Er butun cheksiz Koinotning markazi hisoblanadi. Uyg‘onish davrining yirik olimi, ilmiy astronomiyaning asoschisi Nikolay Kopernik geliotsentrik nazariyani ilmiy jixatdan asoslab berdi.
Irratsionalizm	Irratsionalizm	Иррационализм	(lotincha-ongsizlik,noma’lumlik (aqlsizlik) ma’nosini bildiradi), ongsizlik afzalligini olamning va bilish jarayonining asosiy xususiyati deb hisoblovchi falsafiy ta’limot.
Pozivitizm	Pozivitizm	Позивитизм	(lotincha ijobiy) – falsafiy tafakkurning G‘arb mamlakatlarida keng tarqalgan ko‘rinishi bo‘lib, uning diqqat markazida falsafa va fan munosabati muammosi turadi. X1X asrning 30-40 yillarida Fransiyada eski falsafiy an’analardan uzil-kesil voz kechish va yangi ilmiy falsafa yaratish zarurligi

			to‘g‘risida O.Kont bahs-munozaralar yuritadi va pozivitizm falsafasiga asos soladi.