O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta


Korrupsiya Corruption



Yüklə 6,03 Mb.
səhifə223/250
tarix10.12.2023
ölçüsü6,03 Mb.
#139327
1   ...   219   220   221   222   223   224   225   226   ...   250
majmua

Korrupsiya

Corruption

коррупция

lotin tilidagi “corruptio” so‘zidan olingan bulib, mazmuni “buzish, sotib olish” ma’nosini beradi va uning grammatik bir ildizli ma’nosi yana “korroziya” suzi ya’ni “chirish” yoki “zanglash” degan mazmunni ham beradi. Shundan kelib chiqib bu so‘zni ijtimoiy ko‘rinishi hokimiyatni buzish, chiritish orqali sotib olish” degan ma’noni beradi

Demografik portlash

population explosion

демографическ ий взрыв

ijtimoiy-tarixiy tarakkiyotning qisqa bir davrida, muayyan mintaqa yoki mamlakatda va shuningdek, butun er yuzida tabiiy tug’ilish xisobiga aholi miqdorining nihoyatda tez ko’payishini
anglatadi




Prognozlash

Forecasting

Прогнозирование

biror-bir xodisaning istiqbollarini maxsus ilmiy tadqiq etish. O’z predmetiga ko’ra tabiiy - ilmiy va prognozlash jarayonini tafovutlash qabul
qilingan

10-mavzu. Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida



Ayniyat qonuni



The principle of equality



Принцип равенства

ma’lum bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan ayni bir fikr, ayni bir muhokama doirasida ayni bir vaqtda o‘z-o‘ziga
tengligini ifodalaydi



Predikat



Predikat



Предикат

hukmning kesimi va ikkinchi tushunchasi



Sillogizm



Sillogism



Силлогизм

ikki yoki undan ortiq asoslardan yangi xulosa chiqarish

Etarli asos qonuni

Adequate
fundamental law

Адекватный
фундаментальн ый закон

fikrlashning isbotli, ishonarli bo‘lishini talab etuvchi mantiqiy qonun



Logika

Logica

Логика

grekcha “logike” so‘zidan olingan bo‘lib “so‘z”, “fikr”, “qonuniyat” ma’nolarini anglatadi. Arabcha
“mantiq” so‘ziga mazmunan mos keladi

Norma

Norma

Норма

amalga oshirilish zarur bo‘lgan yoki



(me’yoriy qoida)







istisno qilinadigan hatti-harakatlarni
bildiradi

11-Mavzu. Mulohaza. Xulosa chiqarish



Hukm



Judgment



вердикт

predmetga ma’lum bir xossaning, munosabatning xosligi yoki xos emasligini ifodalovchi tafakkur shakli



Hukmlarning modalligi

-

-

hukmlarda predikatning sub’ektga tegishli yoki tegishli emasligi haqidagi fikr qat’iy, kuchli (zaruriy) yoki qat’iy bo‘lmagan, kuchsiz (ehtimol) tasdiq
yoki inkor shaklda ifodalanuvchi fikr



Tushuncha



The concept



Концепция

buyumlarning umumiy va muhim
belgilarni inson ongida yaxlit aks ettiruvchi tafakkur shakli

Deduktiv xulosa chiqarish

Deductive conclusions

Дедуктивные выводы

umumiy predmetlarning mohiyatini o‘rganish orqali uning yakka, xususiy
jihati haqida xulosa chiqarish

Induktiv xulosa chiqarish

Индуктивные выводы

Inductive conclusions

yakka, xususiy predmetlar mohiyatini
o‘rganish orqali umumiy xulosa chiqarish.






Nozidlik qonuni



Закон



Law

ayni bir predmet yoki hodisa haqida aytilgan, ikki o‘zaro bir-birini istisno qiluvchi (qarama-qarshi yoki zid) fikr bir vaqtda va bir xil nisbatda birdaniga chin bo‘lishi mumkin emasligini, hech bo‘lmaganda ulardan biri albatta xato
bo‘lishini ifodalaydi

12-Mavzu. Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari

Argumentlar

Variable

Переменные

tezisning chinligini asoslash uchun
keltirilgan hukmlar



Nazariya



Theory



Теория

ma’lum predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar, gipotezalar, g‘oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi fundamental umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni tushuntirish, oldindan ko‘rish imkonini
beradigan ishonchli bilim.



Muammo



The problem



Проблема

javobi bevosita mavjud bilimda bo‘lmagan va echish usuli noma’lum
bo‘lgan savol



Gipoteza



Hypothesis



Гипотеза

o‘rganilayotgan hodisaning sabablari va xususiyatlarini tushuntiradigan asosli
taxmin tarzidagi bilim shakli



Javob



Reply



ответ

predmet haqidagi avvalgi bilimni qo‘yilgan savolga muvofiq holda aniqlashtiradigan, to‘ldiradigan yangi
hukm (mulohazadan) iborat

Entimema

Entimema

Энтимема

asoslardan biri yoki xulosasi qoldirilib
ifoda etilgan sillogizm




13-mavzu. “Etika” fanining predmeti va jamiyat hayotidagi ahamiyati

Axloq

Ethics

Поведение

(arab. xulqning ko‘pligi; lot. moralis — xulq-atvor) — ijtimoiy ong shakllaridan biri, ma’naviy hayot hodisasi, ma’naviyat sohasiga oid tushuncha. Kishilarning tarixan tarkib topgan xulqatvori, yurish-turishi, ijtimoiy va shaxsiy hayotdagi o‘zaro, shuningdek, jamiyatga bo‘lgan munosabatlarini tartibga solib turuvchi barqaror,
muayyan norma va qoidalar yig‘indisi.






Baxt



Happiness



Счастье

ma’naviy axloqiy tushuncha. Kishi o‘z faoliyati natijalaridan hayotda qo‘lga kiritilgan yutuqlaridan to‘la qoniqish, yashash tarzidan mamnunlik, muayyan maqsadga etganlik, orzu-umidning ushalishi, bearmonlik holati sifatida
namoyon bo‘ladi



Burch




Обязанность

jamiyat, davlat va shaxslarga nisbatan muayyan individdagi munosabat, ular
oldidagi majburiyat



Oila



Family



Семья

kishilik jamiyatining ijtimoiy poydevoridir. Unda jismonan sog‘lom, ma’nan barkamol, axloqan pok va yuksak madaniyatli insonni voyaga etkaziladi. Oila hayotining asosiy maqsadi aholini qayta tiklash va bolalar
tarbiyasidir



Ezgulik va yovuzlik



Humanism and evil

Гуманизм и зло

ma’naviy axloqiy tushunchalar orasidagi eng muhim juftliklaridir. Ezgulik insonni faoliyatning asl mohiyatini anglatadi – Tangri irodasining inson qalbidagi tajassumi sifatida namoyon bo‘ladi



Gedonizm



Hedonism



Гедонизм

(yunon. hedone – huzur–halovat, rohatlanish) etika nazariyasidagi axloqiy talablarni asoslash tamoyili bo‘lib, unga ko‘ra huzur-halovat keltiruvchi va azob uqubatdan
qutqazuvchi narsa yaxshilik deb, azob– uqubat keltiruvchi narsa esa yomonlik
deb ta’rif qilinadi.

14-Mavzu. Nikoh va oilaning axloqiy asoslari, uning yoshlar tarbiyasidagi o‘rni



Oila



Family



Семья

"oila" so’zi (familia) dastlabki mulk egasiga bo’ysunadigan shaxslar (bu shaxslar mulkining bir qismi hisoblangan; mulk egasining o’z bolalari, xotini, asir, sotib olingan yoki meros bo’lib o’tgan qullar ham hisobga
kirgan) majmuini bildirgan

Nikoh

Marriage

Брак

Arabcha so‘z bo‘lib "Er - xotinlikning













yuridik (huquqiy) ravishda
rasmiylashtirilgan oilaviy ittifoqi




Axloqiy qadriyatlar



Moral values

Моральные ценности

kishilarning xulq-atvorida asrlar davomida shakllangan o‘zaro munosabatlar, yurish-turish qoidalari: xushxulqlik, xushmuomalalik, kattalarga hurmat, kichiklarga izzat, halollik,pokizalik,ezgulik,mehnatsevarli
k,insonparvarlik,vatanparvarlik



Diyonat







(arab. dindorlik, to‘g‘rilik, insof) Xudodan qo‘rqish, gunoh qilmaslik, savob ishlarni amalga oshirish, imonlie’tiqodli, sofdil va mard bo‘lish, diniy qonun-qoidalarga qattiq rioya etish, dindorlik, taqvodorlik, vijdon,
insoflilik.



Kasbiy odob



Professionalism



Профессиональ ная этика

jamiyat tomonidan qabul qilingan ahloq qoidalarini kishilarning ixtisoslariga nisbatan amalda tatbiq qiluvchi aniq kasbiy burch, sha’n, or-nomus, qadrqimmat kabi xatti-harakatlarning majmui, umumiy axloqning kishilar
kasb-koridagi o‘ziga xos ko‘rinishidir

15-mavzu. Axloqiy madaniyat va qadriyatlar

Axloqiy madaniyat



Ethical culture

Этическая культура

axloqiy tarbiyaga doir asarlar, qarashlar, g‘oyalar, ko‘nikmalar va ularga amal
qilinishi

Axloqiy tafakkur



Ethical thinking



Этическое мышление

axloq masalalariga bag‘ishlangan fikrlar, qarashlar g‘oyalar, har bir insonnning axloqiy me’yorlar va qadriyatlarni anglash, ilmiy mushohada
qilish jarayoni



Bioetika



Bioethics



Биоетика

hozirgi zamon etikasining muhim yo‘nalishlaridan biri. B. inson hayotini eng oliy axloqiy qadriyat sifatida qaraydi, shu bilan birga, inson hayotini saqlash muammosini – yaxshilik va yomonlikni farqlashning muhim mezoni, deb hisoblaydi

Mahalla

-

-

(arab tilidan, ma’nosi – jamoat, joy, makon, qishnichilik) – O‘rta Osiyo, xususan O‘zbekiston qududida X asrlardan boshlab mavjud bilganligi to‘g‘risida tarixiy manbalar guvohlik
beradi







Yüklə 6,03 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   219   220   221   222   223   224   225   226   ...   250




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin