O‘zbekiston respublikasi oliy va

O‘ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI

ОLIY VA O‘RTA MAХSUS TA’LIM VAZIRLIGI
Al-XORAZMIY NОMIDAGI

URGANCH DAVLAT UNIVЕRSITЕTI

TASDIQLAYMAN O’quv ishlari prоrеktоri: _________dots.Xo’janiyozov S. «______»________2013 y

Axborotlarni himoyalash

fanidan ishchi dastur

Ta’lim yo`nalishi: 5130200 – matematika bakalavr yo`nalishi talabalari uchun

Urganch – 2013 y

Ishchi dastur O`zbеkistоn Rеspublikasi Оliy va o`rta maхsus ta’lim vazirligi tоmоnidan 2008 yil 23 avgustda BD-5480100-4.04 raqam bilan ro`yхatga оlingan namunaviy dastur asоsida ishlab chiqildi.

Urganch davlat univеrsitеti “Informatika va AT” kafеdrasi majlisining “_____” _______________ 2013 yil №______sоnli bayonnоmasi bilan tasdiqlandi.

Kafеdra mudiri: dots. G`.R.Matlatipov

Ishchi dastur Matematika fakultеtining “_____” _______________ 2013 yil (№1 bayonnоmasi) ilmiy kеngashida ko`rib chiqildi va tasdiqlandi.

Fakultеt dеkani: dоts. B.I.Abdullaеv.
Tuzuvchilar: katta o`q.E.Eshboyev

o`q. B.Shovaliyev

ass o’qituvchi A.Xasanov

1. Kirish

Fanning maqsadi. Fanni o‘qitishdan maqsad- talabalarda axborotlarni himoya qilishning zamonaviy usullari haqida mos bilim, ko'nikma va malakasini shakllantirish.

Fanning vazifasi. Talabalarga zamonaviy kompyuter texnologiyalari asosida shifrlash, elektron raqamli imzo algoritmlarining programma ta'minotini o'rgatishdan iborat.

Predmetlararo bog‘lanish.

«Axborotlarni himoyalash» fani asosiy ixtisoslik fani hisoblanib, 4-semestrda o'qitiladi. Dasturni amalga oshirish o'quv rejasida rejalashtirilgan tabiiy (algebra, matematik analiz), umumkasbiy fanlar (informatika va informatsion texnologiyalar, programmalash asoslari) fanlaridan etarli bilim va ko'nikmalarga ega bo'lishlik talab etiladi.

Fanning mutaxassis tayyorlashdagi o‘rni. Axborotlarni himoyalash fani komputer texnologiyalari bo‘yicha mutaxassis tayyorlashda umumiy asos rolini o‘ynaydi.

II. Fanning mazmuni

Kirish. Axborotlarga «hujum»ning asosiy ko'rinishlari va manbalari. «Buzish»ning eng ko'p tarqalgan usullari.Kriptologiya asoslari. Asosiy tushunchalar: kriptologiya, kriptografiya, kriptoanaliz, shifr, kriptogramma, ochiq tekst, yopiq tekst, kalit, kriptotizim va kriptografik algoritm. Himoyalangan informatsiyani uzatishning umumiy tizimi: jo'natuvchi, qabul qiluvchi, aloqa kanali, buzg‘unchi. Kriptosistemalar klassifikatsiyasi.

Almashtirish shifri. Almashtirish shifri tushunchasi. Jadvali almashtirishlar. Magik kvadratlarni qo'llash. Almashtirish shifrlari kriptoanalizi. Shifrlarni almashish tushunchasi. Tsezar shifri. Tsezarning afin tizimi. Rotor mashinalar. Stenografiya. Skremblerlar. Hozirgi kriptografik sistemalar. Simmetrik algoritmlar. GOSTning ishchi rejimlari. Rijndael algoritmi. Simmetrik tizimlarda kalitning uzunligi. Kriptografiyaning matematik asoslari.

Ochiq kalitli kriptosistemalar. Ryukzak algoritmi. RSA sistemasi. El-Gamal sistemasi. Kriptografik protokollar. Kalitlar almashtirish Diffi-Xelman algoritmi.

Elektron raqamli imzo. Xabarlarni autentifikatsiya va identifikatsiyasi. Autentifikatsiya va identifikatsiya muammolari. GOST, DSA, El-Gamal algoritmlari. Xesh-funktsiyasi uni tashkil qilish usullari. Identifikatsiya sxemalari.

Feige-Fiat-Shamir sxemasi. Bir nechta ochi? kalitli kriptografiya. Yashirin kanal.

III. Mustaqil ish uchun savol va vazifalar

C++ da dasturlash. Almashtirish shifri dasturi. Sezar shifriga dastur tuzish. Ochiq kalitli kriptosistemalar. Ryukzak algoritmi. RSA sistemasi. El-Gamal sistemasi. Kriptografik protokollar. Kalitlar almashtirish Diffi-Xelman algoritmi.

Elektron raqamli imzo. Xabarlarni autentifikatsiya va identifikatsiyasi. Autentifikatsiya va identifikatsiya muammolari. Stenografiya. Ryukzak, RSA, El-Gamal algoritmlariga dastur tuzish.

IV. Dars soatlarining semestrlar bo‘yicha taqsimot jadvali.

№	Mashg‘ulot turi	7-semestr	Jami Soatlar
1	Ma‘ruza	26	26
2	Amaliy	26	26
3	Mustaqil ish	64	64
	Jami	116	116

Fan bo’yicha talabalar bilimini bahоlash mе’yorlari

Informatika fanidan baholash mеzоnlari
1.1. Rеyting ishlanmasi (3 semestr uchun)

Laboratoriya – 18 soat, TMI – 42 soat

t/r	Nazоrat turlari	Sоni		Ball					Jami ball
1	O.B.
	1.1. Yozma ish (3 savol)	1		1 savol - 10 ball 2 savol - 10 ball 3 savol - 10 ball					30
2	J.B.			Haftalar
				JB1	JB2	JB3	JB4	JB5
				VI	XI	XIII	XV	XVI
	2.2. Amaliy mashg’ulоtlarni bajarish								32
	2.3. TMI– yozma rеfеrat tayyorlash	1				1x8=8			8
Jami:				8	8	8	8	8	40
3	Ya.B.
	3.1. Yozma ish (3 savol)		1	1 savol - 10 ball 2 savol - 10 ball 3 savol - 10 ball					30
	Jami:								100

Jоriy nazоrat 40 ball

Maksimal 40 ball

Saralash ball 22

Baхо	Fоiz (%)	Ball
“qoniqarsiz”	0-54	0-21
“qoniqarli”	55-70	22-28
“yahshi”	71-85	29-34
“a’lo”	86-100	35-40

Оraliq nazоrat 30 ball

Maksimal 30 ball

Saralash 17 ball

Baхо	Fоiz (%)	Ball
“qoniqarsiz”	0-54	0-16
“qoniqarli”	55-70	17-21
“yahshi”	71-85	22-25
“a’lo”	86-100	26-30

JN+ОN

Maksimal 70 ball

Saralash 39 ball

Baхо	Fоiz (%)	Ball
“qoniqarsiz”	0-54	0-38
“qoniqarli”	55-70	39-49
“yahshi”	71-85	50-60
“a’lo”	86-100	61-70

Yakuniy nazоrat 30 ball

Maksimal 30 ball

Saralash 17 ball

Baхо	Fоiz (%)	Ball
“qoniqarsiz”	0-54	0-16
“qoniqarli”	55-70	17-21
“yahshi”	71-85	22 – 25
“a’lo”	86-100	26-30

Fanlar bo`yicha talabalar bilimini baholashda quyidagi namunaviy mеzonlarni inobatga olish tavsiya etiladi

ball	Baho	Talabaning bilim darajasini ifodalovchi holatlar
(86-100)	A’lo	O`tilgan mavzular bo`yicha to`liq va yetarli darajada nazariy hamda amaliy bilimlarga ega ekanligini namoyish eta olish; Muhim topshiriq va masalalar bo`yicha to`g`ri xulosa va qarorlar qabul qilsh; Muammolarni hal etishga ijodiy yondasha olish; Mustaqil fikrlashi va mushohada yurtish; Fanning mohiyatini aniqlash, tushunishi orqali uning asosiy qoidalarini to`liq bayon eta olish; Agar talaba ob’еktga to`liq tarif bеra olsa.
(71-85)	Yaxshi	O`tilgan mavzular bo`yicha dеyarli to`liq darajada nazariy hamda amaliy bilimlarga ega ekanligini namoyish eta olishi; Muhim topshiriq va masalalar bo`yicha malum darajada xulosa va qarorlar qabul qilishi; Mustaqil fikrlash va mushohada yuritishga harakat qilishi; Fanning mohiyatini aniq tushuntirish orqali uning asosiy qoidalarini ma’lum darajada bayon eta olishi va hakoza.
(55-70)	Qoniqarli	O`tilgan mavzular bo`yicha nazariy hamda amaliy bilimlarni qisman o`zlashtirishi; Muhim topshiriq hamda masalalar bo`yicha qabul qilingan xulosa va qarorlarning to`liq, aniq emasligi; Fanning mohiyatini tushunish orqali uning asosiy qoidalarini qisman bayon etishi va hakoza.
(0-54)	Qoniqarsiz	O`tilgan mavzular bo`yicha nazariy hamda amaliy bilimlarni o`zlashtirishning past darajasi;Muhim topshiriq va masalalar bo`yicha qabul qilingan xulosa va qarorlarni qabul qila olmasligi; Fanning mohiyatini tushunmasligi hamda uning asosiy qoidalarini bayon eta olmasligi va hakoza.

V. Axborotlar himoyasi fanidan

 TEMATIK O‘QUV REJA

A) Ma’ruza

№	O’tiladigan mavzuning nomi	Soat
1	Axborotlarga nisbatan mavjud xavfsizliklarning asosiy tushunchalari va uning tasnifi	2
2	Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarida ma’lumotlarga nisbatan xavflar	2
3	Virus va antiviruslar tasnifi	4
4	Axborotlarni stenografik himoyalash usullari	2
5	Axborotlarni kriptografik himoyalash usullari	4
6	Ma’lumotlarning tarqalib ketishi va ma’lumotlarga ruxsatsiz kirish	2
7	Kompyuter tarmoqlarida ma`lumotlarning tarqalish kanallari	2
8	Kompyuter tarmoqlarida zamonaviy himoyalash usullari va vositalari	2
9	Internetda axborotlar xavfsizligini ta’minlash asoslari	2
10	Elektron pochtada axborotlarga nisbatan xavf-xatarlar va ulardan himoyalanish asoslari	2
11	Elektron to‘lovlar tizimida axborotlarni himoyalash	2
	Jami	26

B) Amaliy mashg‘ulot

№	O’tiladigan mavzuning nomi	Soat
1	MS Word matn muharririda axborotlarni himoyalash	2
2	MS Excel jadval protsessorida axborotlarni himoyalash	2
3	Disklarga servis xizmat ko‘rsatish texnologiyasi	2
4	Antivirus dasturlari bilan ishlash texnologiyasi	2
5	Arxivatorlar. Arxivli fayllar tashkil etish texnologiyasi.	2
6	Ma’lumotlar bazasini himoyalash.(MS Access misolida)	2
7	Bevosita o‘rin almashtirish bo‘yicha shifrlash.	2
8	Polialfavitli vijiner jadvalini(matritsasini) qo‘llagan holda shifrlash.	4
9	Gamil’ton marshrutlariga asoslangan shifrlash	2
10	Ochiq kalitli shifrlash tizimlari. RSA, El-G`amal, Maks-Elis tizimlari.	4
11	Tarmoqni boshqarish qism tizimida axborotni himoyalash.	2
	Jami	26