O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

166-rasm. Mak-Murrey operastiya»! (chizma).

Oyoqning panjasi arkrnga bog’lanadi, uni shinaning gildiraga ustidan o’gkaziladi, boldir tagadaga gamak bir necha bor olinib, arkrndan bemor o’zi tortib ko’yib tizza bo’rimida passiv x;arakat kiladi. Asta-sekin passiv harakat son-chanok bo’rimida ham bajariladi, keyinchalik esa ikkala bo’g’imda xrm aktiv l;arakag bajariladi. 2,5-3 oydan so’nr qo’ltiktayok yordamida oyoqka turishgaruxsat beriladi. Funkstional davolash usulini afzalliga shundan iboratki, sinishning bitish paytiga borib bo’g’imlarda to’la l;arakat tiklanadi, mushaklar atrofiyasi esa gips bog’lami bilan davolanganga nisbatan birmuncha kam bo’ladi.

Yoshi katta va kari bemorlarni skelet tortmasi bilan davolaganda majburiy harakatsizlik va gipodinamiya natijasida kator asoratlar kelib chiqishi mumkin. Shuning uchun bu gururagi bemorlarga ertarok funkstional dayulanishni boshlash maqsadga muvofiqdir. Bemor to’shakka yotkizilib, tashqariga rotastiya bo’lib ketmasligi uchun tizzasi ostiga valik (bolishcha) ko’yiladi. Birinchi kunlardanok bemor o’tkaziladi va qo’ltiktayok yordamida og’irlikni cheklab oyoqka turgiziladi. Erta harakat boshlanganiga karamay, kust sinishlari bitib ketadi. Bunday faol davolash taktikasi yordamida yoshi katta bemorlar va kariyalarda o’lim okibatlarini birmuncha qisqartirish mumkin.

Kust sinishlarini jarro?u1ik yo’li bilan davolash mumkin. Osteosintez uchun odatda nakladkasi bor ikki parrakli krzikchalardan

foydalaniladi (167 va 168-rasmlar). Khirrali krzikcha son suyagining bo’yniga kiritiladi, nakladkasi esa suyak diafiziga shuruplar bilan maxdamlanadi. Opera-stiyadan so’ng gips bog’lami ko’yilmaydi. Operastiyaday keyingi davrda asoratlar-ning oldini o;shsh uchun kurashish kerak (pnevmoniya, yotokyaralar, tromboemboliya va dokazo). 2-3 haftadan keyin bemorlar qo’ltiktayok yordamida yura boshlaydi. Ko’stlar sohasi sinishlarida mehnat kobiliyati 3-6 oylardan keyin tiklanadi. Katta ko’stni cheklan-gan sinishi. Sinish mexa-nizmi, odatda, bevosita kuch ta’sirida sodir bo’ladi'. Ayrim lollarda dumba

168-rasm. Ko’stlararo sinishda Bakicharov kozikchasi bilan osteosintez qilish. i — yo’naltiruvchi kegay bo’ylab kozikchani yuborish; b - kozikcha kiritilgan, diafizar moslamasi burama shuruplar yordamida qotirilgan, yo’naltiruvchi kegay va suriluvchi mufta olib tashlangan.

mushaklarining keskin qisqarishi natijasida ajralib sinishi mumkin. Kichik va o’rta dumba mushaklarining tortilishi natijasida ko’stning yuqoriga, orqaga va tashqariga siljishi kuzatiladi.

T a sh x i s. Katta ko’sti singan bemorlarda, odatda, yurish krbiliyati salangan bo’ladi. Katta kust soxasida biroz og’riq. kuzatiladi. Ob’ektiv tekshirilganda o’sha joyda shish va okrikbo’ladi. Oyoqni kerish cheklanadi va okrik bilan bo’ladi. Passiv xarakatda, ayniksa rotastiyada singan soxdda og’riq, keskin kuchayib ketadi. Oldindan orqaga karab olingan rentgen suratiga karab sinishni aniqlash qiyinchilik tugdirmaydi.

D a v o l a sh. Birinchi yordam ko’rsatish jarayonida maxalliy og’riqrizlantirijga odatda e)diyoj bo’lmaydi. Keyinchalik singan joyga 2% li novokain eritmasidan 20 ml yuborib, oyoqni 2-3 xaftaga Beler standart shinasida immobilizastiya qilish lozim. Agar siljigan sinish bo’lsa, oyoqni shinaga kerilgan va tashqariga rotastiya holatida joylashtiriladi. Oyoqni shu holatda ushlab turish maqsadida 2-4 kg yuk bilan teri yoki skelet tortmasi o’rnatiladi.

Suyak parchasi ko’p siljib ketgan lollarda jarro)u1IK yo’l bilan davolash tavsiya qilinadi. Singan ko’stni o’z joyiga ko’yilib, mix, suyak parchasi yoki lavsan bilan maxkamlanadi va operastiyadan keyin 3-4 x.aftaga kaltalashtirilgan koksit gips bog’lami ko’yiladi. Mexnat krbiliyati 1,5-2 oylarga borib tiyushnadi.

Kichik ko’stning cheklangan sinishi. Mexanizmiga karab bu sinish ko’porilgan sinishlarga kiradi, sonning keskin yozilishi yoki buqilishi va yonbosh bel mushagining kiskarishi natijasida sodir bo’ladi.

T a sh x i s. Bemorlarni sonning yuqori ichki yuzasidagi og’riq. bezovta kiladi. Og’riq, son to’kri burchakkacha buqilganda kamayadi. Kichik kust soxasida palpastiya og’riq, paydo kiladi. Rentgen surati taxlil qilinganda kichik kust sinishi bilan o’sha joydagi o’sish zonasi sinishini tafovut qilish kerak Shubxa tugalganda sog’lom oyoqning rentgen surati olinib solishtirib ko’riladi.

D a v o l a sh. Birinchi yordam kuyidagicha bajariladi: okrikni kamaytirish maqsadida oyoqni son-chanoqva tizza bo’g’imlarida bukiladi. K₁attik₁og’riq.bo’lsa yoki bemorni uzoq.masofaga transportirovka qilish zarur bo’lsa, singan joyga 2% li novokain eritmasidan 20 ml yuboriladi. Bemorni zambilga yotkizib transportirovka qilinadi. Keyinchalik singan joyga 2% novokain eritmasi yuboriladi. Oyoqni 10-12 sutka mobaynida son-chanoqva tizza bo’g’imlarida 90° burchakka buqilgan xolda shinaga joylashtiriladi. Uchinchi xaftada oyoqasta-sekinlik bilan yoziladi va bemorga yurishga ruxsat beriladi.

SOI SU YaGI DIAFIZ QISMINING SINIShI

Son suyagi diafiz qismining sinishi — og’ir shikastlanishdir. Xatto yopiq sinishlar \am shok va singan so\ada ko’p kon yo’qrtish bilan kechadi. Diafizar sinishlarning proksimal chegarasi ko’stlar osti sohasi hisoblanadi (ko’stlar osti sinishi), distal chegarasi esa do’mboklar ustidir (do’mboklar ustidan sinish).

Boshqa diafizar sinishlarga o’xshash son diafizining shikastlanishi ham turli variantli bevosita va bilvosita travma mexanizmi natijasida ro’y beradi. Shikastlantiruvchi omillarning yo’nalishi va urilish nuqtasiga karab sinish xarakteri va soxasi aniqlanadi.

Sinish satx,iga karab son diafizining sinishi uchdan bir yuqori, o’rta va pastki qismlarga bo’linadi.

Son diafizi yuqori uchligidan singanda proksimal bo’lakning xarakterli ko’zgalishi oldinga va tashqariga bo’ladi, distal qismi esa ichkariga va orqaga suriladi (169-rasm, a). Sinish soxasi kanchalik yuqori bo’lsa, tipik siljish shunchalik aniq, bo’ladi.


Son o’rta uchlikdan singanda turlicha ko’zgalish ro’y berishi mumkin. Bu turdagi sinishda uzunasiga o’ki bo’ylab ko’zgalish xarakterlidir (169-rasm, b).

Son diafizi pastki uchligidan singanda boldir mushagi qisqarishi natijasida distal bo’lak orqaga siljiydi. Shunda tizza osti arteriyasi shikastlanishi mumkin. Proksimal bo’lak yaqinlashtiruvchi mushaklar qisqarishi natijasida ichkariga tortiladi (169-rasm, v).

T a sh x i s. Son diafizi singanda qiyinchilik tukdirmaydi. Funkstiyaning buzilishi va kuchli og’riq. singan soxada kuzatiladi. Singan yuzada deformastiya aniqladi. Yuqori uchlikdan singanda «galife» simon deformastiya tipik xisoblanadi. Diafiz bo’ylab xarakat paydo bo’ladi. Ayrim paytlarda teri ostidan bo’rtib turgan suyak bo’lagini paypaslash mumkin bo’ladi. Suyak bo’laklari siljiganda sonda mutlak kaltalikro’y beradi. Suyak girchillashi kuzatiladi, ayniksa, singan suyakni og’riqsizlantirguncha uni aniqlash man etiladi. Ikki yuzada qilingan rentgenografiya sinish xarakterini aniqlashga imkon yaratadi.

D a v o l a sh. Odatda son diafizi singanda gips bog’lami mustakil usul sifatida ishlatilmaydi. Asosiy davolash usuli skeletdan tortishdir,buni katta boldir suyagi yoki son suyagi do’mbokdari ustidan kegay o’tkazilib amalga oshiriladi va oyoq, standart Beler shinasiga ko’yiladi.

Son suyagi diafizi yuqori uchligidan singanda oyoq tanadan uzoqdashtirilgan xolda qoldiriladi. Agar o’rta uchlikdan sinib proksimal bo’lak tashqariga siljimagan bo’lsa, oyoq skeletdan tortish moslamasida tanadan uzoqlashtirilmagan xolda qoldiriladi.

Son suyagi pastki uchligidan singanda skeletdan tortish usuli o’z xususiyatligiga ega bo’lib, kuyidagilardan iborat bo’ladi:

1. 
   Distal bo’lakni orqaga tortuvchi, boldir mushagini bo’shashtirish
   uchun davolashni tizzani 90° gacha buqilgan xolatda o’tkazish kerak
   
2. 
   Skeletdan tortishni son suyagining do’mbokdari soxasidan
   o’tkazib, boldir va son o’ki bo’ylab xosil bo’lgan bissektris burchak
   yo’nalishi bo’yicha amalga oshiriladi. Bu distal bo’lakni oddinga tortish
   uchun optimal sharoit yaratadi.
   

Distal bo’lak ostita enli doka paxtadan yostikcha ko’yiladi. Ayrim xollarda suyak bo’laklarini o’rniga qo’yish uchun ko’shimcha yon tomoniga yoki oldingi-orqa qismiga tortuvchi gomshokdalka moslamasi qo’llaniladi.

1,5-2 oydan keyin skelet tortma olib tashlanadi va 3-3,5 oyga koksit gips bog’lami ko’yiladi. Skeletdan tortish muddati tugagach, bemorlarni funkstional usulda, gips bog’lami ko’yilmasdan davolash mumkin. Funkstional usulda davolash xam ko’stlar sinishlarini davolashga o’xshaydi. Funkstional usulda davolanganda singandan 2-2,5 oy o’tgach qo’ltiktayok yordamida oyoqni engil bosishga ruxsat beriladi.

Jarroxlik usulida davolashga zarurat tug’ilsa, shikastlanishning birinchi

170-rasm. Son suyagi kjrri uchligidan singanda Sivash shtopori bilan osteosintez qilish.

Son suyagi govori uchligidan singanda barkaror osteosintez Sivash kompressiyalovchi krzikcha-shtopori yordamida amalga oshirilishi mumkin (170-rasm), uni ko’stlar ustki qismidan suyak ilik kanaliga yuboriladi. Krzikcha-shtopor burab kanalga kiritiladi, shtopor distal suyak bo’lagini proksimal bo’lakka qattiqtortib, bir vaktning o’zida kompres­siya beradi. Son suyagi diafizi sinishida keng tarqalgan usul metall shtift (krzikcha) yordamida intrvmedullyar osteosintez hisoblanadi. Ko’pincha retrofad yuborish qo’llaniladi. Krzikchani oldin proksimal bo’lak kanaliga singan sohadan o’gkaziladi. Shundan keyin bo’laklar joy-joyiga ko’yiladi va shtift distal bo’lakka krkiladi (171-rasm). Kumsoat shaklidagi diafiz kanalining bir xil

bo’lmagan kengligi shtift yordamida bar-kdror osteosintez

QILISh IMKONINI

bermaydi. Shtift fa-kat kanalning tor qismida uning de-

171-rasm. Son suyagi

uchdan bir o’rta qismidan singanda

metall kozikcha vosntasida osteosintez

k;ilish.

a — birinchi boadich: ko-zikcha proksimal bo’lak­ka yuborilgan; b - ik-kinchi bosqich: krzikcha proksimal bo’lakcha ork-ali katta kust ustidan chikarilgan; v - uchinchi boskich: bo’laklar bir-biriga o’rnashtirilib, Kozikcha distal bo’lakka o’tkazilgan. Agar sinish sohasi kanalning tor qismiga to’g’ri kelmasa, bo’laklar oraligida rotastion va silkinish xdrakatlari ro’y berishi mumkin. Singanda barqaror osteosintezni amalga oshirish uchun shtiftni kanalga yuborishdan ilgari ilik kanalining tor khismini diametri bir xil bo’lguncha parma yordamida kengaytirish shart (172-rasm). Barharor osteosintezni Dubrovning massiv salmokli krzikchasi yordamida amalga oshirish makhsadga muvofiqdir (173-rasm).

Son suyagi uchdan bir pastki qismidan va do’mboklar ustidan singanda ikkita Bog­danov sterjeni yoki ikkita qilichsi-mon katta boldir uchun moslangan StITO shtifta qo’l-laniladi. Qotirgan xolda ush-lovchi shtift va ster-jenlar ko’shimcha kesimlar orqali tash­ki va ichki do’mbok-lar ustidan yuborila-di (174-rasm, a).

Son suyagi dia-fizi pastki uchli-

gidan singanda bo’laklarni yaxshisi «G» simon ustuncha yordamida qotirgan ma’kul (174-rasm, b). Ustuncha tashqari kesim orqali sinish soxasi ustidan qotiriladi. Ustunning gorizontal usigi (plastinasi) sonning distal metafiziga krqiladi, ver-

tikal qismi diafizga burama mixlar vosi-tasida kotiriladi.

Boshqa keng tarqalgan son suyagi ekstra-medullyar osteosinteziga salmokli sikuvchst plastinalar kiradi (175-rasm). Son suyagi sinishida qilingan osteosintezdan keyin 2-3 oyga koksit gips bog’lami ko’yiladi. Agar barkaror osteosintez qilingan bo’lsa, gips bog’lami ko’yilmasligi mumkin. Mex.nat kobiliyati 3,5-6 oyda tiklanadi.

TIZZA BO’RIMI ShIKASTLANIShLARI

Tizza bo’g’imi — eng yirik va murakkab bo’g’imdir. Bu soxada sonning tizza qopqog’i va katta boldir suyagi bilan aloxida bo’g’im xosil qilishi kuzatiladi. Bo’g’im yuzalarining bir-biriga to’g’ri kelmasligi, ularning yarimoy shaklidagi va ponasimon shakldagi menisklar vositasida to’ldiriladi. Tizza bo’g’imi to’la yozilganda unint passiv barkaror xolati kapsula, xoch simon va yon boylamlar va son o’kini boldir o’kiga nisbatan oldinga karab siljishi xisobiga amalga oshadi. Bu xolatda dinamik turgunlik yozuvchi apparat yordamida xam ta’minlanadi. Boldir buqilganda tizza bo’g’imida burama xarakat imkoniyati tukiladi, bu esa atrofdagi yumshoq to’qimalarning shikastlanishiga shart-sharoityaratadi.

GEMARTROZ

Gemartroz — bo’g’im ichiga kon kuyilishi bo’lib, bu xolat suyaklarning bo’g’im ichida sinishi yoki yumshok to’qimalarning shikastlanishi natijasida sodir bo’ladi. U bevosita yoki bilvosita shikastlanishi xisobidan paydo bo’ladi. Shuni esda saqlash kerakki, gemartroz asosiy tashxisini batafsil tekshiruv natijasida bo’g’im shikastlanishidan so’ng qo’yish mumkin.

T a sh x i s. Gemartrozni aniqlash qiyinchilik tugdirmaydi. Bevosita shikastlanishdan so’ng bo’g’imda okrik yoki funkstiyasining cheklanishi kuzatiladi. Sekin-asta bo’g’im soxasi kattalashadi va chegaralari tekislasha boshlaydi. Tizza buqilgan xolatda shish tizza qopqog’i xususiy boylami yonlarida aniqlanadi. Bo’g’imda suyuklik (krn) ko’p to’planganda tizza krlkrgidan yuqorida loviyasimon do’mbayish kuzatiladi. U bo’g’imning yuqori o’ramasi sohasiga to’g’ri keladi.

Boldir bir oz buqilgan xolatda bo’ladi, bu xolatda bo’g’im bo’shligi maksimal kattalashadi. Og’riq. nafakdt shikastlanish, balki bo’g’im ichiga okdan krn xisobiga cho’zilishi natijasida ham kuzatiladi. Yuqorigi o’rama soxasida flyuktuastiya kuzatiladi.

Tizza bo’g’imiga suyuk/yuk to’planishiga tizza qopqog’ining «kalk!1Sh» belgilari xosdir. Uni bemor oyoqlari to’g’ri turgan xolatda tekshiriladi, ikkala bosh barmoq,bilan tizza qopqog’ini oldindan orqaga kiska eziladi. Buning natijasida tizza qopqog’i botadi va kuyib yuborilganda «kalkib» chikadi.

Rentgenologik tekshiruv suyaklarda sinish bor-yo’qligini tekshirish uchun shart xisoblanadi.

Tashxislash uchun tizza bo’g’imini punkstiya qilish asosiy muolajalardan xisoblanadi (]76-rasm). Punkstiyadan olingan kon — gemartrozning aniq, belgisi. Olingan suyuklik tekshirilganda ekssudat bo’lsa, u shikastlanishdan keyingi ikkilamchi sinovitdan dalolat beradi. Olingan suyuklikda yog tomchilarining topilishi (rentgenologik tekdshruvda ko’rinmasada) bo’g’im ichida sinish borligidan shubxa khlishga asos bo’ladi.

Gemartrozda bo’g’imning shikastlanish xarakterini aniqlashda qiyinchiliklar bo’ladi. Bu xolda ko’prok ma’lumot beruvchi tekshirish artroskopiya xhsoblanadi. Artroskop bo’shmni punkstiya qilish yordamida umumiy yoki max.alliy og’riq.sizlantirish ostida kiritiladi. Artroskop yoki ko’shimcha kiritilgan igna yordamida bo’g’im bo’shligi novokain

yoki natriy xlor izotonik eritmasi bilan yuviladi. Artroskopni siljitib, bo’g’im bo’shligi tekshiriladi. Artroskop yordamida tashxislash 90% aniqlik beradi.

D a v o l a sh. Gemartrozda davolashni tekshiruv vaktidayok boshlanadi. Tashxislash maqsadida qilingan punkstiya davolash ishlaridan biri xisoblanadi. Bo’g’im bo’shligidagi krnni chikarib yuborilsa, kapsulaning taranglashishi xisobiga mavjud orrik susayadi. Bu, o’z navbatida, shikastlanishdan so’ngga sinovitning oldini olish xisoblanadi. Bundan tashkari, bo’shliqdagi krnni olib tashlash fibrin o’tirib qolishi va bo’g’im ichi chandiklari xosil bo’lishini oldini oladi. „

Artroskop xam davolovchi vosita xisoblanadi. Artroskopiya vaktida bo’g’im bo’shligidan krnni chikaribgina kolmay, balki bo’g’im ichidaga bosimni 10-20 minut ichida yuvadigan eritma bilan oshirish yordamida krn ketishini to’xtatish mumkin. Agar kon chixayotgan tomir topilsa, artroskop orqali elektrokogulyastiya yordamida to’xtatish mumkin. Bu xolda suyukdik o’rniga bo’g’im bo’shligi karbonat angidrid bilan to’ldiriladi.

Bo’g’imdan krnni chikdrib olingandan so’ng sonning yuqori qismidan boldir oshik bo’g’imigacha orka gipsli bog’lam kuyiladi. Bosib turuvchi bog’lam sifatida porolondan yoki paxta-dokali «bublik» yoki boshqa moslamalar bo’g’imning oldingi yuzasiga bog’lanadi. Musalatov, Silin, Muradov va Brovkin usuli bo’yicha tayyorlangan xavo to’ldirilgan bog’lam yaxshi natija beradi. Pnevmatik kopchani bo’g’imni oldingi va yon yuzalariga ko’yilib bint yordamida gipsli bog’lam ustidan aylantirib bog’lanadi.So’ngra kopchaga 40-60 mm simob ustunigacha bosimda xavo yuborib, krn batamom to’xtaguncha ushlab turiladi. Gemartroz bartaraf etilgandan so’ng gips longet bog’lami 2-3 xaftaga aylanma bog’lamga aylantiriladi. 3-4 xaftadan so’ng mex.natga yaroklilik tiklanadi (177-rasm).

177-rasm. Gemartrozni oldini olish uchun o’lchovli pnevmatik bog’lam. a, b - bog’lamni qo’yish boskichlari.
MENISKLAR ShIKA STLA NIShI

Menisklarning shikast-lanishi - tizza bo’g’imida ko’p uchraydigan jaroxat-lardan bo’lib, bevosita va bilvositata’sir natijasida sodir bo’ladi. Bu xil shi-kastlanish asosan yuk tu-shayotgan oyoqning buqilishi va buralishi natijasida kelib chikadi. Ko’prok ichki

menisk shikastlanadi, bunga sabab tashki meniskdan farqni ularok, yon boylam bilan birikkan bo’lib, bo’g’im ichida siljishi cheklangan. Bu anatomik xususiyat ichki yon boylam bilan meniskning shikast -lanishini birga ta’minlaydi. Ikki anatomik tuzilmalarining shikastlanishi bo’g’imningichki-oldingi qismi mustaxkamligining pasayishiga olib keladi. Shikastlovchi tasirotningdayum etishi ichki meniskning ichki yon va oldingi xochsimon boylamlarning uzilishi bilan shikastlanishi «omadsiz uchlik» nomini olgan.

T a sh x i s. Shikastlangan meniskni aniqlashda o’ziga xos qiyinchiliklar yuzaga keladi. Shikastlangandan so’ng uzoq, muddatda kuyidagi simptomlar kelib chikadi.

Shikastppangan menisk tomonidagi bo’g’im ershi sohasidagi otrik Og’riq, ushlab ko’rilganda, aynikra, boldirni karama-karshi tomonga buralsa. Meniskning orqa qismi uzilishida og’riq, tizza osti soxasida bo’ladi.

Bo’g’imning «to’silish» (blokada) simptomы. Tizza bo’g’imi sohasidagi xarakatda, ayniqsa, boldirni buragan paytda 130° da buqilgan xolatda koladi. Oyoqni bukish yoki yozish paytida kuchli okrik kelib chikadi. «To’silish» xolati son va katta boldir bo’g’imi ustidagi kisilish darajasiga boishk To’silish ba’zida o’ziga xos shikillash bilan kuzatiladi.

To’rt boishi mushak atrofiyasi va Chaklin simptomi. Bu simptom kuyidagidan iborat: agar bemor yozilgan oyogini ko’tarsa, chevarlar mushagi yassilanadi va taranglashadi. Simptomni darajasi xastalik muddatiga bevosita bog’liqdir.

Boykov simptomi. Tizza 90° ga buqilgan xolatda bo’g’im yorigi ichki va taivshi tomonlardan 1-2 barmoqlar bilan bosiladi. So’ngra bemorning oyogini sekinlik bilan yoziladi, agar menisk shikastlangan bo’lsa, og’riq, paydo bo’ladi yoki kuchayadi. Yozilgan oyoqni yakinlashtirganda og’riq. ichki menisk soxasida paydo bo’lsa, bu ichki menisk shikastidan; agar yozilgan oyoqni uzoqlashtir-ganda og’riq. paydo bo’lsa, bu tashki menisk shikastlanganidan dalolat beradi (178-rasm).

Chaklinning «kisыrlash» belgisi. Tizza bo’g’imi sohasida xarakat qilinganda boldir tashki tomondan tashki menisk soxasida go’yo to’sik ustidan yuma-lab o’tadi, shunda «kirsillash» xis qilinadi.

«Turkcha» chordana %urib o’tirilgapda ogrihning kuchayish simptomы. Bo’g’im oraligi bo’yicha og’riqni paydo bo’lishi bir necha bor kisilish natijasida yuzaga keladi. Bu kapsulaning yallig’lanishi bilan bog’liqdir.

Perel’man «kalishi» simptomы. Boldir va panjani kalish kiyayotgandek xarakat qilinganda maxalliy og’riq.kuchayadi.

Turner sыmptomi. Tizzaning ichki yuzasidagi terida sezgining kuchayishi yoki yo’qrlishi kuzatiladi.

Shteyman-Buxard simptomы. 90° da buqilgan tizzani tashki yoki ichkariga buralganda shikastlangan menisk sohasida og’riq. paydo bo’lishi.

Meniskning shikastlanganini erta tashxislash kiyin bo’ladi. Shikastlangan meniskni aniqlashda tizza bo’g’imini rentgenofafiya qilish zarur, bu tekshirish suyakdagi va bo’g’im ichidagi rentge-nokontrast tanachalarning o’zgarishlarini aniqlashga yordam beradi. Menisklar rentgenofammada ko’rinmaydi. Bularni aniqlashda kontrast afofafiya qo’llaniladi. Arfoskopiyani tizza bo’g’imini tashqarisidan kirkib qilinadi, bunda yangi shikastlangan menisklar hakida eng ko’p ma’lumotga ega bo’linadi. Arfoskopiya paytida menisk shikastini, uning xarakterini va bo’g’imdagi boshqa yo’ldosh o’zgarishlarni \&ы aniqlash mumkin.

Simptomatik jihatdan menisk shikastiga uning kasalligi meniskopatiya yoki meniskoz yaqindir.

Bu menisk tog’aylarning mikroshikastlanishlar natijasida degenerativ o’zgarishlaridir. Menisk kistasi ko’prok tashki meniskda uchraydi, bunga sabab tashki meniskning kam yorilishidir, lekin mikroshikastlanishlar ko’prok uchraydi, ular shillikkavatlarning degenerativ o’zgarishiga xamda shu sohada kistoz bo’shliq. hosil bo’lishiga olib keladi, kistoz bo’shliq. tashki tomonda joylashadi.

D a v o l a sh. Yozilgan menisklar konservativ davolash bilan bitmaydi. Bunday davo sinovit va o’tkir bo’g’im shikastlanish

belgilarini yo’qrtish uchun qo’llaniladi. To’silish (blok) bo’lganda meniskni to’g’rilash zarur (179-rasm).

Bunday turdagi jaroxatlarda jarroxlik amaliyotini uzilgan meniskni kesish (ayniksa, yangi shikastlarda), meniskning ma’lum qismini olib tashlash, bunda uzilgan soxani yoki kapsula oldidan olib tashlashga qaratiladi yoki meniskni to’liq olib tashlanadi va 2-3 mm kenglikda kapsula oldi qismi qoldiriladi. Meniskni parakapsulyar olib tashlangandan so’ng menisk shaklini eslatuvchi regenerat >;osil bo’ladi. Meniskni to’liq olib tashlash — bu meniskni kapsula oldi sohasi bilan birga olib tashlash demakdir. Bu usul yuqorida aytilgan usullar yordamida o’zgargan sohalarni to’liq olib tashlash imkoniyati bo’lmaganda qo’llaniladi. Tashrix (operastiya) asosan parapatellyar

ochishda artrotomiya yordamida bajariladi. Operastiyadan so’ng bosimi chegaralangan xavo to’plangan bog’lamni bir necha soatga ko’yiladi. Operastiyaning ertangi kunidan bemorga bukuvchi xarakatlar qilish va qo’ltiktayok yordamida yurish tavsiya etiladi. 2-3 xaftadan so’ng asta-sekin shikastlangan oyoqka bosib yurish mumkin (180-rasm).

YoN BOYLAMLARNING ShIKASTLANIShI

Shikastlanish mexanizmi bevosita bo’lmay, balki boldirning buralishi, yon tomonga siljishi va tizza bo’g’imida buqilish bilan bog’liqdir.

Yon boylamlarni qisman uzilishi. Ichki yon boylamning qisman uzilishi asosan ichki meniskka birikkan soxasida yuzaga keladi. Ayrim tolalarning uzilishi boylamning uzunlashishiga olib kelmaydi.

T a sh x i s. Shikastlanishdan so’ng bo’g’im faoliyati cheklanadi, ba’zida gemartroz kuzatilishi mumkin. Shikastlangan soxada paypas-laganda og’riq. kuzatiladi. Shikastlangan boylamni karama-karshi tomonga xdrakat qilinganda og’riq. kuchayadi. Lekin yonga ortikcha xarakat kuzatilmaydi.

D a v o l a sh. Bu turdagi shikastlanishda muolajalar gemartrozni davolashga qaratiladi. Sonning yuqorigi 1/3 qismidan oshik tovon bo’g’imi soxasigacha gipsli boklam ko’yiladi, fizioterapevtik muolajalar va izometrik mashklar buyuriladi. Immobilizastiya muddati 2 x.afta.