O’zbekiston respublikasi o’rta maxsu va oliy ta’lim vazirligi

Mashg’ulot jarayonida qo’llaniladigan yangi pedagogik texnologiya usullari:

“Asalari uyasi”o’yinini uslubiy yo’riqnomasi va o’tkazish texnologiyasi

Ish uchun zarur:

1. 
   Topshiriqlar variant to’plami,pechatlangan aloxida varoq.
   
2. 
   Guruhdagi talabalar sosiga qarab raqamlar.
   
3. 
   Toza qooz varoI,ruchka.
   

Ish tartibi:

1. 
   O’yinning umumiy vaqti – 45 minut
   
2. 
   Guruhdagi barcha talabalar tarkibida 3 tadan talaba bo’lgan kichik guruhlarga bo’linadilar.
   
3. 
   Har bir kichik guruh alihida stolga o’tiradi va toza qooz varoi va ruchkani tayyorlaydi.
   
4. 
   Varoqqa sana, guruh raqami, fakultet, talabalarning berilgan guruh ishtirokchilarining ismi – sharifi yoziladi.
   
5. 
   Har bir kichik guruhdan bitta ishtirokchi o’qituvchining yoniga kelib, konvertdan topshiriq variantini oladi, topshiriqlar har xil, lekin ularning oirlik darajasi barcha guruhlar uchun bir xilda.
   
6. 
   Talabalar o’zlarining varoqlariga topshiriqni yozib oladilar va uni bajarish uchun 15 minut vaqt belgilanadi.
   
7. 
   Kichik guruhlarning har biri alohida mavzuni muhokama qilishadi va javoblarini to’liq yozishadi.
   
8. 
   O’qituvchi talabalarni kuzatib turadi, ular ko’chirmasliklari va boshqa guruhlar bilan muloqot qilmasliklari uchun.
   
9. 
   15 minut tugashi bilan javob varaqalari yiib olinadi.
   
10. 
    Mashulot vaqti davomida talabalarning javobiga qarab reyting asosida baxolanadi.
    
11. 
    Mashulot davomida qaysi grupa yaxshi javob bersa , o’sha grupaga 100% qo’yiladi.
    
12. 
    O’qituvchi javoblar varaqasiga ball va imzo qo’yadi.
    
13. 
    Talabalar tomonidan olingan ball mashulot oxirida inobatga olinadi, nazariy qismning bahosi sifatida.
    
14. 
    Jurnalning pastki qismiga o’yin o’tkazilganligi haqida belgilab qo’yiladi
    
15. 
    Talabalar ishi o’qituvchida saqlanadi.
    

Talabalarni boshlanich bilim darajasini baxolash uchun savollar.

1. 
   Bemor 52 yosh avtotravmada son travmasi bilan kelgan. Axvoli qoniqarli, Diterexs shinasi bilan immobilizatsiyalangan, son sohasida deformatsiya, palpatsiyaada oriqlar, patologik harakatlar aniqlanadi, nerv-tomir patologiyalari yoq.
   

• 
  Sizning tashxisingiz.
  
• 
  Birlamchi tibbiy yordam
  
• 
  Og’riqsizlantirish usuli
  
• 
  Transportirovka turi
  
• 
  Davolash bosqichlari
  

2. Bemor 28 yosh balandlikdan yiqilib shikast olgan. Ko’rganda boldirnir sohasida kuchli shish, deformastiya va 3,5x2,0sm yarasi bor.Umumiy ahvoli qoniqarli, pereferik tomirlarda puls aniq.

• 
  Sizning dastlabki tashxisingiz.
  
• 
  Oriqsizlantirish usullarini ko’rsating.
  
• 
  Birlamchi tibbiy yordam.
  
• 
  Transportirovka turi.
  
• 
  Davolash bosqichlari.
  

3. Bemor avtotravma natijasida shikast olgan. Ko’rilganda tizza bo’g’gimida kuchli shish va deformastiya aniqlanadi. O’ng oyog’i bg’ukilgan holatda. Palpastiyada kuchli og’riqli, Faol ravishda og’ini ko’tara olmaydi, passiv olatda og’qni ko’targanda og’riq bir oz kamayadi.

• 
  Sizning dastlabki tashxisingiz.
  
• 
  Oriqsizlantirish usullarini ko’rsating.
  
• 
  Birlamchi tibbiy yordam.
  
• 
  Transportirovka turi.
  
• 
  Davolash bosqichlari.
  

4. Bemor chap oyoq panja sohasida kuchli og’riqqa shikoyat qiladi. Ko’rilganda chap oyoq panja sohasida shish aniqlanadi, palpastiyada og’riqli.

• 
  Sizning dastlabki tashxisingiz.
  
• 
  Oriqsizlantirish usullarini ko’rsating.
  
• 
  Birlamchi tibbiy yordam.
  
• 
  Transportirovka turi.
  
• 
  Davolash bosqichlari.
  

5. Bemor 45 yoshda. O’ng oshiq bo’g’imida og’riqqa shikoyat qiladi. Anamnezidan balandlikdan yiqilga. Ko’rilganda oshiq bo’g’imida shish va deformastiya aniqlanadi.

• 
  Sizning dastlabki tashxisingiz.
  
• 
  Oriqsizlantirish usullarini ko’rsating.
  
• 
  Birlamchi tibbiy yordam.
  
• 
  Transportirovka turi.
  
• 
  Davolash bosqichlari.
  

3.2. Taxliliy qismi

Nazorat uchun testlar.

1. Menisk jarohatiga quyidagilardan qaysi biri kiradi.

A.Baykov simptomi

B. Tredelenbo’rg simptomi

V. Mironov simptomi

G. Alis simptomi

D.”Harakatlanuvchi quti” simptomi
2. Menisk jarohatiga quyidagilardan qaysi biri kirmaydi.

A. Chaklin simptomi

B. Baykov simptomi

V. Turner simptomi

G. Mironov simptomi

D.Blokada simptomi

3.Dyupyuitren tipidagi sinishlari kuzatiladi.

A. Tizza bo’g’imi jarohatlarda

B. Chanoq son bo’g’imi jarohatlarda

V. Bilak kaft bo’g’imi jarohatlarda

G. Boldir oshiq bo’g’imi jarohatlarda

D.Lisfrank bo’g’imi jarohatlarda

4. Dyupyuitren tipidagi sinishlariga kiradi.

A. To’liq

B. Noto’liq

V. Pronastion

G. Abdukstion

D. A, b, V
5. Son suyagining medial sinishida bo’yincha diafizar burchagi deformastiyasiga qarab ajratiladi.

A. Valgusli sinish

B. addukstion sinish

V. Transvertel sinish

G. Yozuvchi sinish

D. Bukuvchi sinish

6. Son suyagi bo’yinchasining medial sinishi diagnostikasida qaysi holatda bajarilgan rentgenogramma muxim ahamiyatga ega.

A. old-orqa ( fas)

B. A. va G. to’g’ri

V.en ( profil )

G.aksial

D.sonning rotastiya holatida

7. Son suyagi diafizining o’rta /3ligidan sinishiga xos siljish

A. eniga;

B. buyiga

V. burchak ostida;

G. rotastion;

D. eniga va burchak ostida.

8. Tizza bugimining kontrastli rentgenografiyasida kaysi jaroxatni aniklab bulmaydi

A.* xochsimon boylamlar uzilishini

B tashki menisk uzilishini

C ichki menisk uzilishini

D «sustavnaya mыsh» borligini
9. Son suyagi markaziy chikishida skelet tortma moslamasi qaerdan o’tkaziladi?

A.* Katta ko’stdan

B. Tovon suyagidan

C. Katta boldir suyagidan

D. Kaplan bo’yicha
10. Kata boldir suyak dumbokchalari sinish mexanizmini aniklang?

A.* Tugridan tugri zarba

B. Yonboshga yiqilish

C. Yumshok jism b-n zarba

D. Bukilgan oyokga yiqilish
Vaziyatli masalalar.
1- vaziyatli masala.

Bemor A 27 yosh. U o’ng son sohasida og’riqqa shikoyat qiladi. Anamnezidan avtotravma natijasida shikast olgan. Ko’rikda: bemor umumiy ahvoli o’rtacha og’irlikda. Ung son sohsida kuchli shish va deformastiya aniqlanadi. Pereferik tomirlarda puls aniqlanmaydi. Sezgi va harakat oyoq panja barmoqlarida aniqlanadi.

• 
  Sizning taxminiy tashhisingiz.
  
• 
  Asosiy tekshiruv usullari.
  
• 
  Qanday shikastlanishlar bilan difirinsial diafnostika o’tkazish kerak?
  
• 
  UAShning taktikasi.
  

2- vaziyatli masala.

Bemor E 25 yoshda. U chap tizza bo’g’imida kuchli og’riqqa shikoyat qiladi. Anamnezidan futbol o’yini vaqtida chap tizza bo’g’imida kuchli og’riq sezgan. Ko’rilganda chap oyoq bukilgan majburiy holatda, tizza bo’g’mida shish yo’q. Faol va passiv harakatda og’riq kuchayadi.

• 
  Sizning taxminiy tashhisingiz.
  
• 
  Asosiy tekshiruv usullari.
  
• 
  Qanday shikastlanishlar bilan difirinsial diafnostika o’tkazish kerak?
  
• 
  UAShning taktikasi.
  

4. Analitik qism

4.1 Grafikli organayzar: Son suyagi shikasti “Qanday?” diagrammasi chizmasi

“Qanday?” diagrammasi Quyidan yuqoriga bosqichma-bosqich bo’ysunuvchi “Qanday?” diagrammasi. Muammo to’g’risida umumiy tasavvurlarni olish imkonini beruvchi, mantiqiy savollar zanjiri. Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi. Kichik guruhlarga birlashadilar, taqqoslaydilar, o’zlarining chizmlarini to’ldiradilar. Umumiy chizmaga keltiradilar. Diagrammani tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida/kichik guruhlarda diagrammani tuzadilar. Ish natijalarining taqdimoti

diagramma “Qanday?” son suyagi shikasti


shok

Infuzion terapiya

immobilizastiya

Qanday?

Qanday?


5. Amaliy qism

Mavzuga oid manual ko’nikma:

13.2.2. Amaliy qism.

Son suyagi shikastida Ditirexs shinasini qo’yish.

Amaliy ishning bajarilishi.

Maqsad: Son suyagi shikastida bemorlarga birlamchi tibbiy yordam berishni o’rganish

Kerakli jihozlar: Valanter, kushetka, Diterexs shinasi, bint.

Bajariladigan bosqichlar qadamlar:

№ bosqich	Bajarilish ketma-ketligi	Bajarilmadi (0 ball)	To’liq to’ri bajarildi
1.	Bemorni analgetiklar qilish (og’riq qoldirish uchun)	0	10
2.	Oyoqda pereferik tomirlarda pulni aniqlash(qon tomirlar shikastini aniqlash uchun)	0	20
3.	Oyoqni o’qi bo’ylab tortish (oyoqni to’g’rilash va og’riqni kamaytirish uchun)	0	20
4.	Ditirexs shinasini olib, birinchi navbatida ichki qismini qo’yish (to’g’ri o’lchash va kam og’riq chaqirish uchun)	0	20
5.	Keyin shinani tashqi qismini qo’yib to’rilab, tag’lik qismiga biriktirish (immobilizastiya uchun)	0	10
6.	Ditirexs shina tasmalarini va bint bilan bog’lash fiksastiya berish (suyak bo’laklarini ushlab turish uchun)	0	20
	Jami	0	100

6. Malaka, ko’nikma va bilimlarni tekshirish usullari

- Og’zaki javob

- Bahsda aktiv ishtrok etish- Yozma javob natijalari

- Vazyatli masalalarini echish

- Amaliy ko’nikmalarni bajarish

- OSKI savollari.

- Ko’rgazmali materiallar.

- Tarqatma materiallar.

Talabalar bilmi, ko’nikma va maxoratini baholashda qo’llaniladigan nazorat mezonlari

№	O’zlashtirish % hisobida	Baho	Talabaning bilim darajasi
1	96-100%	A’lo "5”	Savollarga to’liq va to’g’ri javob Javob dastur me’yoridandan yuqori, qo’shimcha adabiyotlardan foydalangan holda yuqori sifatda va ijodiy yondoshgan holda berilgan. Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi va ijodiy fikrlaydi, xulosa qiladi. Holatiy masalalarni eng yuqori darajada echadi. Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Masalalarni yuqori darajada tahlil qiladi. Mustaqil ishlarni to’liq va ortig’i bilan bajargan. Amaliy ko’nikmalarni yuqori darajada va mustqil bajaradi.
2	91-95%	A’lo "5"	Savollarga to’liq javob. Javob dastur me’yoridandan yuqori, qo’shimcha adabiyotlardan foydalangan holda yuqori sifatda va ijodiy yondoshgan holda berilgan . Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi va ijodiy fikrlaydi, xulosa qiladi. Holatiy masalalarni eng yuqori darajada echadi.Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Masalalarni yuqori darajada taxlil qiladi. Mustaqil ishlarni to’liq bajargan. Amaliy ko’nikmalarni to’liq bajargan.
3	86-90%	A’lo	Savollarga to’liq, lekin 1-2 xatoliklar bilan javob berilgan. Mustaqil ravishda savolni tahlil qiladi. Holatiy masalalarni to’g’ri yo’nalishda, lekin bir qancha xatoliklar bilan echadi Interfaol o’yinlarda faol qatnashadi va to’g’ri xulosa va yakun yasaydi. Mustaqil ishlarni to’liq bajargan. Amaliy ko’nikmalarni to’liq, lekin o’qituvchi ko’magida bajargan
4	81-85%	Yaxshi “4"	Mavzu bo’yicha savollarga to’liq, lekin 2-3 xatoliklar bilan javob berilgan. Javoblarni amaliyotda qo’llay oladi, savol mag’zini anglab etadi, tassavurga ega. Holatiy masalalarnito’g’ri echilgan, lekin mavzu darajasida etarli emas. Holatiy masalalarni echishda faol qatnashadi va to’g’ri yo’nalishda echadi. Mustaqil ishlarni to’liq , lekin 1-2 ta kamchiliklar bilan bajargan Amaliy ko’nikmalarni to’liq, lekin kamchiliklar bilan bajargan.
5	76-80%	Yaxshi “4"	Mavzu bo’yicha savollarga noto’liq javob berilgan. Talaba mavzuni biladi, ammo uni to’liq anglab etmaydi. Savol mag’zini tushinadi, javob beradi, tasavvurga ega. Interfaol o’yinlarda faol ishtrok etadi. Holatiy masalalarni noto’liq echadi. Mustaqil ishlar etarli darajada bajarilmagan. Amaliy ko’nikmalarni noto’liq, 2-3 ta xatoliklar bilan bajarilgan
6	71-75%	Yaxshi “ 4”	Savolga to’g’ri, lekin noto’liq javob berilgan.Talaba mavzuni o’zlashtirgan, lekin savollarga to’liq javob bermaydi. Savol mag’zini tushinadi, etarli aniqlikda javob beradi, tasavvurga ega. Holatiy masalalarni noto’liq echadi. Mustaqil ishlar etarli darajada bajarilmagan, 3dan ortiq xatoliklar mavjud. Amaliy ko’nikmalarni noto’liq, 4 dan ortiq xatoliklar bilan bajarilgan.
7	66-70%	Qoniqarli “3”	Qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Talaba mavzuni o’zlashtirgan, lekin savollarga noto’liq,ba’zilariga javob beradi. Holatiy masalalarni to’g’ri echgan, lekin javob asoslanmagan. Mustaqil ishlar bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan. Mustaqil ishlar etarli darajada bajarilmagan, sifatsiz. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va xatoliklarga yo’l qo’yilgan.
8	61-65%	Qoniqarli “3”	Qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Savollarga noto’liq, xatoliklar bilan javob beradi. Mavzuning ba’zi yo’nalishlari xaqida tasavvurga ega, noaniq tushunchaga ega. Mustaqil ishlarni bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan. Mavzu asoslanmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va xatoliklarga yo’l qo’yilgan.
9	55-60%	Qoniqarli “ 3”	Qo’yilgan savollarning yarmiga javob berilgan. Savollarga noto’liq, xatoliklar bilan javob beradi. Mavzuning ba’zi yo’nalishlari xaqida tasavvurga ega, noaniq tushunchaga ega. Holatiy masalalar va testlar noto’g’ri echilgan. Mustaqil ishlar bajarishda kamchiliklarga yo’l qo’yilgan, mavzu ochib berilmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va xatoliklarga yo’l qo’yilgan.
10	50-54%	Qoniqarli “ 3”	Qo’yilgan savollarning 1/3 noto’liq va xatoliklar bilan javob berilgan.Talaba mavzuni bilmaydi va holatiy masalalar va testlar echilmagan. Interfaol o’yinlar xaqida tassavur va tushunchaga ega emas. Mustaqil ishlar noto’liq va kamchiliklir bilan bajarilgan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va xatoliklarga yo’l qo’yilgan.
11	46-49%	Qoniqarsiz "2"	Qo’yilgan savollarning 1/4 noto’liq va xatoliklar bilan javob berilgan.Talaba mavzuni bilmaydi va holatiy masalalar va testlar echilmagan.Interfaol o’yinlarda mutloq ishtrok etmaydi. Mustaqil ishlar bajarilmagan. Amaliy ko’nikmalarni bajarishda kamchiliklarga va xatoliklarga yo’l qo’yilgan.
12	41-45%	Qoniqarsiz "2"	Mavzu bo’yicha 1/5 qo’yilgan savollarga javob beradi. Talaba mavzuni bilmaydi. Savollarga noto’liq va noto’g’ri javob beradi. Holatiy masalalar ko’plab xatoliklar bilan va noto’g’ri echilgan. Mustaqil ishlar qo’yilgan 1/5 masala bo’yichagina hal qilingan. Amaliy ko’nikmalar o’zlashtirilmagan, bajarilmaydi.
13	36-40%	Qoniqarsiz "2"	Mavzu bo’yicha 1/10 qo’yilgan savollarga, noto’g’ri yo’nalishda javob berilgan. Mavzuni bilmaydi, savollarga javobni almashtirib beradi. Mavzu mutloqo o’zlashtirilmagan, holatiy masalalar va testlar echilmagan. Amaliy ko’nikmalar o’zlashtirilmagan, umuman bajarilmaydi.
14	31-35%	Qoniqarsiz "2"	Savollarga mutloqo javob berilmaydi. Mavzuni bilmaydi. Holatiy masalalar va testlar echilmagan. Mustaqil ishlar va amaliy ko’nikmalar mutloqo bajarilmagan.

7. Mashg’ulotning xronologik xaritasi

№	Mashg’ulot bosqichlari	Shakl	Vaqt 225 daqiqa	Tanaffus
1	Tekshirish	Davomat, talabalar daftarini tekshirish	5 daqiqa
2	Mavzuning nomi, maqsadi va kutilayotgan natijalarni etkazadi. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalar beradi. Mashg’ulot rejasi bilan tanishtiradi.Baholash mezonlarini e’lon qiladi	Mavzuni izoxlash	10 daqiqa
3	Amaliy mashg’ulot mavzusini muhokama qilish, yangi pedagogik texnologiyalarni qo’llagan holda talabalarning dastlabki bilim darajasini tekshirish	Bahs Og’zaki javob, “Asalari uyasi”, o’yinini o’tkazish	45 daqiqa	5 daqiqa
4	Taxliliy qism	Test masalalarni echish. Qanday? tuzish	45 daqiqa	10 daqiqa
5	Talabalarga ko’rgazmali qurollarni ko’rsatish( slaydlar, prezentastiya, videofilmlar va bq.), ularni izoxlash		90 daqiqa	5 daqiqa
6	Talabalarning amaliy qismini egallashi bo’yicha mustaqil ishi. Bemorlar kurastiyasi.	Amaliy ko’nikmalarni bajarish	20 daqiqa	40 daqiqa
7	Ushbu mashg’ulot bo’yicha o’qituvchining xulosasi, har bir talabani 100 ballik tizimda baholash va e’lon qilish. Keyingi mashg’ulotga tayyorlash uchun talabalarga vazifa berish	Ball bilan baholash, uy vazifasini berish, mustaqil bajarish uchun vazifa, ma’lumot berish	10 daqiqa

8. TMI- Suyak va bugimlarning tizimli kasalliklari. Oyok panjasi statik deformasiyasi.

Nazorat uchun savollar:

1. Suyak va bugimlarning tizimli kasalliklari turlari?

2. Oyok panjasi statik deformasiyasi kontrakturasi etiologiyasi, patogenezi va klinikasi?

3. Suyak va bugimlarning tizimli kasalliklari. Oyok panjasi statik deformasiyasi tekshirish usullari.

4. Suyak va bugimlarning tizimli kasalliklari. Oyok panjasi statik deformasiyasilari o’tkaziladigan davo va tadbirlar?
9. Nazorat uchun savollar:

1. 
   Son suyagi shikast turlari va klassifikatsiyasi?
   
2. 
   Tizza bo’g’imi shikast turlari mexanizmi?
   
3. 
   Boldir syaklari shikast turlari asosiy birlamchi tibbiy yordam usullari?
   
4. 
   Oshiq bo’g’mini shikast turlari tasnifi?
   
5. 
   Oyoq panja shikast turlari va klassifikastiyasi?
   
6. 
   Son, boldir, tizza bo’g’imi shikast turlari va kelib chiqish mexanizmlari?
   
7. 
   Son, boldir, tizza bo’g’imi shikastida birlamchi tibbiy yordam?
   

8. Son, boldir, tizza bo’g’imi shikast kuzatiladigan asoratlar?

9. Son, boldir, tizza bo’g’imi shikastida og’riqsizlantirish

usullari?
10. Adabiyotlar

1. 
   Юмашев Г.С. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1990. – 575с.
   
2. 
   Мусалатов Х.А. «Травматология и ортопедия» М., «Медицина» 1995. –530с.
   
3. 
   Мусалатов Х., Юмашев Г., Силин Л. «Травматология ва ортопедия» Т., «Iqtisod-Moliyа» 2007. –530с.
   

4. WWW.ejbjs.org WWW.jbjs org.uk WWW.traumatic.ru WWW.trauma.bd.ru
O’zRSSV sayti WWW.minzdrav.uz. TTA sayti - WWW.tma.uz. va kafedra sayti-E_mail: [e-mail] da keltirilgan mavzular bo’yicha ma’ruzalardan foydalanilgan