O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
111 
KORRELYATSION TAHLIL USULI 
 
Ushbu  usul  o’rganilayotgan  sababchi  omil  natijasida  kasallikning  qay 
darajada yuzaga chiqishini aniqlab beradi. 
 
 
 
Korrelyatsion koeffitsent bo’yicha korrelyatsion bog’lanishni baholash 
jadvali 
 
Bog’lanish 
kuchi 
Bog’lanish             xarakteri 
To’g’ri ( + ) 
Teskari ( - ) 
Bog’lanish 
yo’q 
0,0 
0,0 
Kuchsiz 
0,01 dan 0,29 
-0,01 dan -0,29 
O’rtacha 
0,30 dan 0,69  
-0,30 dan -0,69  
Kuchli 
 0,70 dan 1,00 
-0,70 dan -1,00 
To’liq 
1,0 
-1,0 
 
 
Regression  tahlil  natijalari,  o’zgarishlarning  yaqqolligidan  sababchi  omil 
(sharoit,  chora-tadbirlar  va  boshqalar)  natijasida  o’zgarish  darajasidan  kelib 
chiqadi.  Masalan,  ichak  o’tkir  infeksiyalarining  aholi  orasida  o’zgarishi,  aholi 
orasidagi  foydalaniladigan  vodoprovod  ichimlik  suvi  Davlat  standarti  talablariga 
javob bermaydigan vodoprovod suvlarining sonini o’zgarishi bilan bog’liq. 
Dispersion  tahlilda  1  ta  yoki  bir  necha  o’rganiluvchi  omillar  natijasida 
kasallanish ko’rsatkichini % hisobida aniqlanadi. 
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsentini aniqlash xavfli omilga bog’liq. 
To’g’ri chiziqli korrelyatsiya koeffitsenti guruhlar kuzatuvida va undan ko’p 
hollarda qo’llaniladi. (p - 30) koeffitsentni hisoblash asosida aniqlanuvchi qatorda 
ko’rsatkichlarning  o’zgarishini  (O’RTA)  tekshiriluvchi  o’rtacha  arifmetik 
qatorlardan  o’rganiluvchi  sababning  (sharoit,  chora-tadbir  va  boshqalar)  yuzaga 
chiqish  miqdorini  aniqlash  yotadi,  korrelyatsiya  koeffitsentini  hisoblash  quyidagi 
formula bo’yicha olib boriladi. 
xu  -  korrelitsiya  koeffitsenti,  bog’lanish  kuchi  va  xarakterini  o’rganiluvchi 
omillar o’rtasida (sharoit, sabab, chora-tadbir va boshqalar) va o’rtacha arifmetik 
qatordan  to’g’ri  keluvchi  tekshiriluvchi  x  qatorda  o’zgaruvchi  har  qanday 
kattaliklar x va u ga bog’liqligi. 
Misol uchun  "K"  shahrining dizenteriya  "Zonne"  va  virusli   gepatit  A   bilan 
kasallanishlari o’rtasidagi  korrelyatsiyani hisoblaymiz. 
 
 
 

---

 
112 
Yillar  Dizenteriya 
bilan 
kasallanish 
(x) 
VGA 
bilan 
kasallanis
h (u) 
 
 
 
 
 
1 
587 
150  190 
-51 
36100  2601  9690 
2 
284 
164  -113 
-37 
12769  1369  4181 
3 
440 
218  43 
16 
1849 
256 
688 
4 
241 
237  -156 
36 
24336  1296  5616 
5 
433 
237  36 
36 
1296 
1296  1296 
∑n=5 
 
∑x = 1985 
 
∑u= 1006 
 
∑dx=0 
 
∑du=0 
 
∑dx2= 
76350 
 
∑du2
= 
6818 
 
∑dxdu= 
21471 
 
 
Dizenteriya bilan o’rtacha ko’p yillik kasallanish: 
                  1985 
     X  =                =397 
                  5         
dx
1
 = 587 -  397 = 190                           dx
2
 = 284 - 397 = - 113 va boshq. 
 
VGA o’rtacha ko’p yillik kasallanish: 
 
                  1006 
     U =                = 201,2.1.1 fxu 
                  5         
du
1
 = 150 -  201,2 = -51,2                    du
2
 = 164 – 201,2 = - 37,2 
 
                               ∑dx   x  du              21471 
     1.1.1. fxu  =                                   =                             =0,4 
                              √dx
2
   x  du
2
              √76350 x 6818 
 
Korrelyatsion  koeffitsientning  nechog’li  ishonchliligini  o’rtacha  xatoliklar 
kattaligi  bilan  taqqoslab  tekshiriladi.  Korrelyatsiya  koeffitsienti  o’rtacha  xatosi 
quyidagi formula bilan hisoblanadi: 
           1+f2 
Mf = 
             n 
bu yerda 
f - korrelyatsiya koeffitsient kattaligi 
n - qatordagi juftlik a’zolar soni. 
Agar  korrelyatsiya  koeffitsienti  kattaligi  o’rtacha  xatosidan  kamida  3  marta 
yuqori bo’lsa, korrelyatsiya koeffitsienti kattaligi ishonchli hisoblanadi.