O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Anatoksinlar. Anatoksinlar - formalin yordamida patogen mikroorganizmlar 
toksinlarini    zararsizlantirib  olinadi,  qayta  ishlov  berish  natijasida  ballast 
(qo’shimcha) moddalardan tozalanadi, bunda toksigenlik xususiyatlari yo’qotiladi, 
lekin uning antigenlik va immunogenlik xususiyatlari saqlab qolinadi. 
Anatoksinlar  toksikoinfeksiya  kasalliklari  -  difteriya,  qoqshol,  botulizm  kabi 
kasalliklarga  qarshi  profilaktik  emlash  uchun  ishlatiladi.  Organizmga  yuborilgan 
anatoksinlar  organizmda  maxsus  antitoksik  antitelolarning  aktiv  ravishda  hosil 
bo’lishiga  sabab  bo’ladi.  Anatoksinlarning  immunitet  hosil  qiluvchi  ta’sirini 
oshirish  va  yuborilgan  joyda  antigenlar  "deposini"  hosil  qilish  uchun  alyuminiy 
gidroksidiga  shimdiriladi,  buning  natijasida  anatoksinlarning  asta-sekin  so’rilishi 

---

 
95 
va  organizmda  mustahkam,  uzoq  muddatli  antitoksik  immunitet  hosil  bo’lishi 
kuzatiladi. 
Tozalangan  anatoksinlar  shisha  idishchalarda  rangsiz,  tiniq  va  oq  rangli 
cho’kmalari  bor  suyuqlik  holida  chiqariladi.  Ishlatishdan  oldin  bu  shisha 
idishchalar to antigenlar shimdirilgan alyuminiy gidroksidi tekis tarqalgunga qadar 
silkitiladi.  Anatoksinlar quruq,  qorong’u  joyda  yoki  muzlatgichda  2°-10°S daraja 
haroratda saqlanishi kerak. Muzlashiga yo’l qo’yib bo’lmaydi. 
Tibbiyot 
amaliyotida 
anatoksinlarning 
quyidagi 
turlari 
ishlatiladi: 
shimdirilgan 
(adsorbsiyalangan) 
difteriyaga 
qarshi 
anatoksin 
(AD); 
adsorbsiyalangan stafilokokka qarshi anatoksin; qoqsholga qarshi anatoksin (AS); 
ko’p  hollarda  tarkibiga  difteriyaga  va  qoqsholga  qarshi  anatoksinlar  kiruvchi 
assotsiatsiyalangan anatoksinlar ishlatiladi. Masalan: adsorbsiyalangan ko’kyo’tal-
difteriya-qoqsholga  qarshi  vaksina  (AKDS)  va  adsorbsiyalangan  difteriya-
qoqsholga qarshi anatoksin (ADS).