O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O‘rta Maxsus Ta’lim Vazirligi Toshkent Islom Universiteti
Yüklə 1,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Axborot havfsizligi. Kirish.
|
5 Axborot havfsizligi. Kirish. Ushbu 2 – bobda “Kompyuter tizimi va tarmoqlarida axborotlarni himoyalash” faniga tegishli bo‘lgan barcha mavzular bo‘yicha bakalavrlarga va magistrlarga Davlat ta’lim standartlari asosida yetkazilishi shart bo‘lgan minimum bilimlar va ko‘nikmalar to‘la qamrab olingan. Zamonaviy kompyuter tizimlarini yaratilishi va global axborot tarmoqlarini paydo bo‘lishi axborotni himoya qilish muammosini keltirib chiqardi. Xar bir ma’lumot, xabar yoki axborot o‘z qiymatiga ega bo‘la boshladi. Ya’ni o‘z vaqtida yetkazib berilmagan yoki xato va soxtalashib qabul qilingan har qanday ma’lumot qabul qiluvchini yoki boshqaruv tizimini no’to‘g‘ri qaror chiqarishiga olib keladi. Bularni to‘g‘rilash esa katta moliyaviy xarajatlarga olib kelishi mumkin. Keng kompyuterlashtirilgan va axborotlashtirilgan zamonaviy jamiyatda real qadriyatlarga ega bo‘lish, ularni boshqarish, qadriyatlarni uzatish va ularga murojaat qilish ko‘pincha nomoddiy axborotlarga, ya’ni mavjud bo‘lishi fizik tashuvchidagi birorta yozuv bilan bog‘lanishi majburiy bo‘lmagan axborotlarga asoslangandir. Shunga o‘xshash, ba’zida yuqori axamiyatga ega bo‘lgan maxfiy axborotni ishlatishga, o‘zgartirishga, nusxalashga jismoniy va xuquqiy shaxslarning vakolatlari aniqlanadi. Shuning uchun axborotni maxfiyligi va butunligini ta’minlash bilan bog‘liq bo‘lgan barcha kerakli funktsiyalarni amalga oshirish uchun samarali vositalarni yaratish va ishlatish juda muhimdir. Axborot juda qadriyati yoki o‘ta muhim bo‘lganligi sababli bunday axborotni saqlaydigan, qayta ishlaydigan yoki uzatadigan kompyuter tizimlariga nisbatan turli- tuman yomon niyatli harakatlar mumkindir. Masalan, buzg‘unchi o‘zini boshqa foydalanuvchi kabi ko‘rsatishga intilishi, aloqa kanalini bildirmasdan eshitib olishi yoki tizim foydalanuvchilari almashayotgan axborotni ushlab olishi va o‘zgartirishi mumkin. Zamonaviy kompyuter tizimlari va tarmoqlari, Internet yomon niyatli odamlarga muhim maxfiy axborotni o‘g‘irlash, buzish yoki xalaqitlarga uchratish maqsadida korxonalar va tashkilotlarning ichki tarmoqlariga bostirib kirish uchun ko‘plab imkoniyatlar beradilar. Shu sababli 6 hozirda insonlarni va jamiyatni axborot xavfsizligini va axborotni himoya qilishni ta’minlash muammosini kompleks yechishni dolzarb ravishda kerakligi paydo bo‘lmoqda. Shu bilan birga ta’kidlash kerakki, o‘tkazilayotgan aktiv tadqiqotlarga qaramasdan, axborot xavfsizligini yaxlit tizimini yaratishni umumlashgan nazariyasi va amaliy kontseptsiyasi (yo‘nalishi) hanuzgacha yaratilmagan. Shuning uchun maxfiy axborot bilan ishlagan shaxslarga axborot xavfsizligini ta’minlash masalalarini barcha jabhalarida, ularning kompleksli va o‘zaro kelishilgan xarakterini tushungan holda, yetarlicha tayyorgarlikka va mutaxassis sifatida mo‘ljal ola bilishga ega bo‘lishlari kerak. Kompyuter tizimi va tarmoqlarida axborotlar almashinuvi darajasi oshib borayotganligi, ma’lumotlarni hilma hilligi, ularni telekommunikatsiya tarmoqlari orqali uzatilayotgan tezligi juda yuqori ekanligi, qabul qilayotgan foydalanuvchilarga o‘z vaqtida, aniq va to‘liq yetkazib berish jarayonida axborotlarni himoyalash vazifasi asosiy masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. Turli operatsion tizimlar bilan ishlaydigan kompyuterlarning axborot havfsizligini ta’minlash maqsadida ko‘pgina vositalar va usullar ishlab chiqilgan. Ushbu vositalar yordamida axborot xavfsizligini ta’minlash fan asosiga kiradi. Barcha bakalavrlarni va magistrlarni kompyuter tizimi va tarmoqlarida axborotlarni himoyalash usullarini va vositalarini mukammal bilgan xolda amaliyotga tadbiq etishni o‘rgatishdan iboratdir. Kompyuter tizimi va tarmoqlarida axborotlarni himoyalash uchun ishlatiladigan asosiy tashkiliy, texnikaviy, dasturiy, xuquqiy, jismoniy, kriptografik, kompyuter tizimi va tarmoqlarining aloqa kanallarida yuborilayotgan ma’lumotlarni himoyalash, hamda kompyuter viruslaridan qanday himoyalanish usul va metodlarini, hamda viruslarni payqash va ularni himoya qilish dasturlarini o‘rganishdan iborat. Fanni o‘rganish uchun talabalardan kompyuter tizimi va tarmoqlarini turlari, kriptografik himoyalash vositalarini, algoritmlash va dasturlashni, xalqaro kompyuter tarmog‘i bo‘lmish Internetda ishlash jarayonlarini mukammal bilish talab etiladi. 7 Fanni o‘rganish davomida talabalar kompyuter tizimi va tarmoqlarda axborotlar himoyasining buzilishi, himoya mexanizmi va asosiy himoyalash vositalari, havf va xatar turlari, kompyuter tarmoqlaridagi xujumlar, ularning turlanishi, axborotlarni himoyalash vositalarining asosiy turlaridan tashkiliy, texnikaviy, dasturiy, jismoniy, xuquqiy, kriptografik va aloqa kanallarida axborotlarni himoyalash, ekranlash texnologiyalari, shaxsiy virtual tarmoqlar texnologiyasi, himoyalash taxlil texnologiyalari, buzuvchilar ta’sirini aniqlovchi texnologiyalar, telekommunikatsiya tizimlarida himoyalash modellari, elektron raqamli imzo, elektron xukumat va xozirgi zamonoviy intelektual texnikaviy vositalarni o‘rganadilar. Kompyuter tizimlari va tarmoqlarida havfsizlik modellarini, ya’ni Bella La Padula, Denning va Landver modellari va ularning qo‘llanilishini, hamda ularni buzish ihtimolining modelini, elektron raqamli imzo, kriptologiyani qo‘llanilish usullarini, elektron xujjat almashinuvida axborotlarni himoyalash va VPN kompyuter tarmoqlarini yaratishni yaxshi o‘rganib oladilar. Yüklə 1,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|