O’zbekiston respublikasioliy ta’lim, fan va

2.Buxgalteriya hisobining schyotlarni turkumlarga ajratish to’q’risida tushuncha.

Korxona, tashkilot muassasalarda o’z xo’jalik faoliyatini amalga oshirish davomida xo’jalik mablag’larini va ularning tashkil topish manbaalarini, xo’jalik jarayoni va sodir bo’layotgan turli-tuman xo’jalik operatsiyalarini aks ettirish uchun bir kancha buxgalteriya hisobi schyotlaridan foydalaniladi. Buxgalteriya hisobining barcha schyotlari korxonadagi xo’jalik mablag’lari yoki ularning tashkil topish manbalariga yoki xo’jalik jarayonining hisobini olib borishga mo’ljallangan bulsada, ularning ko’pchiligini umumiy xususiyatlariga qarab bir xil guruhlarga yig’ish mumkin. Buning natijasida xo’jalik operatsiyalarining hisobini yuritish uchun kerakli miqdordagi buxgalteriya hisobi schyotlaridan foydalaniladi. Buxgalteriya hisobi schyotlari o’zlarining xususiyatlariga qarab quyidagi turkumlarga ajratiladi.
1 .Schyotlarning tayinlanishi va to’zilishiga qarab.
2.Schyotlarning iqtisodiy mazmuniga qarab.
Buxgalteriya hisobi schyotlarining tayinlanishi va to’zilishga qarab turkumlarga ajratilganda bu schyotlarning nima uchun xizmat qilishi, ularning debet oboroti bilan kredit oboroti hamda qoldig’ining qanday mazmunga egaligi hisobga olinadi. Bunday turkumlarga ajratish schyotlardan xo’jalik operatsiyalarini yozish uchun to’q’ri foydalanish, kerakli ko’rsatkichlarni olish uchun qaysi schyotlardan foydalanish zarurligini aniqlashga yordam beradi. Schyotlarning tayinlanishi va strukturasiga kura guruhlashtirishni urganish buxgalteriya schyotlarida ikki yokdama yozish usulini uzlashtirishga katta yordam beradi. Buxgalteriya schyotlarini iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga ajratishda bu schyotlarda nimalar hisobga olinishi hisobga olinadi. Bunday guruhlash xo’jalik mablag’larini va ularning tashkil topish manbalarini hamda xo’jalik jarayonining mavjuddigini,axvoli va harakatini tasvirlash.ma'lumotlar olish uchun qaysi schyotlardan foydalanish zarurligini ko’rsatadi.
Shuning uchun ham buxgalteriya hisobining schyotlar rejasi iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga ajratishga asosan ishlab chiqiladi. Buxgalteriya schyotlarini ikki xususiyatiga qarab turkumlarga ajratish schyotlarning tayinlanishi.strukturasi va iqtisodiy mazmunini tula aks ettiradi. Buxgalteriya hisobi schyotlarini iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga ajratishning zaminida buxgalteriya hisobi ob'ektlarining xo’jalik mablag’lariga.va ularning tashkil topish manbaalariga va xo’jalik jarayoiniga bulinishi hamda bu schyotlarda nimalar hisobga olinishi yotadi. Agar buxgalteriya hisobida qo’llanilayotgan schyotlar ktisodiy mazmuniga qarab guruhlashtirilsa.ular ikki guruhga bo’linadi.
1 .Xo’jalik mablag’larini hisobga oluvchi schyotlar.
2-Xo’jalik jarayonini hisobga oluvchi schyotlar.
Xo’jalik mablag’larini hisobga oluvchi schyotlardan xo’jalik mablag’larining holati va harakatini aks ettirish va ular o’stidan nazoratni olib borish uchun foydalaniladi. Buxgalteriya schyotlarini ikki xususiyatiga qarab turkumlarga ajratish schyotlarning tayinlanishi.strukturasi va iqtisodiy mazmunini tula aks ettiradi. Buxgalteriya hisobi schyotlarini iqtisodiy mazmuniga qarab turkumlarga ajratishning zaminida buxgalteriya hisobi ob'ektlarining xo’jalik mablag’lariga.va ularning tashkil topish manbaalariga va xo’jalik jarayoiniga bulinishi hamda bu schyotlarda nimalar hisobga olinishi yotadi. Agar buxgalteriya hisobida qo’llanilayotgan schyotlar ktisodiy mazmuniga qarab guruhlashtirilsa.ular ikki guruhga bo’linadi.