O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)

Balx shahri bu yangi davlatning poytaxtiga ay lan tirilgan.
456-yilda Kidariylar va Sosoniylar davlatlari o‘rtasida to‘qna-
shuv bo‘lib o‘tadi. Bu to‘qnashuvda Kidariylar davlati Soso-
niy lardan yengiladi va o‘zini qayta o‘nglayolmaydi. Kidariylar 
ko‘chmanchi chorvador aholi – eftallar bilan to‘qnashishi 
natijasida Shimoliy Hindistonga chekinadilar va u yerda 75 yil 
hukm suradi.
1. Qadimgi Xorazm davlati haqida nimalarni bilib olgansiz?
2
. O‘ylab ko‘rib fikr yuriting-chi, ilk o‘rta asrlarda Xorazm o‘zi-
ning siyosiy mustaqilligini saqlab qolishining sababi nimada edi?
3. Xioniylar, Kidariylar davlatlari hududini xaritadan ko
‘
rsating.
4. Xioniylar O‘rta Osiyoga qaysi hudud orqali kirib kelgan? 
Quyidagi jadvalni Ilk o‘rta asrlar davlatlariga oid 
ma’lumotlar bilan to‘ldiring: 
Davlatlarning nomi
Hududi
Tashkil topgan 
vaqti
4-§. EFTALLAR DAVLATI. EFTALLAR DAVRIDA 
IJTIMOIy-IQTISODIy VA MADANIy HAyOT
Tayanch tushunchalar: eftallar, etnik munosabatlar, yer egaligi, 
savdo, pul muomalasi, til, madaniy aloqalar, davlat tayanchi.
Eftallar davlati.
V asrning 20-yillaridan VI asrning 70-yil -
lari 
gacha bo‘lgan davrda O‘rta Osiyoda eftaliylar dav 
la-
ti faoliyat ko‘rsatgan. Yozma manbalarda eftaliylar, eftal-
lar, eftalitlar, xaytallar kabi turli nomlar bilan atalgan bo‘lib, 

---

11
bu nomlar eftallar shohi “Eftalon”, ba’zi manbalarda 
“Vaxshunvar” dan olingan. 
eftallar V asr boshlarida O‘rta Osiyo hududiga Sharqdan 
kirib kelganlar. eftaliylar davlatining dastlabki poytaxti Buxoro 
yaqinidagi Poykant va Varaxsha shaharlari bo‘lgan. Bu davlatga 
O‘rta Osiyodan tashqari Sharqiy Turkiston, Afg‘oniston, 
Shimoliy Hindiston va hozirgi Pokiston hududlari ham kirgan.
eftallar davlati o‘zaro aloqa o‘rnatish maqsadida 456-yilda 
Xitoyga elchi yuborgan. 
eftallarning tobora kuchayib borayotganidan xavfsiragan 
sosoniylar ularga qarshi yurish qiladi. Sosoniylar shohi Pero‘z 
484-yilda eftallarga qarshi bo‘lgan urush Pero‘zning halokati 
bilan tugaydi. Shundan so‘ng eftallarga qaram bo‘lib qolgan 
sosoniylar ularga kumush hisobida belgilangan bojni uzluksiz 
to‘lab turganlar. 
eftaliylar davrida saltanat yakka hukmdor tomonidan 
bosh 
qa 
rilgan. Taxt otadan bolaga qolmay, shu suloladan 
kim lo yiq deb topilsa o‘sha taxtga o‘tirgan. Nomzodni aniqlab 
taq dim etadigan kengash ham mavjud bo‘lgan. Bu kengash su-
lo 
la 
ning mo‘tabar namoyandalari hamda saltanatning obro‘li 
a’yonlaridan ibo rat bo‘lgan. Viloyatlarda boshqaruv mahalliy 
xonadonlar (sulo lalar) tomonidan olib borilgan. Mazkur mulklar 
hukmdor – Sho (shoh)ga tobe sulolalar tomonidan boshqarilgan. 
Hatto ularning har biri o‘zining kumush yoki mis tangasini zarb 
etgan.