Өзбекистон транспорти ва ташқи иқтисодий алоқалари
O’zbekiston tashqi iqtisodiy aloqasida xalqaro turizmning tutgan
Yüklə 357,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Foydalanilgan adabiyotlar
3.2. O’zbekiston tashqi iqtisodiy aloqasida xalqaro turizmning tutgan
orni. Kelajakda, O’zbekiston tashqi iqtisodiy aloqalarni yangi bosqichga ko’tarishda xalqaro turizm muhim o’rin tutmog’i lozim. Turizm tarmog’i to’g’ri va samara bilan tashkil etilsa, u katta daromad keltiradigan sohaga aylanadi. Aniq foyda manbai bo’lish xalqaro turizm mamlakatga katta miqdorda chet el valyutasini olib kelishi va uning ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishiga katta hissa qo’shishi mumkin. O’zbekiston turizm sohasini har tamonlama rivojlantirish uchun qator imkoniyatlarga ega. Uning o’ziga xos tabiiy sharoiti, arxitektura – me’morchilikning noyob yodgorliklari, mehnatsevar va mehmondo’st xalqimizning yaratgan mahsulotlari chet eldan kelgan sayyohlarni nihoyatda qiziqtiradi. Respublikada xalqaro turizmni rivojlantirish borasida eng avvalo Samarqand, Buxoro, Xiva singari jahonni hayratga solayotgan, ajoyib tarixiy yodgorliklar saqlanayotgan qadimgi madaniyat va memorchilikning nodir markazlari katta ahamiyatga ega. Xalqaro turizm sohasini samarali rivojlantirish maqsadida 1992 yil iyulida «O’zbekturizm» Milliy kompaniyasi tashkil etildi. Hozirgi kunda ushbu kompaniya turizm borasida arzigulik ishlarni amalga oshirmoqda. «O’zbekturizm» Mİlliy kompaniyasining tashkil topishi va uning 1993 yili jahon turizm tashkilotiga a’zo bo’lishi Respublikada xalqaro turizmning tezroq rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatdi. Masalan, 1962 yili uzoq xorijdan mamlakatimizga kelgan turistlar soni 60 ming kishi bo’lgan bo’lsa, 2001 yil boshida bu raqam 320 mingdan ortib ketdi. Mustaqillik qo’lga kiritilgandan so’ng o’tgan qisqa vaqt ichida Toshkent, Samarqand, Buxoro, Xiva kabi tarixiy shaharlarimizda zamonaviy, jahon andozalari talabiga javob beradigan mehmonxonalar majmui qurilib ishga tushirildi. Mamlakatimizda to’rt mingdan ortiq tarixiy – memorchilik yodgorliklari, boy ma’naviy meros jahon diqqat – etiborini o’ziga tortmoqda. Ayniqsa bu borada Buyuk İpak yo’lining tiklanishi katta ahamiyatga ega. Ana shundan kelib chiqib Respublika PRezidenti «Buyuk İpak yo’lini tiklashda O’zbekiston Respublikasining ishtirokini faollashtirish va mamlakatda xalqaro turizmni rivojlantirish bo’yicha «O’zbekistonda turizmni 2005 yilgacha rivojlantirish Davlat dasturi to’g’risida»gi Farmonga imzo chekdi. Vazirlar Mahkamasi esa «O’zbekiston Respublikasida xalqaro turizmning zamonaviy infrasturkturasini yaratish bo’yicha chora – tadbirlar to’g’risida» qaror qabul qildi. Ushbu rasmiy hujjatlarda xalqaro turizm faoliyatini har tomonlama yaxshilashga qaratilgan eng muhim masalalar o’z aksini topgan. Xulosa Transport yo’lovchilarni va yuklarni tashish bilan mamlakat bo’ylab ham, jahon bo’ylab ham geografik mehnat taqsimotining chuqurlashuviga imkon yaratadi. U mamlakatlararo iqtisodiy, madaniy aloqalarning yuksalishida muhim rol o’ynaydi. Materik markazida joylashgan mamlakatimizning xalqaro aloqasida transportning o’rni, ayniqsa, muhim. Yurtimiz jahon sivilizatsiyasining qadimiy davlatlaridan bo’lganini Siz tarix darslaridan yaxshi bilasiz. Bunda o’sha yaqtda Yevropa bilan osiyoni bog’lab turuvchi – Buyuk ipak yo’li aynan bizning mamlakat hududidan o’tganligi alohida o’rin tutadi. Endilikda transportning quruqlik (temiryo’l, avtomobil transporti), suv (dengiz va dary), havo, quruv (neft va tabiiy gaz tashish) va elektron (elektr uzatish liniyalari) transporti turlariga egamiz. Yuu va yo’lovchi tashishda muayyan manzilga borgunicha transportning ikki, uch va, hatto, to’rt turidan foydalanishga to’g’ri keladi. Aytaylik, uzoq qishloqdan shahar, viloyat markaziga bormoqchi bo’lsak, uydan avtomobil bekatigacha ot – ulovda, so’ng temiryo’l vokzali yoki aeroportgacha avtomobilda va, nihoyat, poyezd yoki samolyotda ko’zlangan manzilga yetamiz. O’zbekistonda hozirgi zamon transportining (suv transportidan bo’lak) barcha turlaridan keng ko’lamda foydalanilmoqda. Barcha transport turlari xizmat ko’rsatish jarayonining o’zaro aloqadorligi asosida transport majmuasini tashkil etadi. Har bir transport turiga mos mashina parki (avtomobillar, lokomotivlar, vagonlar, samolyotlar) yuk ortish – tushirish maydoni, harakat yo’nalishi, vokzal, aerodrom, stansiya, bekat hamda aloqa vositalari bo’ladi. Temiryo’l yoki avtomobil yo’li qurishga ko’plab mablag’ va vaqt kerak bo’ladi. Quvur transportiga esa minglab tonna quvur sarflanadi. Ammo suv yoki havo transporti harakatlanadigan yo’nalish (trassa) o’z mablag’ evaziga yo’lga qo’yiladi. Transport turlari ishchi kuchini band qilishi bo’yicha ham keskin farqlanadi. Yuu quvur, suv, temiryo’l transportlarida tashilganida sarf – xarajati avtomobil yoki havo transportida tashilgan yuk sarf – xarajatidan ancha kam bo’ladi. Neft yoki yog’och ortilgan ko’plab vagonlarni bitta lokomotiv tortib borayotganini kuzatgandirsiz? Yuzlab vagon tirkalgan o’sha poyezdni 2 – 3 kishigina boshqaradi. Holbuki, 125 tonna yuk kotaradigan bitta eng katta avtomobilni ham shuncha kishi boshqaradi. Katta hajmli 100 minglab tonna yuklarni suv transporti (tanker) da tashilganda esa yo’l xarajati yana ham arzon tushadi. Suv tarnsporti boshqa turdagi transportlardan sekin harakatlanishi bilan ajralib turadi. Ammo u olis masofaga to’xtovchiz harakat qilishidan, tezligi katta bo’lsa – da, stanchiyalarda to’xtab - to’xtab harakatlanadigan poyezd bilan muayyan masofani bir vaqtda bosib o’ta oladi. Yukni temiryo’l va suv transportida bevosita egasiga yetkazish imkoniyati ancha cheklangan. Bulardan farqli o’laroq, avtomobilda istalgan joygakltsa bo’ladi. Transportning ishi haqida uning yuk tashish hajmiga qarab fikr yuritish mumkin. Yuk tashish hajmi ma’lum vaqtda ma’lum masofaga tashilgan yuk miqdoridir. U tonna, kilometrda ifodalanadi. Transport sanoat bilan qishloq xo’jaligi o’rtasidagi ishlab chiqarish aloqalarini, mamlakatning turli hududlari o’rtasidagi mahsulot almashinishini, uning tashqi savdosini ta’minlaydi. Yangi hududlarni o’zlashtirishdan oldin ularga transport yo’llari o’tkaziladi. Hozirgi zamon shaharlari hayotini transportsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Transportning mudofaa ahamiyati ham juda kattadir. Transport iqtisodiyotga xizmat qilish bilan birga ko’p miqdorda elektr energiya, yoqilg’i, metall, yog’och talab etadi. Foydalanilgan adabiyotlar 1. Karimov İ.A. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. –T., «O’zbekiston», 1999. 2. Kalashnikova T.M. ekonomiko – geograficheskoe rayoni – rovanie. –M., 1999. 3. Soliev A.S., Mahamadaliev R.Y. İqtisodiy geografiya asoslari. -T., 1996. 4. Baratov P. «O’zbekstan ta’biyiy geografiyasi» Tashkent, 1996. 5. Saliev A. «Mintaqaviy iqtisodiyot» Toshkent, 2003. 6. G. Asanov, M. Nabixonov, İ Safarov «O’zbekistonning iqtisodiy va ijtimoiy jug’rofiyasi. 7. Saliev A.S., Ahmedov,.A., R.Y. Muxamashev E.A., Hokozo B. «Mintaqaviy iqtisodiyot». Yüklə 357,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|