Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

10. «Úysin (Usun) xoja ulı Sekirek haqqında jır»da jas batır Sekirektiń 
jawǵa tutqın bolǵan aǵası Egirekti qutqarıwı áńgime boladı. 
11. «Salor Qazannıń tutqınǵa túsiwi hám onı balası Orazdıń qutqarıp 
alǵanı haqqında jır»da oguzlardıń batırı Qazanbektiń ǵapıllıqta dushpanǵa bende 
bolıwı, kóp jıl zindanda jatıwı, onı balası Orazdıń qutqarıp alıwı jırlanadı. 
12. «Sırtqı (dash) oguzlar menen ishki (ich) oguzlardıń arasındaǵı 
qarama-qarsılıqları hám Bamsi Beyrektiń ólimi haqqında jır»da ish oguzlardıń 
sárdarı Qazanbek penen sırt (dash) oguzlardıń sárdarı Aruz xojanıń biri birine 
ókpelewi tiykarında óz ara urısıwı, ish oguzlar menen urısıwdan bas tartqanı ushın 
Bamsi Beyrekti Aruz xojanıń óltiriwi áńgime boladı. 
«Qorqıt ata kitabı»nıń baslı teması joqarıdaǵı syujetlerden málim 
bolǵanınday, epikalıq oguz batırlarınıń batırlıq islerin jırlaw, yaǵnıy batırdıń hár 
qıylı mifologiyalıq kúshler menen ayqasıwı (mısalı, Tóbekóz benen), ózine ılayıq 
batır qızǵa batırlıq shártlerdi orınlap úyleniwi, qorlanǵan ata-anası, aǵası yaki inisi, 
el ushın dushpannan ósh alıw sıyaqlı batırlıq islerdi jırlaw bolıp tabıladı. Batırlıq 
penen qosa ar-namıs, hújdan, hadallıq sıyaqlı joqarı adamgershilik qásiyetler 
jırlanadı. 
Jırlardıń baslı ideyası sırtqı dushpannan eldi qorǵaw, oguz qáwimleriniń 
birligin saqlaw, urıwlar arasındaǵı alawızlıqtı saplastırıw, oraylasqan mámleket 
dúziw bolıp esaplanadı. Usınday joqarı ideyalar «Qorqıt ata kitabı»nda kútá qızıqlı 
syujetler, kóp túrli obrazlar arqalı kórkem sáwlelendirilgen. 
4. «Qorqıt ata kitabı»nıń kórkemligi. Kitaptaǵı jırlar qara sóz hám qosıq 
túrinde berilgen. Qara sóz benen, kóbinese, waqıyalar, batırlardıń is-háreketleri, 

---

22 
hár qıylı sharayatlar bayanlanadı. Qosıq penen qaharmannıń aytqan sózleri 
beriledi. Qara sózler ırǵaq penen aytıwǵa beyimlestirilgen. «Qorqıt ata kitabı»nda 
qobız hám jıraw atama – sózleri ushırasıp turadı. Soǵan qaraǵanda Qorqıt ata jırları 
ertede payda bolǵan waqtında qobızǵa qosıp jırlawǵa beyimlestirilgen bolsa kerek. 
Qosıq qatarları belgili bir bántlik (strofalıq) normalarǵa baǵındırılmaǵan, al