Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

tiradalıq tártipte berilgen, yaǵnıy aytıwshınıń belgili bir oy-pikiri tamam 
bolǵansha qosıq qatarları dawam ete beredi, uyqaslar da bir bapta dawam ete 
beredi. Qatardıń buwın sanları teń emes. Ayırım qatarlar 11-12 buwın bolsa, 
basqaları 14-15 buwınnan ibarat.
Qorqıt jırlarında súwretlew quralları, ásirese, metaforalar, teńewler, 
giperbolalar ónimli qollanıladı. Batırlıq eposlarǵa tán turaqlı epitetler obrazlardı 
kórkemlep beriwde ayrıqsha rol oynaydı. Mısalı: ala kiyik, asaw kiyik, ala taw, 
qara tawlar, qara buǵa, qara buwra (túye), bedew at, patsha arıslan (túbirde: qaǵan 
aslan), ala shatır, aq shatır, kók shatır, aq saqallı baba, qıpsha bel (qız), dáli 
(ǵoshshak) jigit (mısalı, dáli Domrul) h.t.b. 
5. «Qorqıt ata kitabı» – qaraqalpaq jazba ádebiyatı saǵalarınıń biri.
Qorqıt ata jırlarında túrkiy xalıqlardıń batırlıq eposlarına tán baslı motivler 
qollanılǵan. Biyperzentlik, batırdıń ájayıp bolıp tuwılıwı, batırdıń qalıńlıq izlewi, 
úyleniwi, jaqınları ushın ósh alıwı, jat elde tutqında bolıwı, hayalınıń neke toyınıń 
ústinen shıǵıwı sıyaqlı motivler qaraqalpaq, ózbek, qazaq, túrkmen, tatar, bashqurt, 
qırǵız, noǵay eposlarında ushırasadı. Bul faktler Qorqıt ata jırlarınıń dáslepki 
dórewinde oguz qáwimleri menen qatar qıpshaq qáwimleri de qatnasqanlıǵınan 
gúwalıq beredi. 
Solay etip, «Qorqıt ata kitabı»na kirgizilgen batırlıq jırlar túrkiy xalıqlar 
eposı, sonıń ishinde qaraqalpaq batırlıq eposı, ertekleri, mifleri, ańızları menen 
genetikalıq (tuwısqanlıq) hám kórkemlik jaqlardan jaqın bolıp keledi. Qaraqalpaq 
jırawlarınıń «Qorqıttan qalǵan qobızım» dep jırlawınıń ózi Qorqıt ata jırlarınıń 
qaraqalpaq jırları menen tamırlas ekenin kórsetedi. 
Sorawlar hám tapsırmalar 
1. «Qorqıt ata kitabı» qanday shıǵarmalardan turadı? 

---

23 
2. «Qorqıt ata kitabı»nıń qoljazbası hám onıń izertleniwi haqqında 
maǵlıwmatlardı bilip alıń. 
3. Qorqıt ata tuwralı ańızlardı bilip alıń. 
4. Qorqıt ata aytqan aqıl hám naqıl sózlerdi úyrenip alıń. 
5. «Qorqıt ata kitabı» neshe jırdan ibarat? 
6. «Qorqıt ata kitabı»na kirgen jırlardıń atamaların, qanday temalardı hám 
ideyalardı sáwlelendiretuǵının bilip alıń. 
7. «Bamsı-Beyrek» dástanı menen «Alpamıs» dástanı arasındaǵı uqsas 
motivlerdi anıqlań. 
8. «Qorqıt ata kitabı»nıń baslı kórkemlik ózgesheliklerin anıqlań. 
9. «Qorqıt ata kitabı» proza menen jazılǵan ba yaki qosıq penen jazılǵan ba? 
10. Qorqıt ata jırlarında túrkiy xalıqlar eposına tán qanday súwretlew quralları 
ónimli qollanılǵan? 
12. Qorqıt ata jırlarınıń tolıq syujeti K.Mámbetovtıń «Erte dáwirdegi 
qaraqalpaq ádebiyatı» (Nókis, 1992) kitabında berilgen, onı kitapxanalardan alıp 
oqıń hám konspektlep alıń.