Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Yassawiy poeziyasınıń baslı ideyası Allataalaǵa kóńil beriw, adamlardıń 
kóńline islam nurın toltırıw arqalı olardıń kónlin aǵartıw, jámiyette tártip-intizam, 
ádalatlıq ornatıw, buzıqlıqtı, nápsiqawlıqtı tıyıw, múlk teńsizligi tiykarında payda 
bolǵan sociallıq ayırmashılıqtı, eziwshilikti saplastırıw bolıp tabıladı. Barlıq 
bendeler – quda aldında teń, Allataala birewdi múlkli, birewdi múlksiz etip 
jaratqan emes. Haramnan mal-dúnya jıynaǵan baylar, qolındaǵı múmkinshiliginen 
paydalanıp xalıqtı ezgen patshalar, ámeldarlar, para alıp jalǵan húkim shıǵarǵan 
qazılar (sudyalar) qudanıń ǵázebine ushıraydı, qıyamet kúni sawalǵa tutılıp, qılǵan 
islerine pushayman boladı. 
Dúnya meniki degenler, jáhán múlkin jıyǵanlar, 
Ǵarǵaday bop ǵarqıldap, ol haramǵa batmıshlar. 
Molla, muptı* bolǵanlar, jalǵan duwa qılǵanlar, 
Aqtı qara degenler, ol dozaqqa barmıshlar. 

---

44 
Qazı, imam bolǵanlar, nahaq dawa* qılǵanlar, 
Baslarına kún tuwıp, júk astında qalmıshlar. 
Haram ishken hákimler, para alıp jegenler, 
Óz barmaǵın tishlaban, qorqıp-qorqıp qalmıshlar. 
Shiyrin-sheker tatqanlar, hasıl lipas kiygenler, 
Altın taqta turǵanlar topıraq bolıp jatmıshlar. 
Obrazlar. Yassawiy poeziyasınıń lirikalıq qaharmanı óziniń ishki 
keshirmeleri, ruwxıy tolǵanısları, daǵdarısları, tereń oy-pikirleri menen quda jolına 
basın tikken, oǵan shın ashıq bolǵan, haqıyqatlıq, ádalatlıq, hadallıq ushın gúreske 
bar ómirin baǵısh etken pidayı musılmannıń obrazın sáwlelendiredi.
Yassawiydiń lirikalıq qaharmanı óz átirapında júz berip atırǵan jamanlıqtan, 
zulımlıqtan, nadanlıqtan, ashkózlikten túńiledi, olardı shaytan isleri dep esaplaydı, 
bunday jamanlıqlar menen gúresiwdi óziniń musılmanlıq parızı dep biledi hám 
bárshe musılmanlardı shaytan menen (jamanlıq penen) gúresiwge shaqıradı. 
Nápsi jolına kirgen adam ráswa bolar, 
Joldan shıǵıp, azıp-tozıp gúmran* bolar, 
Jatsa, tursa shaytan menen hámra* bolar, 
Nápsińdi tıy, nápsińdi tıy, hey sor qaynaǵan. 
Yassawiydiń túsinigi boyınsha jamanlıqtı jeńip, kóńildi tazartıp, onı jaqsılıq 
nurları menen toltırıwdıń birden-bir isenimli jolı – bul Allataalaǵa ıqlas beriw, 
oǵan shın ashıq bolıw. Sonda ǵana kámil insan* dárejesine erisip, haqqa (qudaǵa) 
jaqınlasasań, shaytan ústinen jeńiske eriseseń. 
Yassawiydiń lirikalıq qaharmanı óz ómirin quda jolına baǵısh etken pidayı 
musılman sıpatında ózi jasap turǵan zamannıń, jámiyettiń kemshiliklerin, illetlerin 
ashıp taslaydı, olardı qatań sınǵa alıp áshkaralaydı. Júregin haq ıshqısı menen 
toltırǵan lirikalıq qaharman patshalardıń, sultanlardıń, úlken mal-múlk iyeleriniń 
kúsh-qúdiretin tán almaydı. Onıń tán alatuǵın qúdireti tek ǵana Haqtıń (qudanıń) 
qúdireti, tańlaǵan jolı – tek haqtıń jolı. Sonlıqtan, ol paniy (jalǵanshı) dúnya 
iyelerinen qorıqpaydı, olardıń shariyat jolın buzatuǵın namaqul islerin ayawsız 
áshkaralaydı. 

---

45