Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

qıpshaqlar degendi ańlatadı. Bul dáwirde qıpshaq qáwimlerin evropalılar 
kumanlar dep, ruslar bolsa polovecler dep ataǵan. Sózliktiń qoljazbasınıń 
kóshirme nusqası Veneciya qalasındaǵı Áwliye Mark shirkewiniń kitapxanasında 
saqlanadı.
2. Sózliktiń qurılısı hám mazmunı. Sózlik evropalılardıń qıpshaq tilin 
úyreniwine baǵdarlanǵanlıqtan, latın imlasında jazılǵan, 1300 ge shamalas 
sózlerge latın hám parsı tillerinde túsinikler berilgen, qıpshaqlardıń 50 ge jaqın 
jumbaqları kirgizilgen. Sonday-aq qıpshaqlardı xristian dinine tartıw maqsetinde 

---

76 
diniy kitaplardan wazlar, ańızlar, duwalar keltirilgen. Olar qıpshaq tiline awdarılıp 
berilgen. 
Kitapta berilgen aqıl-násiyat sózler jaslardı jaqsılıqqa tárbiyalawǵa 
baǵdarlanǵan. Mısalı: ata-anańdı húrmetle, urlıq etpe, jalǵan guwalıq berme, kisini 
kúnleme, ókpeshil bolma, qızǵanshaq bolma, erinshek bolma, arzagóy bolma 
degen aqıl-násiyatlar házirgi jaslar tárbiyasına da tuwra keledi.
 3. Sózlikte qıpshaqlardıń awızeki dóretpeleriniń túrleri. Kumanlar 
kitabında keltirilgen jumbaqlar ayırım fonetikalıq ózgesheliklerdi esapqa 
almaǵanda biziń folklorımızdaǵı jumbaqlar menen birdey. Mısalı: aq kúymeniń 
(úydiń) awzı joq. (Sheshimi – máyek). Otırǵanım oba jar, basqanım baqır shanaq. 
(Attıń úzeńgisi). Beldewde bes at, besewi de qasqa at (Bes barmaq). Jazda jayıwlı 
qayıs jatır. (Jılan). Ullı aǵash basında ullı bitis (jumıs) bitirdim. (Kósew). Erte 
turdım, alıp urdım. (Esik). Isher, jer, inine kirer. (Qınǵa salınǵan pıshaq). 
Qıpshaqlar sózliginde máwsimler, aylar, kúnler atamaları da berilgen. Mısalı: 
tushanbe – dúyshembi, seshanbe – shiyshembi, chaarshanba – sárshembi, 
panchanba – piyshenbi, ayna – juma, sabat kúni – shembi, yakshanba – ekshembi. 
Bul atamalarda da házirgi qaraqalpaq tilindegi atamalardan onsha ayırmashılıq 
kórinbeydi.
Kitapta, sonday-aq, maqtawlar (táriyipler), tolǵawlar, joqlawlar ushırasadı.