9
qashsań, onda meniń saǵan bererim joq, ash-áptada bolıp tilenshi bolasań, jat
esiklerdi qaǵıp, bir jutım dáme eteseń».
Mısallardan kórinip turǵanınday, «Avesto» kitabı tek diniy tálimatlardan ǵana
ibarat emes, al insanıylıq ideyaları menen de suwǵarılǵan. Onda miynet ayrıqsha
ulıǵlanadı, hadallıq, taza hújdan, jaqsılıq, miyrim-shápáát, jaqsı sózler aytıw
insannıń eń hasıl qásiyetleri dep esaplanadı. Biraq jaqsılıq qáwip-qátersiz emes,
onıń jawız dushpanı bar. Bul – jawız ruwx Axriman. Ol zıyanlı hám jawız
árwaqlar bolǵan jin-jıpırlardı, mámeleklerdi, ájiynelerdi, albaslılardı, dáwperilerdi
jıynap, olarǵa basshılıq etedi, adamlardı joldan shıǵarıwǵa jumsaydı. Bul zıyanlı
árwaqlar adamlardıń júregine, basına kirip, túnde túsine enip, olardı qorqıtadı,
hákislendiredi, uyqı, náshe, jalqawlıq sıyaqlı jaman ádetlerge úyirsek qıladı, nápsi
bálesine bende etedi, buzıqlıqqa, jamanlıqqa iytermeleydi. Biraq adamlar bunday
jamanlıqlar menen úzliksiz gúresiwi kerek, sonda ǵana Axrimandı hám ol baslaǵan
jawız árwaqlardı jeńedi. Sebebi, olar jaqsılıqtan, jaqsı islerden qorqadı. Demek,
Axrimandı jeńiw ushın kónildi jaman ruwxlardan tazartıw kerek hám Axuramazda
wásiyat etken jaqsılıq nurları menen toltırıw kerek, dóretiwshilik miynet etip, mol
ónim alıw kerek. Jaman árwaqlar menen gúresip, olardı jeńiw haqqında «Avesto»
da bılay degen:
Tuqımlar ónip shıqqanda, shaytannan (Axrimannan) ter shıǵadı,
Dán qırmandı suwırǵanda, shaytan jótelge buwlıǵadı,
Dándi tartıp un qılǵanda, shaytan ah urıp jılaydı,
Tandır órtep, nan japqanda, shaytan zıtıp qashadı.
Demek, dóretiwshilik miynet – jamanlıq penen gúresiwdiń birden-bir quralı.
«Avesto»da keltirilgen tálimat boyınsha materiallıq dúnya tórt nárseden
(elementten) turadı: topıraq (jer), suw, ot hám hawa. Sonıń ushın, bular muqaddes
(qádirli) zatlar esaplanǵan. Ottı quday Axuramazdanıń nıshanı dep bilgen, ot bar
jerde Axuramazda bar dep túsingen. Sonıń ushın, ot muqaddes nárse dep sanalıp,
arnawlı úlken oshaqlarda – atashtanlarda kúni-túni ot jaǵıp qoyǵan. (Parsı tilinde
Dostları ilə paylaş: