Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Sorawlar hám tapsırmalar 
1. Nama janrına túsinik beriń. 
2. «Muhabbatnama» dástanı qashan, qay jerde hám kim tárepinen jazılǵan? 
3. «Muhabbatnama»nıń qoljazba nusqaları haqqında qanday maǵlıwmatlar 
bar? 
4. Xorezmiy parsı tilinde jazatuǵın shayır edi, ne sebep «Muhabbatnama»nı 
túrkiy tilde jazǵan? 
5. «Muhabbatnama»nı qaraqalpaq alımlarınan kimler izertlegen? 
6. Dástannıń mazmunın aytıp beriń? 
7. Ne sebep dástanda rawajlanıw basqıshlarına iye epikalıq syujet joq? 
8. Dástan, tiykarınan, qanday temanı sáwlelendirgen? 
9. Dástanda baslı temanı sáwlelendiriw ushın qanday dástúrli motiv 
qollanılǵan? 
10. Ne sebep «Muhabbatnama»nı lirikalıq dástan dep ataymız? 
11. Dástannıń obrazları haqqında aytıp beriń? 
12. «Muhabbatnama»da qanday súwretlew quralları ónimli qollanıladı? 
13. «Muhabbatnama» ne ushın qaraqalpaq xalqınıń ádebiy miyrası bolıp 
sanaladı? 

---

88 
XIV ásirdegi naziragóylik ádebiyat 
1. Nazira janrı haqqında qısqasha túsinik. Orta ásir Shıǵıs ádebiyatında, 
sonıń ishinde túrkiy ádebiyatta nazira janrı keń tarqalǵan. «Nazira» sózi arab 
tilinde uqsas nárse degen mánisti ańlatıp, terminologiyalıq mánisi boyınsha 
ózinen burınǵı yaki ózi menen zamanlas shayırdıń shıǵarmasına uqsatıp jazıw 
yamasa belgili bir shıǵarmaǵa uqsatıp juwap shıǵarma jazıw degendi bildiredi. 
Nazira janrına orta ásir ádebiyatında tatabbu degen termin menen atalatuǵın 
shıǵarmalar da sáykes kelgen. Naziragóy shayır óz shıǵarmasın qanday da bir 
ataqlı shıǵarmaǵa kózsiz uqsatıp jaza bermeydi, al sol shıǵarmaǵa dóretiwshilik 
penen jantasadı. Bir qaraǵanda nazira shıǵarması kórkem awdarmaǵa da uqsap 
ketedi. Biraq onı awdarma dep túsinbew kerek. Sebebi, nazira jazǵan shayır 
uqsatıwı tiyis bolǵan úlgi shıǵarmaǵa ádewir erkin qatnas jasaydı. Onıń ideyalıq 
mazmunın bayıtadı, syujetlik mazmunına, obrazlar dúzimine ózgerisler kirgizedi, 
kórkemlik dárejesin kóteredi. Nazirashı shayır nazira shıǵarmasın jazǵanda ózi 
jasap turǵan konkret ortalıqtıń talapların, buyrıtpaların, tariyxıy dáwirdiń 
ózgesheliklerin sózsiz esapqa aladı. Ádebiyat tariyxında nazira janrında kóp ǵana 
ǵázzeller, murabbalar, muxammesler, dástanlar jazılǵan. Mısalı, Alisher 
Nawayınıń «Diywanı Faniy» dep atalatuǵın toplamı nazira janrında jazılǵan 
sheyrlerden ibarat. Onda Shıǵıs poeziyasınıń juldızları Hafız Shiraziy, Husraw 
Dehlawiy, Saadiy, Abdurahman Jamiy sheyrlerine juwap retinde nazira sheyrleri 
berilgen. Shıǵıs ádebiy dástúrinde «Shahnama» (patshalar kitabı), «Xamsa» (bes 
dástan) jazıw úrdis bolǵan. Mısalı, Nizamiydiń «Xamsa» dástanına eliklep onnan 
sońǵı shayırlar Husraw Dehlawiy (Hindstan), Abdurahman Jamiy (Herat), Alisher 
Nawayı (Herat) hárbiri ózinshe «Xamsa» jazǵan. Olar Nizamiy «Xamsa»sınıń 
tiykarǵı syujetlik motivlerin, qosıq qurılısın saqlap qalıp, ózleri jasap turǵan 
tariyxıy hám ádebiy ortalıqtıń talaplarına qaray ózgerisler kirgizip, original 
dástanlar dóretken.