Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

5. Naziragóylik dástanlar – qaraqalpaq ádebiyatınıń saǵaları. 
Naziragóylik dástanlar XIV ásirdegi túrkiy xalıqlarǵa túsinikli, jeńil hám shireli 
ádebiy tilde jazılǵan. Olar túrkiy tildiń qıpshaq toparı leksikasınıń 
múmkinshiliklerinen keńirek paydalanǵan. Qaraqalpaq tili qıpshaq tili toparına 
kiretuǵın bolǵanlıqtan, dástanlardıń tili házirgi qaraqalpaq tilinen kútá qashıq 
emes. Sonıń ushın da, Qutubtıń «Xusraw hám Shiyrin», Sarayınıń «Gulistan bit-
turkiy» dástanların házirgi qaraqalpaq ádebiyatınıń saǵaları retinde qabıl etemiz. 
Onıń ústine qaraqalpaqlar usı dástan payda bolǵan XIV ásirde Altın Orda 
xanlıǵınıń quramında Edil, Jayıq dáryalarınıń boylarında jasaǵan. Dástannıń ózi de 
usı óńirde Ordanıń bas qalası Sarayda jazılǵan.
Sorawlar hám tapsırmalar 
1. Nazira haqqında túsinik beriń. 
2. Nizamiydiń «Xamsa» dástanına qaysı shayırlar nazira – dástanlar jazǵan? 
3. XIV ásirde qaysı shayırlar qanday nazira – dástanlar jazǵan? 
4. Sayfı Sarayınıń «Gúlistan bit-túrkiy» dástanı qaysı shayırdıń dástanına 
nazira retinde jazılǵan? 
5. «Gúlistan bit-túrkiy» dástanında qanday máseleler haqqında sóz boladı? 
6. Usı dástanda ushırasatuǵın hikayatlarǵa anıqlama beriń hám olar 
shıǵarmada qanday xızmet atqaradı?
7. Usı dástannan bir hikayattıń mazmunın aytıp beriń. 
8. Shayır Qutub ózinen burınǵı qaysı shayırdıń shıǵarmasına nazira – dástan 
jazǵan? 

---

93 
9. Qutubtıń «Xusraw hám Shiyrin» dástanı awdarma ma yaki nazira ma? 
Bunı qalay dálilleymiz? 
10. Usı dástannıń syujetlik mazmunın aytıp beriń. 
11. Dástanda kimlerdiń obrazları jaratılǵan hám olar qanday ideyalardı 
sáwlelendiredi? 
12. «Xusraw hám Shiyrin» dástanın ne ushın házirgi qaraqalpaq 
ádebiyatınıń saǵaları dep esaplaymız?
Alisher Nawayı 
(1441-1501)