Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

ádebiyat, medicina tarawına tiyisli miynetlerdi medicinalıq ádebiyat dep ataydı. 
Kórkem sóz óneri arqalı dóregen shıǵarmalardı jıynaqlı bir termin menen kórkem 
ádebiyat dep júritedi. Kórkem ádebiyattı, kóbinese, qısqasha ǵana ádebiyat dep te 
ataydı. 
Kórkem ádebiyat rawajlanıwdıń uzaq tariyxıy jolların basıp ótken. Kórkem 
ádebiyattıń dáslepki basqıshı – xalıq awızeki ádebiyatı, yaǵnıy folklor. Jazıwdıń 
ele payda bolmaǵan dáwirinde kórkem shıǵarmalar awızeki dórelgen hám 
atqarıwshılıq yamasa awızeki kórkem bayanlaw jolı menen tarqalǵan.Biraq folklor 
shıǵarmaları dáslepki payda bolǵan túrinde saqlana bermeydi,hár qıylı tarıyxıy 
waqıyalardıń tásirine ushırap yamasa uzaq dáwirler jelisine ayaq qosa almay, 
olardıń kóbisi umıt bolıp ketedi, kúshli tekstlik, formalıq yaki ideyalıq ózgerislerge 
ushıraydı. Sonlıqtan da, xalıq dástanlarında, ańızlarında, miflerinde, erteklerinde 

---

4 
ertedegi hár qıylı tariyxıy dáwirlerdiń jańǵırıqların abaylawǵa boladı. Ádebiy 
shıǵarmalar jazba túrde, belgili bir adamnıń avtorlıǵında dóreydi. Olar 
ózgertilmeydi. Shıǵarmada jámáátlik (folklorlıq) oy-pikirden góre jekke avtorlıq 
sheberlik basım boladı. Bunı ádebiyattanıw iliminde jekke avtorlıq stil dep ataydı. 
Rawajlanǵan ádebiyatta hárbir itibarlı jazıwshınıń jekke (individual) stili boladı. 
Folklorlıq shıǵarmalarda obraz jasaw ápiwayı usıllar menen iske asırıladı, al 
jazba ádebiyatta obraz jasaw biraz quramalasadı. Kórkem obrazǵa avtordıń jekke 
kózqarasları, jekke poziciyası sińdiriledi. Realistlik ádebiyatta personajlardıń 
obrazları olardıń jekke xarakterleri arqalı jaratıladı. Shıǵarmalarda baslı
personajlardıń basqalardı qaytalamaytuǵın minez-qulqın, is-háreketlerin, ishki 
keshirmelerin, sóylew ózgesheligin, sırtqı portretin beriw arqalı jekke xarakterleri 
jaratıladı. Usı xarakter personajdıń obrazın kórkem hám isenimli etip kórsetedi. 
Xarakter jaratıw – bul jańa dáwir ádebiyatınıń jemisi. 
Kórkem ónerdiń basqa túrlerinen kórkem ádebiyattıń baslı ayırmashılıqlarınıń 
biri – ol kórkem obrazdı til (sóz) arqalı jasaydı. Músinshi (skulptor) kórkem obraz 
jaratıwdıń materialı retinde tas, aǵash, gips, mármer, bronza usaǵan materiallardı 
paydalanadı, súwretshi boyaw menen qıl qálemdi, kompozitor muzıka jaratıw 
ushın ne túrli seslerdi paydalanadı. Al jazıwshı (shayır) obraz jaratıw ushın 
sózlerdi paydalanadı. Ol shıǵarmalarda waqıyanı sóz benen kórkemlep súwretleydi 
yamasa sóz benen ishki sezimlerdi, ruxıy keshirmelerdi, oy-pikirlerdi beredi. 
Demek, kórkem shıǵarma dóretiwdiń baslı shártleriniń biri – bul kórkem tildi tolıq 
meńgeriw, onı kórkem obraz jaratıw ushın sheberlik penen paydalana biliw. 

---

5