Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

dúnya dárwishi, qálender) hám shayxtıń (joqarı ruwxanıy, pir) obrazları 
avtordıń niyetine, maqsetine, beretuǵın ideyasına qaray birese unamlı, birese 
unamsız etip súwretlengen. Nawayı jaratqan barlıq obrazlar joqarı kórkemligi 
menen ózgeshelenip turadı.
Álbette, Nawayınıń obrazlar dúnyasınıń orayında lirikalıq qaharman obrazı 
turadı. Onıń ǵázzellerinde lirikalıq qaharman, birinshi gezekte, yar jamalına 

---

108 
ıntıqqan, hijran azabın shegip júrgen, yardı shın júrekten súygen, oǵan pútkil 
ómirin arnaǵan pidayı ashıq obrazında kórinedi.
Shayırdıń didaktikalıq mazmundaǵı ǵázzelleri hám rubayılarında lirikalıq 
qaharman tereń oylı, aqılı kámil, filosof, ómir tájiriybesi mol, el xızmetine mudamı 
tayın shın azamat obrazında kórinedi. Ol óziniń jekke ómirin, táǵdirin el, xalıq 
táǵdiri menen baylanıstıradı.
Menga qilsa ming jafo, bir qatlo faryod aylaman, 
Elga qilsa bir jafo, ming qatlo faryod aylaman. 
Mazmunı: 
Maǵan qılsa mıń japa, bir márte paryad etermen, 
Elge qılsa bir japa, mıń márte paryad etermen. 
Solay etip, Nawayınıń lirikalıq qaharmanı óz dáwiriniń ozıq oylı, aqılı kámil, 
tereń bilimli, ziyalı adamı obrazında sáwlelenedi. Ol Nawayı jasaǵan zamannıń, 
jámiyetlik ortalıqtıń joqarı mádeniyatın, tálim-tárbiyasın, ruwxıy dúnyasın, 
filosofiyalıq, etikalıq hám siyasiy-jámiyetlik kózqarasların ózine sińirgen ullı shaxs 
sıpatında kórinedi.
Nawayınıń lirikalıq qaharmanı obrazı shayır kótergen ótkir jámiyetlik 
máseleler, tereń gumanistlik ideyalar menen ǵana emes, al shayır ustalıq penen 
qollanǵan kórkem formaları menen de kúshli.
Sorawlar hám tapsırmalar 
1. Nawayınıń tuwılǵan jeri hám sánesi? 
2. Jas Alisherdiń shayır bolıp qáliplesken tariyxıy, mádeniy, ádebiy ortalıǵı 
qanday edi? 
3. Nawayı qanday mámleketlik lawazımlarda isledi? 
4. Nawayı qanday qayır-saqawat islerin ámelge asırdı? 
5. Ullı shayır qashan hám qay jerde dúnyadan ótti? 
6. Nawayınıń lirikası qanday janrlardan ibarat? 
7. Ullı shayır qanday ádebiy taqalluslar menen jazǵan hám olar qanday 
mániler ańlatadı? 
8. Kulliyat degen ne hám Nawayınıń kulliyatı ne dep ataladı? 

---

109 
9. Nawayı lirikasınıń tematikasın anıqlań. 
10. Ǵazzel janrınıń anıqlamasın aytıp beriń. 
11. Rubayı janrınıń anıqlamasın aytıp beriń. 
12. Muxammes janrınıń anıqlamasın aytıp beriń. 
13. Nawayınıń muhabbat lirikasınıń mánisin aytıp beriń. 
14. Muhabbat lirikasınıń obrazlar dúnyası qanday? 
15. Nawayınıń lirikalıq shıǵarmaları menen keńirek tanısıw ushın tómendegi 
kitaplardı tawıp oqıń: Алишер Нaўaйы. Сaйлaндылары. Нөкис, 
«Қарақалпақстан», 
1991. 
(Қарақалпақ 
тилинде): 
Күншығыс 
жулдызлары. Toплaм. Нөкис, «Қарақалпақстан», 1997. (И.Юсупов, 
Д.Aйтмуратов aўдармалары).