Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

Nawayınıń «Xamsa» dástanı qısqa waqıt ishinde 1483-1485 jıllarda 
jazılǵan. Ol joqarıda aytılǵanınday bes dástannan ibarat. Birinshi dástanı «Xayrat 
ul-abrar» dep atalıp, ol «Jaqsı adamlardıń hayratlanıwı (tınıshsızlanıwı)» degendi 
ańlatadı. Dástannıń kólemi 3988 báyit, yaǵnıy 8000 qatarǵa shamalas. Báyit – jup 
qatardan ibarat sheyr (qosıq) forması. Báyitler qaysı sheyr janrında 
qollanılıwına qaray túrli uyqas formalarına iye boladı. Ǵázzelde a-a, b-a, v-a, 
másnawiyde a-a, b-b, v-v, tárizinde uyqasadı. Nawayı dástanları másnawiy 
sheyr forması menen jazılǵan. Másnawiy hár eki qatarı (hárbir báyiti) óz ara 
uyqasatuǵın sheyr forması (a-a, b-b, v-v). Kóbinese, shıǵıs dástanshılıǵında 
qollanıladı. 
«Xayrat ul-abrar» dástanı da másnawiy menen jazılǵan. Dástan 64 baptan 
hám 20 maqaladan turadı. Dástúr boyınsha dástannıń dáslepki bapları bárshe 
álemdi (kosmostı) hám janlı maqluqlardı, jansız dúnyanı jaratıwshı Allataalaǵa 
hám onıń tileklerin, pármanların adamlarǵa jetkeriwshi payǵambarına hámdu- 

---

111 
sanalar (Allanıń kúsh-qúdiretin maqtawlar, shúkirlik, táwbeler) aytıwǵa 
baǵıshlanadı. Qalǵan baplarda qanday da bir qaharmannıń basınan keshirgen 
waqıyaları emes, al shayırdıń álem, jámiyet, patshalar hám olardıń wazıypaları 
haqqında, ótkendegi ullı shayırlar Nizamiy, Amir Xusraw, Jamiydiń ullılıǵı 
haqqında, tildiń, sózdiń áhmiyeti haqqında tereń oy-pikirler júritedi. Bunnan sońǵı 
bólimlerde avtor iyman, insap, islam hám onıń sharapatı, shariat hám onıń 
talaplarına ámel qılıw haqqında, sonday-aq, saqıylıq, qayır-saqawat hám baqıllıq 
(sıqmarlıq, qayırsızlıq), doslıq hám qıyanetlik haqqında óz pikirlerin beredi. Hár 
bólimde kótergen máselesine tiyisli óz pikirin bildirip bolǵan soń, sáwlelendirgen 
temasına baylanıslı ómirden, turmıstan, tariyxtan alınǵan syujetler – hikayatlar 
beriledi. Aytılǵan oy-pikirdi turmıslıq waqıyalar hám tájiriybelerdiń bayanı