Өзбекстан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги
Yüklə 1,03 Mb.
|
Split Frame Left - bul freymnın’ shep jag’ında jan’a freym jaratıw; Split Frame Right - bul freymnın’ shep jag’ında jan’a freym jaratıw; Split Frame Up - bul freymnın’ u’stinde jan’a freym jaratıw; Split Frame Down - bul freymnın’ astında jan’a freym jaratıw. Ortadag’ı freymge kursordı aparıp, Modify - Frameset - Split Frame Left komandalar izbe-izligin beremiz, na’tiyjede to’mendegi 
Suwret 15. Freymlerdin’ toplamı Endi web betti saqlaymız. Onın’ ushın menyunin’ File bo’limindegi Save All komandasın tan’laymız, sonda barlıq freymler ha’m saqlanadı. Payda bolg’an dialog aynada bul freymler toplamın UntitledFrameset-l.htm atı menen saqlaw usınıladı. Siz onı jan’a sayttın’ tu’b papkasında default.htm atı menen saqlan’. Dreamweaver sizge gezekpe gezek ha’r bir freymnin’ mazmunın saqlawdı usınadı. YAdın’ızda bolsa, ha’r bir freymnin’ mazmunı o’zinin’ web betlerinde beriledi. Saqlanıp atırg’an freym atı qalın sızıqsha menen ajıralıp turadı. Freymler jaratıwdın’ tag’ı bir jolı bar. Joqarıdag’ı suwretke bir qaran’. Freymler toplamın qorshap turg’an qalın ku’lren’ ramkag’a itibar berin’. Siz freymler toplamın panel yaki menyuden paydalanbay-aq, usı ramkanı mısh penen uslap alıp, kerekli jerge ko’shiriw jolı menen jaratıwın’ız ha’m mu’mkin. Sol jol menen bir freymdi ekige bo’liw ha’m mu’mkin.
Ku’ndelik jumısta biz ko’p mug’dardag’ı mag’lıwmatlardı sheklengen shegaralar ishine jaylastırıwda tablitsalardan (kestelerden) paydalanamız. Kestelerden paydalanıp web betler jaratıw jolları tablitsalı dizayn dep ataladı. Onın’ printsipi - barlıq tekst, grafikalıq obektler tablitsanın’ yacheykalarına (keteklerge) qoyıladı. Keyinshelik bul obektler menen qalegen a’mellerimizdi an’sat orınlawımız mu’mkin. A’dette bunday tablitsalardın’ shegaraları ko’rinbes boladı. 
Suwret 16. Klassikalıq kesteli dizayng’a mısal Joqarıdag’ı suwretde web bet kesteler ja’rdeminde bezelgen. Keste keteklerinde sayt ataması, bir betten basqa betlerge gipersiltemeler, bettin’ tiykarg’ı teksti, sayt jan’alıqları, avtor xuquqları tuwralı mag’lıwmat jaylasqan. Ayrım jag’daylarda ketekler arasında «bos» ketekler qaldırıladı, olarg’a fon beriliwi ha’m mu’mkin. Bunın’ maqseti tıg’ız jaylasqan tekst bloklarının’ arasın ashıw. Navigatsiya qatarı Navigatsiya sızıqshası— bul vertikal yaki gorizontal qatar tu’rde Web-brouzer aynasının’ qaptalında jaylasqan a’piwayı gipersiltemeler toplamı. A’dette ol o’z aldına arnawlı bir freymde bolıp, ko’binese kesteler ja’rdeminde jaratıladı. Olar tekstli siltemeler yaki quramalı suwretler (aktiv suwretler) ko’riniste boladı. Tekstli gipersiltemelerden ibarat bolg’an navigatsiya sızıqshasın islew a’piwayı ha’m an’sat orınlanadı. SHep freymge bes qatar ha’m 1 bag’anadan ibarat bolg’an keste qoyın’, ol freymnin’ eni ha’m biyikligin tolıg’ı menen iyelep turıw kerek. Keteklerge kerekli so’zler jazılıp, giperssılkalarg’a aylantırıladı.
DREAMWEAVER PROGRAMMASINDA DINAMIKALIQ OBEKTLER JARATIW. Reje
Tayanısh tu’sinikler: Dinamikalıq obekt, Skript, JavaScript, VBScript, Microsoft ASP Statikalıq (qatıp qalg’an, o’zgermes) ssılkalar ha’zir «moda»dan shıqqan, xalıqara tarmaqtın’ birden bir belgisi – bul dinamika ha’m interaktivlıq. Giperssılkaların’ızg’a «jan beriw» ushın Flash jazıwların yaki tu’ymeshelerin, aktiv suwretler qoyıwın’ız mu’mkin. Giperssılkalar ushın jetkilikli sanda grafikalıq ko’rinisler tayarlap qoysan’ız boldı, qalg’anın Dreamweaver o’z moynına aladı. Onı mısalda ko’rsetemiz. Aldın grafikalıq ko’rinisler toplamın tayarlap qoyamız. Ha’r bir giperssılkag’a 4 grafikalıq ko’rinis kerek boladı:
Endi bir neshe grafikalıq ko’rinis jaratamız. Olar to’mendegishe:
Suwretler papkasının’ ishinde Navqatar papkasın jaratayıq. Grafikalıq fayllardı sol papkada saqlayıq. Bul fayllarg’a at beriwde to’mendegi kelisimdi qabıllayıq:
Ulıwma alg’anda sizde 20 grafikalıq ko’rinis bolıw kerek. Jumıstı an’satlastırıw ushın arnawlı Web-grafika paketlerinen paydalanıwg’a boladı, mısalı Macromedia Fireworks. Olar navigatsiya qatarı ushın kerekli bolg’an grafikalıq ko’rinislerdi, olardın’ HTML ha’m JavaScript-kodların avtomatik tu’rde jaratıp beredi. Grafikalıq obektlerdi tayarlap bolg’annan keyin Web-bet parametrlerin beremiz, olar tiykarg’ı betten alınadı. Sonı yadta saqlaw kerek, sayttın’ barlıq betleri bir-birine sa’ykes bolıwı kerek. Endi navigatsiya qatarın jaratıw ushın kursordı shep freymge qoyıp Common panelindegi Navigation Bar tu’ymeshesin basın’. (Insert menyuinin’ Interactive Images bo’limindegi Navigation Bar punktin tan’lasan’ız-da boladı). Ekranda Insert Navigation Vag dialog aynası payda boladı.
Nav Bar Elements diziminde navigatsiya qatarının’ barlıq elementleri keltirilgen. (A’dep ol jerde tek g’ana bir Dreamweaver jaratıp qoyg’an element bar edi). Siz qalegen elementin’izdi tan’lap alıp, onı o’zgertiwin’iz mu’mkin. Element Name maydanshasında element atın kiritemiz. Faylg’a at qoyg’anda atınan onı tanıp alatug’ın etip qoyıwımız kerek, mısalı Contacts, Library. Up Image maydanshasında 1-shi jag’dayda payda bolatug’ın suwret fayl atı beriledi (onı Browse ja’rdeminde beriwin’iz ha’m mu’mkin). Over Image maydanshasında 2-shi suwret faylının’ atı, Down Image — 3-shi jag’daydag’ı suwret faylı, Over While Down Image maydanshasına bolsa 4-shi jag’dayda payda bolatug’ın suwret faylının’ atı. Ha’r bir maydanshanın’ on’ jag’ında Browse tu’ymeshesi jaylasqan ha’m onın’ ja’rdeminde kerekli faylg’a jol ko’rsetiw ha’m tan’law mu’mkin. When Clicked, Go To URL maydanshasında giperssılka siltep turg’an Web-bet faylının’ atı kiritiledi. Maydanshanın’ on’ jag’ında jaylasqan in diziminde web bet sa’wleniwi kerek bolg’an freym tan’lanadı. Bul dizimnin’ Main Window punkti bul betti tolıq ekrang’a jayıp shıg’aradı. Insert diziminde navigatsiya qatarının’ jaylasıw tu’ri tan’lanadı: gorizontal (punkt Horizontally) yaki vertikal (punkt Vertically). Al Use Tables tan’lang’anda Dreamweaver navigatsiya qatarın tablitsalar tiykarında jaratadı. Endi File menyuindegi Save All Frames komandasın tan’lap barlıq freymlerdi saqlan’. Demek biz navigatsiya qatarın jaratıp, onı freymde jaylastırdıq. Bul qatardag’ı grafikalıq ko’rinisti o’zgertiw ushın yaki jan’adan element qosıw ushın bul qatardı (onın’ bir elementin) ajıratıp alıp, Modify menyuinde Navigation Bar punktin tan’laymız. Ekranda Modify Navigation Vag dialog aynası payda boladı ha’m onda siz qalegen o’zgerislerin’izdi kiritiwin’iz mu’mkin. Sayt interaktivligin ta’miyinlew. Web-stsenariyler. Dinamikalıq obektler jaratıwdın’ ekinshi jolı — bul HTML-kodqa arnawlı programmalardı kiritiw. Bul programmalar "klassikalıq" programmalastırıw tillerde jazılg’an bolıp, stsenariyler, yaki skriptler dep ataladı (angl. script — stsenariy), sebebi bul programmalar bir elementtin’ ha’reketlerin yaki belgili bir waqıyanın’ ju’z beriw stsenariysin ta’riypleydi. (Windows –dın’ a’meliy programmaları aynasında mısh kursorının’ ha’reketleri stsenariyler ja’rdeminde berilgen: bos maydanda, tablitsanın’ shegaralarında, piktogrammalardın’ u’stine aparılg’anda, qatar basında h.t.b.) Bul programmalar HTML-kodqa WWWC (World Wide Web Consortium) ta’repinen standart bolıp qabıllang’an arnawlı jup teg kiritiw jolı menen a’melge asırıladı. Brouzer bunday HTML-kodtı rasshifrovka etip stsenariylerdi oqıydı ha’m olardı tezde orınlaydı yaki bolmasa belgili bir waqıya ju’z bermegenshe shetke qoyıp turadı. Usınday interaktivlik stsenariyleri jaratılg’anlıgı sebepli dunya ju’zlik tor «janlandı», ko’pshilik Web-dizaynerler bolsa Web-programmistlerge aylandı. Stsenariyler jazıw ushın bir neshe arnawlı programmalar jaratılg’an. Olar stsenariyler jazıw tilleri yaki skript tilleri dep ataladı. Olardan en’ ken’ tarqalg’an bolıp tek eki til esaplanadı: JavaScript ha’m VBScript. JavaScript tili Java "klassikalıq" programmalastırıw tili tiykarında Netscape firması ta’repinen islep shıg’ılg’an. Sol sebepli JavaScript stsenariylerin en’ birinshi bolıp Netscape Navigator 2.0 brouzeri qollap quwatlap baslag’an. Microsoft Internet Explorer bolsa JavaScript –ti 3.0 versiyasınan baslap quwatlap baslag’an. Sonın’day aq, Microsoft firmasında o’zinin’ JavaScript dialekti islep shıg’ılg’an. Ol JScript dep atalıp, JavaScript ten ayırmashılıg’ı birneshe qosımsha komandaları bolg’an. VBScript tili Microsoft ta’repinen JavaScript –ke «bizin’ juwap» degendey islep shıg’ılg’an. Bul tildi tek g’ana Internet Explorer brouzerinin’ keyingi versiyaları «tu’sinedi». Sol sebepli yag’nıy sa’ykes kelmegenligi ushın VBScript Web-ta stsenariyler jazıw ushın onsha qollanılmaydı. Bıraq bul til serverli programmalastırıwda, atap aytqanda Microsoft ASP aktiv server betlerin jaratıwda en’ bas qural bolıp esaplanadı. JavaScript, VBScript tillerden basqa Web-stsenariyler jazıwda Perl, Python h.t.b. tilleri qollanılıp baslag’an, bıraq keyinshelik bul tiller ken’ tarqalmag’an. Bugingi ku’nde barlıq jerde web stsenariyler JavaScript tilinde jazıladı. Bul til u’yreniw ushın jude an’sat bolıp, programmistlerge jude ken’ mu’mkinshilikler beredi. Odan tısqarı, bul tilde jazılg’an programmalardın’ ko’lemi az bolıp, xa’zirgi ku’nde en’ u’lken mashqala bolg’an baylanıs kanallarının’ a’ste islew jag’daylarında jude aktual bolıp tabıladı. Stsenariyler tilin qollap-quwatlaw ushın til interpretatorı kerek boladı. Brouzer bettin’ HTML-kodınan stsenariydi ajıratıp alıp onı orınlaw ushın interpretatorg’a uzatadı. Interpretator stsenariy kodın analiz ha’m rasshifrovka qılıp bolıp, onı orınlaydı, keyin bolsa na’tiyjeni qaytadan brouzerge uzatadı. Ha’r bir stsenariyler tiline o’zinin’ interpretatorı kerek boladı. Bunday jantasıw arqalı brouzerge qalegen programmalastırıw tilde jazılg’an programmanı qollap- kuwatlawdı (ol tildin’ interpretatorı bar bolsa) u’yretiw mu’mkin. Stsenariyler tilleri interpretatsiyalanatug’ın dep ataladı, sebebi olarda jazılg’an programmalar ha’r bir orınlanıwda rasshifrovka qılınadı. Sonın’ menen olar tiykarınan kompilyatsiya bolatug’ın tillerden (C++, Pascal, Java h.t.b.) parıq qıladı. Kompilyatsiyalanatug’ın tillerde jazılg’an programmalar bir ma’rte rasshifrovka qılınıp, mashina kodına aylantırıladı. Bul kod interpretatorsız tikkeley kompyuter protsessorı ta’repinen orınlanadı.
Sayt penen orınlanatug’ın barlıq a’meller Site panelinde orınlanadı. Bul panel ekranda ko’rinbey turg’an bolsa, onı Window menyuinin’ Site bo’limi yaki Site paneli to’mendegi suwrette ko’rsetilgen. Bul panel Dreamweaver din’ basqa panellerinen ayrıqsha bolıp, o’zinin’ instrumentlerine iye. Bul instrumentlerdin’ basqarıw elementleri ja’rdeminde tez-tezden qollanılatug’ın komandalarg’a, menyu qatarına ha’m status qatarına jetisiw mu’mkin. Site paneli tiykarınan fayllar diziminen ibarat. A’dep onda tek g’ana sayttın’ lokal kopiyasının’ faylları dizimi Windows Baslawshısı (Provodnik) aynasındag’ıday «terek» tu’rde keltiriledi. 
Site paneli 
Site panelinde suwretlenetug’ın fayllar "teregi" Kerekli fayldı dizimnen tan’law ushın onı mısh penen shertemiz. Bir neshe fayldı ajıratıp alıw ushın bolsa Bul rejimlerdin’ kereklisin tan’law Window menyuinin’ Site Files ha’m Site Map bo’liminde orınlanadı yaki Site panelinin’ View bo’liminde. Biraq en’ an’satı – bul Eskertiw. Dreamweaver di sonday qılıp sazlaw mu’mkin, onda joq qılıng’an kopiya faylları aynanın’ on’ jag’ında, al lokal kopiya faylları —shep jag’ında shıg’arıladı. Onın’ ushın Preferences dialog aynasının’ Site bo’liminde payda bolg’an Always Show diziminde Remote Files, keyin bolsa on the bo’limdegi dizimnen Left punkti tan’lanadı. Site menyuinin’ New Site punkti jan’a sayt tuwralı mag’lıwmatlardı kiritiw mu’mkinshiligin beredi. Bul menyunin’ Edit Sites bo’liminde dialog aynası payda boladı (to’mendegi suwret). Bul jerde siz jan’a saytlardı registratsiya qılıwın’ız (New), saytlar tuwralı mag’lıwmatlardı o’zgertiwin’iz (Edit), kerek bolmag’an saytlardı joq qılıwın’ız (Remove) mu’mkin. 
Edit Sites dialog aynası Site panelinin’ xujjet aynası menen baylanısı Web saytımızdın’ betleri tayar bolg’anı menen olar ele bir-biri menen baylanıstırılg’anı joq, bul ele sayt emes, onı tarmaqta ja’riyalap bolmaydı. Sayttın’ betlerin bir-biri menen baylanıstırıw ushın bul betlerde giperssılka – gipersiltemeler sho’lkemlestiriw kerek. Gipersiltemeler bir neshe jol menen jaratıladı. Ha’zir biz gipersiltemeni Site paneli ja’rdeminde jaratıwdı u’yrenemiz. Dokument aynasında saytımızdın’ default.htm bas betin ashın’. Onın’ ushın sayttın’ lokal kopiyası saqlanatug’ın papkadag’ı fayl atında mıshtı eki ret shertiw jetkilikli. Kelin’, birinshi (bas) bette bizin’ qızıg’ıwshılıqlarımız xaqqındag’ı Hobby.htm betke silteme bereyik. Xujjet aynasında «menin’ qızıg’ıwshılıqlarım» tekstin ajıratıp alın’, keyin bolsa qasiyetler redaktorındag’ı Link qatarına qaran’, ol jerde gipersiltemenin’ internet-adresi berilgen boladı. Onın’ on’ jag’ında eki znachok boladı. Birinshisi papka ko’riniste bolıp, onı ashqanda Select File dialog aynası payda boladı. Ekinshi znachoktı bolsa mısh penen uslap Site panelinde jaylasqan kerekli fayl u’stine aparıp qoyıw kerek. Biz onı Hobby.htm faylının’ u’stine qoyamız. Sonda qasiyetler redaktorının’ Link qatarında bul bettin’ adresi payda boladı. Bul a’meldi biz basqasha orınlawımız ha’m mu’mkin edi, onda sayt aynasında Hobby.htm faylın uslap Link qatarına aparıp qoyamız. Bul a’meldi Projects.htm faylı menen orınlan’, biraq aldın «orınlag’an proektlerim» tekstin ajıratıp alın’. Endi bolsa siltemeler turg’an betke (Links.htm) gipersilteme jaratamız ha’m avtor tuwralı mag’lıwmat saqlanıp turg’an betke (About.htm) siltemeni du’ziwleymiz. "bul jerde" so’zin ajıratıp alın’ ha’m qalegen jolın’ız benen gipersilteme jaratın’. Keyin kursordı «men tuwralı» teksti u’stine qoyıp, gipersilteme jaratın’. Sayt tayar boldı. Dokument aynasın jabın’. Endi sayttı tarmaqta ja’riyalaw mu’mkin. Sorawlar
WEB-BETTI INTERNETTE JA’RIYALAW (PUBLIKATSIYA QILIW) Reje:
Tiykarg’ı tu’sinikler: Web-server, Administrator, FTR-server, FTP-klient, IP-adres, Domen, Login Sayt jaratılg’annan keyin avtor o’zinin’ Web-betlerin ken’ auditoriyag’a tanıtıw ushın bul betlerdi Web-server programması islep turg’an kompyuterdin’ qattı diskine qoyıwı kerek. Bul protsess «publikatsiya» - ja’riyalaw dep ataladı. Onın’ u’sh jolı bar. Birinshi, en’ an’sat jol – bul sayttın’ barlıq faylların disketa yaki basqa ko’pko’lemli diskke (Iomega Zip,CD, strimer lentası, vinchester h.t.b.) jazıp alıp Web-server administratorına beriw. Administrator onı tiyisli papkag’a ko’shirip aladı da programmalıq ta’miyinlewge kerekli nastroykalar beredi. Bul ju’de a’piwayı usıl, a’sirese Web-server o’zin’izdin’ ka’rxanan’ızdın’ menshigi bolsa, onda siz saytın’ızdın’ faylların lokal tarmaq arqalı yaki elektron pochta menen jiberiwin’iz mu’mkin. Ekinshi usıl onday ko’p tarqalmag’an. Gey bir biypul Web-serverler paydalanıwshıg’a saytının’ faylların Web brouzer arqalı ju’klew mu’mkinshiligin beredi. Bul usıldın’ abzallıg’ı onda ju’klew ushın tiyisli maydanshalarg’a kerekli fayllardın’ atları jazılıp, Submit (jo’neltiw) tu’ymeshesi basıladı. Usıldın’ kemshiligi bolsa bir waqıttın’ o’zinde jiberiw mu’mkin bolg’an fayllar sanı sheklengenligi (a’dette 5), olardın’ jiberiliwin qadag’alaw mu’mkinshiliginin’ joqlıg’ı ha’m baylanıs jasaw qıyınlıg’ı. U’shinshi usıl en’ ken’ tarqalg’an. Onın’ ushın FTP internet-protokolınan paydalanıladı. Bul protokol ja’rdeminde tarmaq ishinde FTP-klientten FTR-serverge ha’m serverden klientke fayllardı jiberiw a’melge asırıladı. FTP protokolının’ o’zgesheligi klient FTP-server menen o’zinin’ kompyuterinin’ lokal diski menen isleskendey islese beredi. Ol fayllardı jaratıwı, kopiyalawı, ko’shiriwi mu’mkin. Web-servera administratorı programmanı iske tu’sirip saytın’ız ushın tu’b papka ashıp beredi ha’m sol papkag’a avtorg’a dostup berip qoyadı. Sayt avtorı RTP-klient programması ja’rdeminde FTP-server menen baylanıs jasap, bul papkag’a saytının’ faylların kopiyalaydı. Administrator bolsa Web-serverdi jan’a sayttı tanıytug’ın etip konfiguratsiya etedi. Keyinshelik avtor saytın jan’alaw kerek bolsa, ol qaytadan FTP-serverge shıg’ıp, onın’ diskine jan’alang’an fayllardı ko’shiredi, bunda fayllardın’ go’ne versiyaları o’shiriledi. FTP-serverge qosılıw ushın paydalanıwshı server administratorı ta’repinen berilgen atı ha’m parolin kiritiw kerek. Serverde saytın’ızdı ja’riyalawda FTP protokolınan paydalanıw ushın to’mendegilerdi orınlawın’ız kerek
Dreamweaver programmasının’ o’zinde FTR protokolı ja’rdeminde sayttı ja’riyalaw ha’m basqarıw mu’mkin. Dreamweaver o’zi o’zgeris kiritilgen fayllardı dizimge aladı ha’m serverge tek g’ana o’zgertilgen fayllardı kopiyalaydı. Web betlerdi ja’riyalaw boyınsha ma’sla’ha’tler Ulıwma aytqanda, Web betliklerdi ja’riyalawdın’ ko’p jolları bar, mısalı qıdırıw sistemalardın’ bazasına qosıw ushın jiberiw yaki bannerli almasıw sistemasına qosılıw h.t.b. Web betti ja’riyalawdan aldın FTP-serverdin’ nastroykaların puxtalap tekseriw kerek, bul jerde qate jibersen’iz, keyinshelik sayttın’ joq qılıng’an kopiyası menen isleskende onı du’zetiw qıyın boladı. FTP-klient programmasınan paydalanıp FTP-server menen baylanıs jasan’ ha’m sizin’ saytın’ızdın’ tu’b papkasına kerek emes bir fayldı jiberip ha’m tezde onı o’shirip ko’rin’. Bul jumıstı orınlay alsan’ız, demek sizde bul saytqa dostup bar bolg’anı, yag’nıy siz bul sayt faylları menen islese alasız. Keri jag’dayda tarmaq administratorına xabarlasıwın’ız kerek. FTP-server menen baylanıs jasaw ushın Connect to remote host tu’ymeshesin basıwın’ız kerek, ol Site panelinde jaylasqan boladı. Onın’ basqa jolı Site panelinin’ menyuindegi Site bo’liminde Connect punkti tan’lanadı yaki Saytın’ızdı ja’riyalawdın’ en’ a’piwayı jolı – bul lokal kopiyanın’ faylları diziminde tu’bir papkanı tan’lap panelde Put File(s) tu’ymeshesin basıw. Bul tu’ymeshe fayllardı FTP-serverge kopiyalaw protsessin iske tu’siredi. Sonday-aq siz paneldin’ Site menyuindegi yaki kontekstlı menyudag’ı Put punktin tan’lawın’ız Siz tu’bir papka yag’nıy sayttı tolıg’ı menen tan’lap alg’anlıg’ın’ız sebepli Dreamweaver sizden sayttı tolıg’ı menen serverge kopiyalaw nietin’izdi tastıyıqlawdı soraydı. Siz Yes tu’ymeshesin basasız ha’m biraz waqıttan keyin saytın’ız serverde ja’riyalanadı (publikatsiya boladı). Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
