O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

2.3. «Kishi jaziw» 
Bilke qag`ang`a arnalg`an jaziwdi «Kishi jaziw» dep ataliwinin` ma`nisi - basqalarina 
salistirg`anda ko`leminin` kishi bolg`anlig`inan degen boljaw jasaymiz. 
«Kishi jaziw» dag`i da`slepki onlag`an qatar Bilke qag`annin` ritorikaliq shaqiriq - su`reni menen 
baslanadi. Bul qatarlarda Bilke qag`an xalqin, ordani, ullarin, aqliq ha`m shawliqlarin o`zi aytqan 
so`zlerdi diqqat penen tin`lawg`a shaqiradi. Bilke qag`ang`a arnalg`an bul «Kishi jaziw» di jazdirg`an 
adam o`zin esteliktin` son`g`i qatarinda Iolliq tegin dep tanistiradi. Taslarg`a jaziliwi tiyis so`zlerdi 
aytip otirg`an adam Bilke qag`annin` o`zi bolg`an, yag`niy Bilke qag`annin` eske tu`iriwleri tasqa 
qashalg`an. Tu`rki xaliqlarin biriktiriw ha`m g`a`rezsizligi ushin gu`resken Bilke qag`annin` eske 
tu`siriwlerinde ko`p g`ana O`tuken qoynaui, Shantun jaziqlig`i, Tog`iz ersen, Tibet, Inju ko`li, Temir 
da`rwaza, Bayqara, Shug`ay qoynawi dep atalg`an tariyxiy, geografiyaliq atamalar so`z etiledi. Otiz 
tog`iz «Og`uz bekleri», tu`rki xalqi, tabg`ash xalqi, tatlar turali bazi-bir mag`liwmatlardi ushiratamiz. 
Bilke qag`annin` so`zlerinde o`zi tuwilip o`sken tu`rki xalqinin` ta`g`dirine degen jan ashirlig`i 
ayriqsha seziledi. Hiyleker tabg`ash xalqinin` aldawina isenip qirilip qalg`an tu`rklerdin` ayanishli 
awhalina Bilke qag`an og`ada azaplanadi:

---

- 13 - 
Tu`rkiy xalqi qirildin`, 
Tu`rkiy xalqi joq boldin`, - 
dep u`lken gu`yzeliske tu`sedi. O`z xalqinin` sadalig`in o`tkir sing`a aladi:
Ashliqti da toqliqti da tu`sinbeysen`, 
Bir toysan` ashliqti umitip ketesen`, 
Sadalig`in` ushin aldandin`, 
Bilke o`zinin` qag`an bolip taxtqa otiriwin ulli waqiya dep bahalaydi. Bul waqiyani Ta`n`rinin`
sawg`asi dep tu`sinedi. Xalqi ushin jan ayamay gu`res ju`rgizgenin u`lken ko`terin`kilik penen 
bayanlaydi: 
Ta`n`rim jarilqag`anliqtan, 
Basima baxit qusi qondi. 
Qag`anliqqa eristim. 
Qag`an bolip, 
Joq bolip baratirg`an, 
Xaliqti bar qildim. 
Gedeydi bay ettim, 
Azdi ko`beyttim. 
Bilke qag`an a`wladlarg`a qaldirip otirg`an estelik so`zlerin tasqa qashap jazg`an usta kim 
ekenligin aytip o`tiwdi de umitpaydi:
Tabqash qag`annin` ustasina, 
Qashaw menen jazg`izdim, -
dep ayriqsha atap o`tedi ol. Bul jazba esteliktin` tiykarg`i mazmuni tu`rki xalqin u`lken ma`mleket 
halatina keltiriw ushin gu`res ju`rgizgen Bilke qag`annin` siyasiy, a`skeriy atlanislarin su`wretlewden 
ibarat.