O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

11.4.Jiraw tolg`awlarinda tariyxiy waqiyalardin` sa`wleleniwi
Soppasli Sipira jiraw tolg`awlarinda o`mirdegi waqiyalardin` jumbaq halinda beriliwi 
oqiwshini ko`birek oylaniwg`a, sol da`wirdegi waqiyalardin` sirlarin abaylawg`a iytermeleydi. Sol 
waqittag`i xaliq turmisi menen bekkem baylanisip ketsen` qara nar obrazi ko`pshilik orinlarda 
sho`llerde adasip ju`rgen bir batir sipatinda beriledi de, ol xaliq ta`repinen yaki bolmasasol batirdin` 
zayibi ta`repinen jaqlanadi. Misali: 
Edildin` qara suwlari, 

---

- 56 - 
Ko`pir salmay say bolmas, 
Qara nar kelmey xalqina, 
Qarali kewlim jay bolmas. 
Soppasli Sipira jiraw negizinen Toqtamis xannin` zamanlasi bolg`anlig`i ma`lim. Sonin` 
ushinda onin` tolg`awlarinin` basim ko`pshiligi sol da`wirdin` tariyxiy adamlari bolg`an Toqtamis 
penen Edigege qaratilg`an. 
Onin` poeziyasinin` en` sipatli ta`repi sonda, ol basqa saray jirawlari siyaqli xannin` 
siyasatin maqtaw jolinan barmaydi. Xan boliwina da qaramastan onin` kemshiliklerin ju`zine 
aytadi. Bul onin` haqiyqiy xaliqshil jiraw bolg`anlig`inan derek beredi. Bizin` pikirimizshe onin` 
poeziyasinin` alti a`sirden berli xaliq ju`reginde saqlanip kiyatirg`anlig`i-nin` negizinde sonnan 
bolsa kerek. 
Paydalanilg`an a`debiyatlar 
1. Ma`mbetov K. A`yyemgi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Qaraqalpaqstan. 1976, 78-bet. 
2. Ma`mbetov K. Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati. No`kis, Bilim. 1997, 78-bet. 
3. Ospanov M. Nog`ay we Qumiq shig`irlari. Sankt-Peterburg. 1983-jil. 
4. Mushtak G`. Shayir yaki qazaq aqinlarinin` basli jirlari. Orenburg, 1910. 54-bet. 

---

- 57 - 
12-tema: Dospanbet jiraw do`retiwshiligi (2 saat) 
JOBASI 
1. XVI a`sir qaraqalpaq xalqinin` xaliq bolip qa`liplesiwi ha`m onin` jiraw-shayirlari. 
Dospanbet jiraw do`retiwshiligi boyinsha da`slepki mag`liwmatlar 
2. Jiraw tolg`awlarinda nog`aylinin` ishki jiraw sawashlarinin` sa`wleleniwi 
3. Tolg`awlarinda ma`rtlik, batirliqti ulig`law
4. Dospanbet jiraw tolg`awlarinda ko`rkemlilik