O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

1.3. Erte da`wir qaraqalpaq a`debiyatinin` da`wirlerge ajiratiw ma`selesi 
Biz barliq tu`rkiy tilles xaliqlarg`a, sonday-aq, qaraqalpaq xalqina ortaq bolg`an jazba esteliklerge 
diqqat awdardiq. Qaraqalpaq xalqinin` a`debiyati tariyxinda jazba estelikler menen bir qatardi avtori 
belgili awizeki a`debiyat u`lgileri de ushirasidi. XIV-XVII a`sirlerdegi bir qatar jaziwlar da`stan ha`m 
tolg`aw termelerdi jirlaw menen g`ana sheklenbegen. Olardin` arasinda o`zleri tolg`aw ha`m 
termelerdi do`retetug`in jirawlar da bolg`an. Olar: 
1. Soppasli Sipira jiraw 
2. Asan Qayg`i 
3. Dospanbet jiraw 
4. Mu`yten jiraw. 
Sonday-aq o`zinin` sheshenlik o`neri menen, so`zde ustalig`i menen ko`p g`ana hikmetlerdin` 
avtori sipatinda tanilg`an Jiyrenshe sheshennin` de qaraqalpaq a`debiyati tariyxinda u`lken orni bar. 
Qaraqalpaq a`debiyatinin` sag`asinda turg`an jiraw shayirlardin` en` iri tulg`alarinin` biri Jiyen 
Amanliq uli XVIII a`sirde jasag`an. Xalqimizdin` tariyxina tikkeley baylanisli bolg`an tariyxiy 
tolg`awlar ha`m poemalardin` avtori. Ilimiy ja`miyetshilik Ku`nxoja, A`jiniyaz, Berdaq, O`tesh 
usag`an shayirlardi jazba a`debiyattin` wa`killeri sipatinda taniydi. 

---

- 10 - 
XIX a`sirdin` aqiri XX a`sirdin` basinda bunday shayirdin` qatari ja`ne de tolisti. Qaraqalpaq 
a`debiyatinin` tariyxi rawajlaniwdin` o`zine ta`n nizamli qubilislari menen toli. Qaraqalpaq a`debiyati 
tariyxi pa`ni erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati ha`m XIV a`sirden XX a`cirge shekemgi 
a`debiyatimizdi u`yreniwdi o`z aldina maqset etip qoyadi. 
 
Bekkemlew ushın sorawlar 
1.Qaraqalpaq xalqinin` erte erte da`wirdegi tariyxi tuwrali qanday mag`liwmatlardi bilesiz? 
2. Qaraqalpaq a`debiyatin u`yreniwde qanday tariyxiy mag`ıliwmatlardi bilesiz? 
3 Qaraqalpaq tiline en` jaqin jazba estelikler qaysilar? 
4. Tu`rkiy xaliqlarg`a ortaq bolg`an jazba estelikler qaysi?