O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

 
A`debiyatlar: 
1.
 
Qaraqalpaq a`debiyati tariyxi. No`kis 1983. 
2.
 
K. Ma`mbetov. Ayyemgi qaraqalpaq a`debiyati., No`kis, 1976. 
3.
 
Qaraqalpaq a`debiyati tariyxi No`kis-1983-jil 
4.
 
K. Ma`mbetov «Erte da`wirdegi qaraqalpaq a`debiyati» No`kis 1992-jil 
5.
 
Nurmuxamedov M. Qaraqalpaq jazba a`debiyatinin` do`reliwi haqqinda. «A`miwda`r`ya» 
1968-j №6 
6.
 
Mallaev N. Uzbek adabieti tarixi. T. «Uqituvchi» 1976-j
7.
 
Ayimbetov Q. Xaliq danalig`i No`kis 1988-j
8.
 
Gumilov L.N. Drevnie tyurki M. Nauka 1967-g 
9.
 
Ma`mbetov K. Qaraqalpaq tolg`awlari. No`kis 1995-j 
10.
 
K. Ma`mbetov «Shig`is a`debiyati tariyxi» No`kis-1993-jil 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 11 - 
TU`RKIY XALIQLARG`A ORTAQ JAZBA A`DEBIY ESTELIKLER. 
ORXON-ENISEY JAZIWLARI (2 saat) 
Jobasi: 
1. Orxon-Enisey jazba esteliklerinin` u`yreniliw tariyxi 
2. Tu`rkiy xaliqlarg`a ortaq bolg`an Orxon-Enisey jaziwlari tuwrali ilimpazlardin` pikirleri 
3. «Kishi jaziw» 
4. «U`lken jaziw» 
5. «Toniko`k jaziw» 
6. Orxon-Enisey jaziwlarinin` tu`rkiy xaliqlar a`debiyatindag`i orni. 
Tayanish tusinikleri: 
Orxon-Enesey jaziwlari, Orxon-Enisey jaziwlari tuwrali
ilimpazlardin` pikirleri, Orxon-
Enesey jaziwlarinin` rlar haqqinda mag`li bo`liniwi, Kultegin, Bilke ka`ga`n, Tonikok bahadiwmat 
beriw 
 
2.1. Orxon-Enisey jazba esteliklerinin` u`yreniliw tariyxi 
Tu`rkiy tilles xaliqlardin` erte da`wirdegi jazba esteliklerin u`yreniwdi niyet etken ha`r bir adam 
Remizov degen oris sayaxatshisinin` XVIII a`sirdin` ekinshi yariminda Mong`olstannin` Orxon 
da`r`yasi jag`alarinda bolg`anin, Remizovtin` ol jerdegi qulpi taslarda tu`siniwi qiyin ha`ripler menen 
jazilg`an so`zlerdi ko`rgenligi tuwrali mag`liwmatlar menen ushirasadi. 
Bul sirli jaziwlar tuwrali shved ofitseri Iogan Stralenberg ha`m ilimpaz Messershmidlerdin` de 
xabar bergenligi tuwarli derekler bar. Lekin tilekke qarsi, tasqa oyip jazilg`an bul sirli so`zlerdi sol 
waqitlarda hesh kim oqiy aliw mu`mkinshiligine iye bolmag`an. 
XIX a`sirdin` birinshi yariminda «Sibir xabarlari» jurnalinda Georgiy Spasskiy dep atalg`an 
adamnin` «Enisey estelikleri» degen maqalasi ja`riyalanip, bul jazba estelikler tuwrali dun`ya 
ilimpazlari bir qatar mag`liwmatlar aladi.
Bunnan keyin bul jaziwlar fin tiline tiyisli bolsa kerek, dep oylag`an fin filologlari bul 
esteliklerdin` atlasin bastirip shig`aradi.
Ko`p waqit o`tpey atirip-aq ja`ne bir oris sayaxatshisi N.M.Yadrentsev ta`repinen 
Mong`olstannin` Qosho-Tsaydam u`lkesinen ja`ne bir belgisiz usinday tasqa qashalg`an jaziwlar 
tabilg`anlig`i tuwrali derekler ja`riyalanadi.