O`zbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi A`jiniyaz atindag`i No`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti Qaraqalpaq tili ha`m a`debiyati fakul`teti

8.2.«Hibatul haqoyiq» da`staninin` nusqalari ha`m olardin` u`yreniliwi 
Axmed Yugnakiy haqqindag`i mag`liwmatlar usilardan ibarat. Biraq shayirdin` «Hiybatul 
haqoyiq» da`stani bul mag`liwmatlardi bir qansha toliqtiriwg`a, avtordin` jasag`an da`wirin shamalap 
ko`rsetiwge imkan beredi. 
1906-jili tu`rk alimi Najib Asim Stambuldag`i Sofiya meshitinin` kitapxanasinda mong`ol 
tilindegi risolalar toplamina kiritilgen bir qol jazbani tapqanlig`i ma`lim. Qol jazba tu`rkiy tilde bolip, 
ol mong`ol tilinde jazilg`an xatlar toplamina aljas kiritilgen. Tabilg`an qol jazba ele ilim du`nyasina 
ma`lim bolmag`an Axmed Yugnakiydin` «Hiybatul haqoyiq» da`stani edi. Qol jazba hijriy 884 jildin`
7 zulqa`da ayinda (1480 jildin` 30-yanvarinda) Ctambulda Abdirazaq Bahshiy ta`repinen ko`shirilgen 
bolip, ka`tib XV a`sirde uyg`ir jaziwi ko`pshilikke tanis bolg`ani ushin, uyg`ir jaziwi menen 
ko`shirilgen tekstke qatarlardan keyin arabsha transkriptsiyada ha`m parsi-ta`jik tilinde ayirim 
tu`sinikler de beredi. Bunnan keyinde bir neshe qol jazbalardin` tabilg`anlig`i ma`lim. Solardin` 
ishinde en` eskisi Samarqand nusqasi bolip, bul nusqa 1444-jili Samarqandli kalligraf Zeynul-Abiddin 
Juraniy degen kisi ta`repinen eski uyg`irha`ribi menen ko`shirilgen. 
Najib Asim 1334 (1916) jili «Hibatul-haqoyiq» ti 1480-jilg`i nusqasi tiykarinda asmanli tu`rk 
tiline awdarmasi menen baspadan shig`aradi, og`an so`z basi jazadi, ayirim tu`sindiriwler beredi, kishi 
garmmatikaliq ocherk ha`m so`zlik du`zdi. Tu`rk alimi Rashid Arat Rahmat 1951 jili, «Hibatul-
haqoyiq» tin` jan`a salistirmasi baspasin birlestirdi. 1971-jili ayirim kitapsha sipatinda Q.Maxmudov 
ta`repinen tayarlang`an tekst tiykarinda basildi. 
Da`stannin` birinshi babi (1-10 ba`ytler) qudayg`a, ekinshi babi (11-19 ba`ytler) payg`ambar 
ha`m to`rt xalifag`a bag`ishlang`an. U`shinshi bap (20-33 ba`ytler) Dod-sipah-solarg`a 
bag`ishlang`an. Dod-sipahsolar zamannin` ulli a`meldarlarinan biri bolg`an, sebebi da`stan avtori oni 
bir neshe orinda «shaqim» dep ataydi. To`rtinshi bap (34-39 ba`ytler) kitaptin` jaziliw sebebi haqqinda 
bolip, shayir oni Dod sipahsolarg`a bir estelik sipatinda inam etkenin ko`rsetedi.