O’zdavtemiryo’lnazorat ơzbekiston respublikasi temir yơllarida poezdlar harakati va manyovr ishlari bơyicha

3-bob. YARIM AVTOMATIK BLOKIROVKADA
POEZDLAR HARAKATI


POEZDLARNI QABUL QILISH VA JO’NATISH


75. TFQ 260-bandiga muvofiq, yarim avtomatik blokirovkada:
poezdning peregonni egallashiga ruxsat bo’lib, chiqish va o’tish svetoforlarining ruxsat beruvchi ko’rsatkichlari xizmat qiladi;
bir yo’lli uchastkalarda chiqish svetoforini ochish uchun poezd jo’natilayotgan qo’shni stansiya navbatchisidan blok-apparat orqali blokirovka rozilik signali olinishi kerak yoki blok-tizimni tegishli harakat yo’nalishiga o’zgartirish kerak.
Poezdni qabul qilishdan avval stansiya navbatchisi qabul qilish marshrutini ilgaridan tayyorlab qo’yadi va kirish svetoforini (semaforini) ochadi yoki uni ochish to’g’risida ijro postiga farmoyish beradi.
Kelayotgan poezd kirish svetoforini o’tgandan so’ng, u avtomatik tarzda yopiladi. yo’l va strelkalari elektr izolyatsiyalanmagan stansiyalarda poezd kirish svetoforidan o’tgandan so’ng stansiya navbatchisi (markazlashtirish posti operatori) signal-knopka (dastak)ni signalning yopiq bo’lgandagi holatiga keltiradi.
Poezd stansiyaga to’liq tarkibda kelganiga ishonch hosil qilib, stansiya navbatchisi jo’natish stansiyasiga kelishning blokirovka signalini beradi, telefon orqali esa, poezd kelgan vaqt xaqida xabar yetkazadi. Agar poezd suruvchi lokomotiv bilan harakatlangan bo’lsa, kelish xaqidagi xabarni va kelishning blokirovka signalini stansiya navbatchisi suruvchini yetib kelganiga ishonch hosil qilgandan so’ng, jo’natish stansiyasiga uzatadi.


76. Poezd peregondan to’liq tarkibda kelganiga ishonch hosil qilmasdan turib, stansiya navbatchisiga poezd jo’natilgan stansiyaga poezdni yetib kelganligi xaqidagi xabar va yetib kelish blokirovka signalini uzatish taqiqlanadi.
Poezd stansiyaga to’liq tarkibda yetib kelganligiga stansiya navbatchisi shaxsan yoki strelkali post navbatchisining axboroti, strelkali post navbatchilari bo’lmagan strelkalari markazlashtirilgan stansiyalarda esa faoliyati poezdlar harakati bilan bog’liq stansiyaning boshqa xodimlari yoki pereezdlar navbatchilarining axboroti bo’yicha, DATK tashishlarni tashkil qilish boshqarmasi boshlig’i tomonidan belgilangan va stansiyaning texnikaviy-boshqaruv aktida ko’rsatilgan tartibda poezdning so’nggi vagonida poezd signali mavjudligiga ishonch hosil qiladi.
Poezd stansiyaga to’liq tarkibda yetib kelganligini avtomatik nazorat qilish qurilmalari mavjud bo’lsa, stansiya navbatchisi poezd kelganidan so’ng peregonning bo’shligiga nazorat asboblari ko’rsatmalariga asosan ishonch hosil qiladi.
Agar stansiyaga kelayotgan yuk poezdi o’z-o’zidan tormozlash va tormoz magistrali uzilish signalizatsiyasining ishlab ketishi natijasida peregonda kutilmagan to’xtashi ro’y bergan bo’lsa, lokomotiv mashinisti TFQ ning 250-bandida ko’zda tutilgan talablarga rioya etish bilan birga, ushbu to’xtash xaqida stansiya navbatchisiga radio aloqa orqali xabar qilishi, bunday xabarni peregondan uzatishning iloji bo’lmagan taqdirda ushbu xabarni stansiya navbatchisiga shaxsan yetkazish uchun stansiyada to’xtashi lozim. Bunday holatlarda poezdning to’la tarkibda harakatlanishini nazorat qilish stansiya xodimlari singari, lokomotiv brigadasiga ham yuklatiladi.


77. Poezd stansiyaga qabul qilingandan so’ng kelishni nazorat qiluvchi qurilmalar ishlab ketmasa, poezdni to’liq tarzda yetib kelganligiga ishonch hosil qilgan stansiya navbatchisi bu xaqda poezd dispetcheriga xabar qiladi. Peregonni chegaralovchi stansiyalarning navbatchilari bilan so’zlashuv orqali uning bo’shligiga ishonch hosil qilgan poezd dispetcheri, ikkala stansiyaga ham bir paytda kelish blok-signalini berishga ruxsat etadi, shundan so’ng stansiya navbatchisi yordamchi knopkani bosish, elektrmexanik blokirovkada esa, pedal-zamichkasini sun'iy ishlatib yuborish yo’li bilan ushbu amalni bajaradi.
Ruxsat quyidagi shaklda beriladi:


"______stansiya navbatchisiga №____poezd uchun stansiyaga kelishning blokirovka signalini yordamchi knopkani bosish (pedal-zamichkasini sun'iy ishlatib yuborish) usuli bilan berishga ruxsat beraman. DNS___".

Poezd stansiyaga kirish svetoforining taqiq ko’rsatmasida qabul qilinganda ham xuddi shu tartibga rioya etilishi kerak. Kelish yordamchi knopkasi yoki pedal-zamichkadan plomba uzilganligi xaqida stansiya navbatchisi ko’rik jurnaliga yozuv kiritadi.

Agar yo’l blokirovka qurilmalarini boshqarish apparati kelish yordamchi knopkalari bosilganini va pedal-zamichkalar ishlab ketganini qayd etuvchi hisoblagich (schyotchik) bilan jihozlangan bo’lsa, bu knopkalar plombalanmaydi. Bunday holatlarda kelishning blokirovka signali sun'iy ravishda berilganda stansiya navbatchisi poezdlar harakati jurnalidagi tegishli poezd raqamining to’g’risiga hisoblagich-ko’rsatkichning ko’rsatmasini yozib qo’yadi.
Agar sun'iy ishlab ketish signalizatsiya, markazlashtirish va blokirovka (keyinchalik-SSB) qurilmalari nosozligining oqibati bo’lsa, bu nosozlik to’g’risida ko’rik jurnaliga yozuv kiritiladi.


78. Poezdni jo’natishdan oldin marshrutni tayyorlagan stansiya navbatchisi chiqish svetoforini (semaforini) ochadi yoki uni ochish to’g’risida ijro postiga farmoyish beradi.
Chiqish svetofori ochilishi bilan bir paytda qo’shni stansiyaga avtomatik ravishda poezd jo’nagani xaqida blokirovka signali uzatiladi (ijro postlari bo’lmagan elektromexanik blokirovkada poezd jo’nagani to’g’risidagi blokirovka signali qo’shni stansiyaga alohida chiqish svetofori yopilgandan so’ng uzatiladi).
Poezd chiqish svetoforidan o’tgandan so’ng signal knopka (dastak) signal yopiq holatiga keltiriladi va stansiya navbatchisi poezdning xaqiqiy jo’nagan vaqtini qo’shni stansiyaga telefon orqali aytadi. Kelish blokirovka signali mavjudligidan qat’iy nazar, stansiya navbatchisi faqat qo’shni stansiyadan telefon orqali ilgari jo’natilgan poezd yetib borganligi xaqida axborot olgandan so’ng chiqish svetoforini ochish xuquqiga ega.
Ilgari jo’natilgan poezdning yetib kelganligi xaqida qo’shni stansiyadan xabar olmasdan turib, stansiya navbatchisiga bir yo’llik peregonlarda qarama-qarshi yo’nalishdan kelayotgan poezdni qabul qilish uchun rozilik blokirovka signalini uzatish taqiqlanadi.


79. Peregon bo’sh va marshrut to’g’ri belgilangan holatda chiqish svetofori ajratilgan strelka uchastkasining sohta bandligi oqibatida ochilmasa, ushbu uchastkaning xaqiqatda bo’sh ekanligiga ishonch hosil qilgan stansiya navbatchisi poezd dispetcherining roziligi bilan "Jo’natish marshrutlarida ajratilgan strelkali uchastkalarning bo’shligi nazoratini o’chirish" knopkasini (bunday knopka mavjud stansiyalarda) bosgandan so’ng chiqish svetoforini ochish mumkin.


80. Agar chiqish svetofori ochilgandan so’ng poezd biron sabab bilan jo’natilmasa, stansiya navbatchisi chiqish svetoforini yopishi, bu xaqda poezdlar harakat jurnaliga yozuv kiritishi va poezdning ushlanib qolishi to’g’risida qo’shni alohida punkt va poezd dispetcheriga xabar qilishi lozim.
Ushlanib qolgan yoki shu yo’nalishda harakatlanayotgan o’zga poezd yopiq chiqish svetoforida I punkti to’ldirilgan yashil blankdagi ruxsatnoma (DU-52 shaklidagi blank 62-betda keltirilgan) bilan jo’natiladi. Qo’shni alohida punktga poezdning xaqiqiy jo’natilgan vaqti telefon orqali xabar qilinadi. Ijro postlarisiz elektrmexanik blokirovkada ushlanib qolgan yoki shu yo’nalishda harakatlanayotgan boshqa poezd xaqiqatda jo’nab ketgandan so’ng qo’shni alohida punktga blokirovka signali uzatiladi. Keyingi poezdlar blokirovka bo’yicha odatdagi tartibda jo’natiladi.
Blokirovkaning sozligida chiqish svetofori o’z-o’zidan (ajratilgan seksiyaning soxta bandligi, svetofor lampasining kuyishi yoki chiqish svetoforining xato yopilishi oqibatida) yopilgan holatlarda ham yetakchi lokomotivning mashinistiga ushbu Yo’riqnomani Umumiy qoidalari 9-bandi talablariga rioya etgan holda I punkti to’ldirilgan yashil rangdagi blankada ruxsatnoma (DU-52 shaklidagi blank) taqdim etiladi.
Poezd radio aloqasi qurilmalari so’zlashuvlarni avtomatik qayd etish tizimi bilan jihozlangan stansiyalarda yashil rangdagi yozma ruxsatnoma o’rniga poezd lokomotivi mashinistiga radio aloqa orqali qayd etgichda qayd etiluvchi jo’natish buyrug’i quyidagi shaklda berilishi mumkin: