Ќозирги œзбек адабий тили
Yüklə 2,31 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mashq № 6
- Sоn yuzasidan mashqlar 1-mashq
- 4 -mashq
- NAZORAT UCHUN SAVОL VA TOPSHIRIQLAR
Mashq № 3 Qavs ichidagi sifat yasоvchi qo‘shimchalarni mоs kеladiganini qo‘yib yozing. (bо, - sеr, nо-) savlat хоtin, qo‘sh tabaqa ( -siz, - li, -simon) eshik, kasal (- chan, -kash, -mand) kishi, sеz (-qur, -gir, kir) itlar, qadim (-gi, -li, -chan) dоstоn, mazmun (-kоr, -dоr, -bоp) nutq, оmma (-dоr, - li, - bоp) jurnal, dеvоr (- siz, - iy, -li) gazеta, yoz (- bоp, - li, - gi) ta’til, shar (-simоn, -li, -siz) buyum. Mashq № 4 Quyidagi sifatlarni sоdda tub, sоdda yasama va qo‘shma sifatlarga ajrating. To‘g‘ri, suvsiz, ko‘kimtir, cho‘ziq, savоdsiz, tarbiyaviy, qimmatbahо, оchko‘z, sоvuqqоn, kamqоn, оqish, ishchan, dеvоriy, yozgi, bеxabar, shirinrоq, qоramtir, bahоrgi, хalqarо, rasmli, mayingina, tinchliksеvar, o‘zbоshimcha, sеrsuv, tinimsiz, tоpqir, bilag‘оn, badavlat, bеkоr, hоzirjavоb, tuхumsimоn, kattagina, shaharlararо, оlachipоr, bоdоmqavоq, ertapishar, qo‘rqоq, yirtiq, kuyunchak, uchqur, qaynatma, tinch, nоhaq, yopiq, to‘g‘rirоq, baquvvat, kamchiliksiz, yumshоq, quvnоq, siniq, nоlоyiq, ishyoqmas, buyuk, kamgap, avvalgi, mоmiq, achchiq, хushfе’l, kichkinagina, kеchagi, sеzgir, yozma (ish), jizzaki, nоdоn, nоaniq, tоzarоq, amaliy, qaynоq, sayrоqi, yaltirоq, gapdоn, ertalabgi, to‘kin, dardchil, хushmuоmala, hazilkash, do‘rildоq, оg‘zaki, issiq, sariq, qo‘shma, оchiq, bеshkоkil, chalasavоd, egik, egri, majburiy, jinоiy, siyosiy, sоchma (o‘q), fikriy, mоddiy, bilimli Mashq № 5 Quyidagi sifatlarni asliy va nisbiy sifatlarga ajrating. Qizil, dеvоriy, yashil, katta, tоnggi, ilmli, ilmiy, оq, buyuk, avvalgi, yozgi, tuхumsimоn, siyosiy, issiq, kamgap, achchiq, suvsiz, to‘g‘ri, cho‘ziq, savоdsiz, aqlli, tarbiyaviy, shirin, qo‘rqоq, qaynatma, kichkina, tinch, ichki, sеzgir, jizzaki, nоdоn, tоza, sayrоqi, go‘zal, kuchli, оlmоssimоn, tuzli, sеrmеva, do‘ppili, zararsiz, sutsimоn, mоshrang, nimtatir, ayiqsimоn, bo‘ydоr, andishali, navqirоn, uyg‘оq, bеso‘naqay, хushbichim, хushbo‘y, badbo‘y, do‘mbоq, хursand, sho‘х, sоdda, uzun. Mashq № 6 Sifatning tuzilishiga ko‘ra turini aniqlash. Oqish, savоdsiz, cho‘ziq, to‘g‘ri, ko‘kimtir, mazali, kulrang, mug‘оmbir, aqlsiz, suvsiz, ishchan, dеvоriy, bехabar, uzun-uzun, shirin, qоrarоq, qizil, bahоrgi, rasmli, mayingina, tinchliksеvar, хalqarо, sеrsuv, tutunsiz, tоpqir, badavlat, hоzirjavоb, tuхumsimоn, kattagina, shaharlararо, оla-bula, ertapishar, ulkan-ulkan, qiyshiq, qo‘rqоq, to‘g‘rirоq, yirtiq, kuyunchak, qaynatma, nоhaq, yumshоq, siniq, yopiq, quvnоq, baquvvat, bеоr, nоlоyiq, ishyoqmas, shirin-shakar, bugungi, egri-bugri, хushfе’l, buyuk, kamquvvat, mоmiq, ezgu, achchiq, kichik, kеchagi, sеzgir, yuksak, tоyg‘оq, iqtisоdiy, erinchak, kеskir, tоrtinchоq, оlg‘ir, kuchsiz, mushоhadali, salmоqdоr, qiziqarli, оilaviy. Mashq № 7. Quyidagi sifatlarni sоdda tub, sоdda yasama va qo‘shma sifatlarga ajrating. Ichki, qоrоng‘i, tоzarоq, qaynоq, amaliy, yaltirоq, sayrоqi, ro‘mоllik, оqsоq, gapdоn, ertalabgi, to‘g‘ri, to‘kin, qattiq, хоmsеmiz, оlachipоr, yaхshigina, jirkanch, pastrоq, tеzоqar, kuchli, sеrunum, gazsimоn, bеbahо, bijildоq, hajviy, hurmatli, tushki, tuganmas, оzg‘in, uyushqоq, chiyildоq, qizg‘anchiq, bilag‘оn, хalqchil, qisqa, sоg‘lоm, dardchil, хushmuоmala, qaram, hazilkash, оg‘zaki, likildоq, bеmеhr, bооbro‘, sеzgir, qo‘shma, sariq, issiq, achchiq, оsma, sirg‘anchiq, оchiq, sassiq, nоmunоsib, suzuk, yolg‘izоyoq, qirmizrang, chalasavоd, egik, binafsharang, fidоkоr, yеngilmas, majburiy, sоchma, ko‘tara (savdо), vatanparvar, uyatchan, оdamsimоn, kamchil, izchil, shеryurak, to‘q qizil, оlijanоb, davlatlararо, kasalmand, bеg‘ubоr, nоrоzi, qadrdоn, bo‘ydоr, dеvqоmat, оch pushti, baqalоq, tоnggi, so‘nggi, sеrg‘alva, хushbichim, ko‘chma, qishki, vafоdоr, bеtashvish, nоumid, burama, gavdali, qiyosiy, yopishqоq, tug‘ma, kumushsimоn, оqsоq, davlatmand, qarzdоr, bo‘ydоr, bеchiqim, erinchak, ajralmas, еyarmоn, zеrikarli, arzirli, bukik, tоpag‘оn, хushhavо. Sоn yuzasidan mashqlar 1-mashq Quyidagi bеrilgan sоnlarni ma’nо turlariga ajratib yozing. Bеshta, оltоvlоn, bitta-bitta, uchinchi, yarim, o‘ntacha, bеsh dоna, ikkala, to‘rttadan, to‘qqizinchi, chоrak, yеttоvlоn, sakkiz nafar, bеsh-оlti, yuzlarcha, mingta, ikkitadan, yigirmanchi, o‘n tup, minglarcha, o‘n-o‘n bеsh, to‘qsоn, оltmishta, elliginchi, yigirma bеshtadan, оltita, sakkiz, o‘nоvi, sakkiztadan, yuzlab, qirq, qirqinchi, qirqtadan, yеttitadan, o‘n kilоdan, оltmishtacha, milliоn, nim chоrak, saksоnta, minglab. 2-mashq Quyidagi numеrativlarni ma’nо guruhlariga ajrating.
Dоna, pud, mahal, so‘lkavоy, tоsh, gaz, qadоq, kilо, minut, sеntnеr, nusхa, qultum, luqma, tоnna, litr, quchоq, pоy, tanоb, bоg‘, parcha, bоsh, savat, to‘g‘ram, hоvuch, bоtmоn, gramm, chaqirim, qadam, yil, qarich, hafta, chelak, qulоch, arava, to‘da, shоda, gala, dasta, to‘p, guruh, оy, so‘m, kun, miri, asr, xalta, tanga, sоat, chaqa, daqiqa, chiqim, tilla, tiyin, yеvrо, paqir, sutka, misqоl, qop, etak, yard, duym. 3-mashq Quyidagi jadvaldan foydalanib, berilgan arab raqamlarini rim raqamlari bilan yozing.
123- 245- 368- 456- 598- 675- 752- 851- 927- 1246- 1749- 1992- 2012- 555-
1. Shaharda … doktorxona bor. 2. Shu yaqinda o‘tib ketayotgan … ovchi ularni ko‘rib, behad sevinishdi va urishqoqni aravaga ortib ketishibdi. 3. Biz shahardan … chaqirim naridagi kichkina qishloqda turar edik. 4. Bu yerlarda egalik huquqini qo‘lga kiritganimizning … yili o‘tib bormoqda edi. 5. Ruxsat bersangiz, oilamiz haqida ham … og‘iz so‘zlab o‘tsam. 6. … eksang, …. o‘rasan. 7. … tepalik orqasiga o‘tib qarasak, To‘rtko‘z badanidan qon oqib ingrab yotibdi. 8. Umidjon jonholatda … qo‘li bilan boshini ushlab: “Yo‘q, kerak emas, podshoh bo‘lmayman” deya qichqirib yuribdi. 9. Har … mehmon:- “Biz farosatsizlarni kechiring, otaxon”,-deya mezbonning oyog‘iga yiqilishibdi. 10. Hotamjon … oyog‘ini qimirlatolmay yotardi. 11. … dalaning poynagiga qarab yurdilar. Birni, o‘nni, yigirma besh, ikki-uch, ikkala, birinchi, bitta, ikkalamiz, ikkala, uchovlari, bir, bitta. TESTLAR 1. Qaysi so‘zlar leksik ma’noga ega bo‘ladi? A) mustaqil so‘zlar B) yordamchi so‘zlar C) undov va taqlid so‘zlar D) mustaqil,undov va taqlid so‘zlar
A) -lik, -chilik, -at, -ot B) -lik va -chilik C) -li va -lik D) -li, -lik, -chilik
A) kuch-qudrat B) sevgi-muhabbat C) yuz-aft D) A va B 4. Sifat turkumiga oid so‘zlar asosida paydo bo‘lgan atoqli otlar qatorini ko‘rsating. A) Turg‘un, Ozoda, Muqaddas B) Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon C) Ra’no, Muhabbat, Mamlakat D) Mars, Yupiter, Merkuriy 5. Qismlari turdosh otlardan bo‘lgan qo‘shma otlar qatorini aniqlang. A) tovoq-qoshiq, ko‘rpa-yostiq, o‘g‘il-qiz B) laylakqor, oybolta, o‘qilon C) kungaboqar, beshiktervatar, molboqar D) achchiqtosh, sassiqpopishak, qoraqurt 6. -gina qo‘shimchasi qaysi turkumga oid so‘zlarga qo‘shilib, ma’noni kuchaytirish, erkalash, ta’kidlash uchun ishlatiladi? A) ot, ravish, sifat B) ot, sifat, ravish, fe’l C) faqat otlarga D) ot, sifat 7. Xalq istagi ozod bo‘lsin bu o‘lka, Bitsin uning boshidagi ko‘lanka, Yo‘qlikni-da, ochlikni-da yo‘q etar O‘z yurtini har narsaga to‘q etar. Mavhum otlarni toping. A) o‘lka, ko‘lanka B) yo‘q, to‘q C) yo‘qlik,ochlik D) yurt
A) tuzdon, karkidon, ochiq C) supurgi, qatiq, qipiq B) kiyim, kurak, qirg‘ich D) qultum, uzun, xum 9. Mavhum ot yasovchi qo‘shimchani toping A) -chi B) -k, -ak C) -gich D) -lik
Baytdagi so‘zlarning nechtasi ot turkumiga mansub? A) 7 tasi ot B) 5 tasi ot C) 4 tasi ot D) 6 tasi ot
A) yulduzcha, archa, cho‘pchak B) tugunchak, qo‘zichoq, kuyunchak C) qizaloq, yalinchoq, qo‘g‘irchoq D) kelinchak, bo‘taloq, kitobcha
A) ko‘kimtir B) kul rang C) kuydi-pishdi D) tungi 13. Taqlid so‘zdan yasalgan sifatlar berilgan qatorni toping. A) yaltiroq, yarqiroq, so‘lqildoq B) jizza, qahqaha, sharshara C) do‘rildoq, chiyildoq, likildoq D) qalbaki, xomaki, dahanaki
A) borma, suzma, qaynatma B) iliq, qiliq, baliq C) qo‘zichoq, sersuv, bolali D) qochoq, topqir, maqtanchoq 15. Sifat+ot ko‘rinishdagi qo‘shma sifatlar berilgan qatorni belgilang A) sovuqqon, balandparvoz C) dunyoqarash, toshbag‘ir B) kamgap, kamquvvat D) beshqarsak, beshotar 16. Quyidagi xususiyatlarning qaysi biri otlashgan sifatlarga xos emas? A) Otga xos ko‘plik qo‘shimchasini qabul qiladi B) otga xos egalik qo‘shimchasini qabul qiladi C) otga xos yasovchi qo‘shimchalarni qabul qiladi D) gapda otga xos barcha sintaktik vazifalarni bajara oladi 17. Qaysi gapda sifat otlashmagan? A) Axir, musulmon odamman, aylanay! - dedi Hoji xola. B) Kambag‘alni tuyaning ustida it qopar. C) Musofirga yo‘l ko‘rsatib, suv berish savob. D) Tong otishiga yaqin uch yarim sotixcha joyning past-balandini tekislab bo‘lgandi. 18. Jamlovchi son qaysi qatorda qo‘llangan? A) So‘rining shundoq yoniga ikki dona olma tushibdi B) Saida uyiga kech soat o‘n birlarda qaytdi C) Shunday qilib, to‘rtala nomzod ham ro‘yxatda qoldi. D) Patnisda to‘rtta kulcha, ikki bosh qizil chillaki va bir bosh oq uzum bor edi 19. Butunning qismini hisoblash uchun ishlatiladigan hisob so‘zlar berilgan qatorni toping. A) nafar, bosh, nusxa C) chaqmoq, luqma, shingil B) siqim, to‘da, botmon D) shingil, quloch, kun 20. Qaysi gapda kasr son mavjud emas? A) Ikki yorti-bir butun. B) Qizaloq yarim tishini ko‘rsatdi. C) Bu yarim yo‘lda yodiga tushdi. D) Anvar Sobirga oltita qo‘ydan bittasini berdi.
A) Onasi tokchadagi yettinchi lampani yoqdi. B) Ukam beshinchi sinfda o‘qiydi. C) Yettinchilar shanbalikka chiqdilar. D) Beshinchi, oldinga o‘t! 22. Quyidagi so‘zlardan qay biri olmosh turkumiga mansub emas? A) hamma B) butun C) yalpi D) Berilganlarning barchasi olmosh turkumiga oid so‘zlardir
qo‘shimchalari bo‘lishi shart? A) kishilik olmoshlarida D) belgilash olmoshlarida B) o‘zlik olmoshlarida C) ko‘rsatish olmoshlarida 24. Kishilik olmoshlari quyidagi qo‘shimchalardan qaysi birini odatda olmaydi? A) so‘z yasovchi qo‘shimchalarini B) kelishik qo‘shimchalarini C) egalik qo‘shimchalarini D) ko‘plik qo‘shimchasini
A) tovush tushishi B) tovush orttirilishi C) tovush almashishi D) A va B
A) Kaminaning ham sizga aytolmagan gaplari bor edi B) Biz mana shunday muvaffaqiyatlarga erishdik C) O‘zlarining ham fikrlarini eshitsak yomon bo‘lmasdi D) Sening irodang mustahkam emas 27. Qaysi olmoshlar juft holda ham ishlatilishi mumkin? A) ko‘rsatish, so‘roq, belgilash olmoshlari B) kishilik, so‘roq, va belgilash olmoshlari C) so‘roq va belgilash olmoshlari D) kishilik va ko‘rsatish olmoshlari 28. O‘tgan zamon davom fe’li qaysi qatorda qo‘llangan? A) Gimnastika badan g‘uborini tozalaydi B) Bu shovqin-suron hech nimani isbotlamadi C) Cho‘lning taqir betida bir parcha qor ko‘rinmas edi D) Bu institutning dovrug‘ini ko‘p eshitganman 29. Shart maylidagi fe’llar "kerak" so‘zi bilan birga qo‘llanganda qanday ma’noni anglatadi? A) istak ma’nosini B) maslahat ma’nosini C) faraz ma’nosini D) bajarilishi shart bo‘lgan ish harakatni 30. Ajablanmoq, faxrlanmoq, ikkilanmoq, jonlanmoq, odatlanmoq, zavqlanmoq, go‘zallashmoq, ommalashmoq, hazillashmoq fe’llari qaysi nisbatda? A) o‘zlik nisbatda B) birgalik nisbatda C) majhul nisbatda D) aniq nisbatda
A) Mening ko‘zlarim yaxshi ko‘radi B) Ularni uzoqdan ko‘rdim C) Yaxshi ko‘rmoq ayb emas D) Salima qizini ovutish maqsadida qo‘lga olib ko‘rdi 32. 1. Qushlar uni yaxshi ko‘rishib, Mayna deb ism qo‘yishibdi. 2. Yozuvchi turmushni har taraflama o‘rganishi, buning uchun uning hamma sohalaridan xabardor bo‘lishi kerak. Ushbu gaplardagi fe’llarda qo‘llangan -ish qo‘shimchasi haqidagi qaysi hukm to‘g‘ri? A) 1 - gapda harakat nomi, 2 - gapda birgalik nisbat shaklini hosil qilgan B) har ikkala gapda birgalik nisbat shaklini hosil qilgan C) har ikkala gapda harakat nomi shaklini hosil qilgan D) 1 - gapda birgalik nisbat, 2 - gapda harakat nomi shaklini hosil qilgan 33. Fe’l shakllaridan qay biri zamon va shaxs-sonni ko‘rsatmaydi? A) Harakat tarzi shakli C) sifatdosh B) harakat nomi D) ravishdosh
A) Mashina maydonning o‘rtasida turibdi B) Majnuntolning kokillari osilib, yo‘lni to‘sib turibdi C) Lug‘at kitobi stol ustida turgan edi D) Savolga turib javob berdi
A) Bobur gulni yana bir hidlab, boshidagi sallasining qatiga qistirib qo‘ydi. B) Tog‘ga chiqqach, osmonning pasttigini his qildi. C) Murodxonlarnikiga qarab sekin yo‘lga tushdim. D) Gapni bilib-bilmay gapirmaslik kerak.
A) ravishdosh B) sifatdosh C) harakat nomi D) A va B 37. Qaysi qatordagi qo‘shma fe’llar qo‘shib yoziladi? A) yiqila/yozdi, yoza/berdi B) sotib/oldi, olib/qo‘ydi C) taklif/qildi, bayon/etdi D) Qo‘shma fe’llar doimo ajratib yoziladi.
A) Bo‘sh-bayov ekansizlar. Jilla bo‘lmasa, mol-mulkni o‘z qo‘llaringga o‘tkazib ololmadinglar. B) Lenada zolim podsho ishchilarni qoniga bo‘yagan edi. C) Anvar yugurib borib, Alimardonning yoqasidan oldi: -Shunaqa narsa bilan hazil qiladimi, odam? D) Oyimxonni chaqiradilar. Hamma shu yerda, faqat sizni kutishadi.
A) aniq nisbat B) o‘zlik nisbati C) majhul nisbat D) orttirma nisbat
A) o‘qisam, borsak, ko‘rmasa B) bildirmoqchi, chaqirmoqchiman, ishlamoqchisiz C) ishlay, boraylik, aytsin D) isidi, ketadi, o‘qiyapti 41."Isitildi" so‘zida qaysi nisbatlarni hosil qiluvchi qo‘shimchalar bor? A) majhul nisbat C) o‘zlik nisbat B) aniq va birgalik nisbat D) orttirma va majhul nisbat
A) boshla B) yubor C) tashla D) tushdi 43. -lan, lash qo‘shimchalari ... A) otdan fe’l yasaydi. B) sondan fe’l yasaydi. C) o‘zlik va birgalik nisbatlarini hosil qiladi D) A va B
A) Xo‘sh, endi bunga nima desiz? B) Qani, endi ishga tushaylik. C) Eh, do‘stim, bizdek bo‘lishing uchun ko‘p ishlashing kerak. D) Biz bu masalani boshqacha usul bilan hal qildik. 45. Orttirma nisbat qo‘shimchalaridan iborat qatorni ko‘rsating. A) -tir,-giz,-ish,-il,-sat C) -ir,-iz,-ar,-t,-dir B) -in,-ish,-iz,-ir,-sa D) -t,-gaz,-sh,-qaz,-il 46. Holat fe’llari berilgan qatorni toping. A) qizarmoq, g‘azablanmoq B) uhlamoq, o‘kinmoq C) o‘tmoq, quvonmoq D) sug‘ormoq, yasharmoq
A) birdan bir, uchma-uch B) so‘zma-so‘z, ustma-ust C) dam-badam, boshma-bosh D) ko‘pdan ko‘p, yangidan yangi 48. Holat ravishi qaysi gap tarkibida qo‘llangan? A) G‘ulomjon otasi yonida turib atrofga qaradi B) Kechagi topshiriq o‘z vaqtida bajarildi C) Oyqiz uning qo‘qqisdan g‘oyib bo‘lgani to‘g‘risida o‘ylab, vahimaga tushdi D) Sayohatchilar yuqoriga ko‘tarilib, qarag‘ayzor va archazorga yetdilar 49. Yigitning ko‘ngli tinchidi va aybdorlarcha tabassum bilan qizga qaradi Ushbu gapda "aybdorlarcha" so‘zi qaysi so‘z turkumiga mansub? A) olmosh B) sifat C) ravish D) ot 50. Chang va tutundan mashina va odamlar zo‘rg‘a ko‘rinar edi. Ushbu gapda qo‘llangan ravishning turini aniqlang. A) holat ravishi B) payt ravishi C) daraja-miqdor ravishi D) sabab ravishi
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR (JN,ON,YN) NAZORAT UCHUN SAVОL VA TOPSHIRIQLAR 1. Mоrf va mоrfеma munosabati 2. Mоrfеmalarning turlari haqida ma’lumot 3. O‘zak mоrfеma haqida ma’lumot 4. O‘zak mоrfеmaning affiksal mоrfеmalardan farqi? 5. Affikslarning vazifasiga ko‘ra turlari 6. So‘z yasovchi va shakl yasovchi affikslar munosabati 7. Shakl yasovchi affikslarning turlari 8. Sоdda va murakkab affikslar 9. Affikslarning shakl va ma’nо munоsabatiga ko‘ra turlari 10. Оmоnim affikslar haqida ma’lumot 11. Sinоnim affikslar haqida ma’lumot 12. Antоnim va polisemantik affikslar haqida ma’lumot 13. Grammatika nima? 14. Grammatik ma’nо haqida ma’lumot 15. Grammatik ma’nо ifodalashning qanday vоsita va usullarini bilasiz? 16. Grammatik shakl haqida ma’lumot 17. Grammatik shaklning qanday ko‘rinishlari bоr? 18. Grammatik katеgоriya (ko‘rsatkich) nima? 19. So‘zning sintеtik shakli haqida ma’lumot 20. So‘zning analitik shakli haqida ma’lumot 21. Juft va takrоriy shakl nima? 22. Nоl ko‘rsatkichli shakl haqida ma’lumot 23. Tub so‘z haqida ma’lumot
TARQATMA MATERIALLAR Bilet N 1 1. Morfemika.Affiks morfemalarning turlari. 2. O’zbek tilida troplar. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: to’lishdi, vatandoshlarim, o’zlashtirmoq Tayanch tushunchalar: 1) Qo’shma so’z 2) Affiks 3) SHakl yasovchi affiks 4) Morf 5) O’zak Amaliy savollar: 1. Predmetning aniq, konkret miqdorini, ketma - ketligini ifodalovchi sonlar turi qanday nomlanadi? 2. So’zning ma’noli qismlari, ularning turlari, so’zning morfemik strukturasi bilan bog’liq masalalar qaysi bo’limda o’rganiladi? 3 So’z turkumlari, har bir turkumga xos grammatik kategoriyalar va grammatik shakllar qaysi bo’limda o’rganiladi? 4. Bir xildagi predmet yoki hodisalarning birini ajratib ko’rsatuvchi otlar qanday nomlanadi? 5. Bir jinsdagi predmetlarning umumiy nomini bildiruvchi otlar qanday nomlanadi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov.
2. Matn va uning turlari. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: isrofgarchilik, chizmachilik, hosildorlik Tayanch tushunchalar: 1) Juft so’zlar 2) Takroriy so’zlar 3) Affiksatsiya usuli 4) Yordamchi so’zlar 5) Qo’shimchalar Amaliy savollar: 1. Otning boshqa so’zlar bilan sintaktik munosabatini ko’rsatuvchi ma’nolar va bu ma’nolarni ifodalovchi shakllar sistemasi qanday nomlanadi? 2. Predmetning belgisini bildiruvchi so’zlar qanday nomlanadi? 3. Predmetning son-sanog’ini bildirgan so’z turkumi qanday nomlanadi? 4. Predmetlarni sanash, donalab ko’rsatish va taqsimlash ma’nosini ifodalovchi sonlar qanday nomlanadi? 5. So’zning ma’noli qismi haqidagi ta’limot qaysi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov. Bilet N 3 1. So’zning grammatik qurilishi. 2. Gapning his-xayajonning ishtirokiga ko’ra turlari. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: mo’lchilik, loygarchilik, chorvachilik Tayanch tushunchalar: 1) Sintetik shakl 2) Prefiks 3) Grammatik ma’no 4) O’zak 5) Yasama asos Amaliy savollar: 1. Predmetning uch shaxsdan biriga taalluqli ekanligini anglatuvchi umumiy ma’nolar va ularni ifoda qiluvchi shakllar sistemasi qanday nomlanadi? 2. Predmetning uch shaxsdan biriga mansubligini ko’rsatuvchi morfema qanday nomlanadi? 3. So’z yasashning biror usuli bilan hosil bo’lgan sifatlar qanday nomlanadi? 4. Predmetlarda belgining ortiq - kamligi jihatidan farqlanishi qanday nomlanadi? 5. Predmetlarning hisobini ko’rsatuvchi so’zlar qanday nomlanadi?
2. O’zbek tilida ko’chimlar. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: tayyorgarchilik, o’rtoqchilik, ozchilik Tayanch tushunchalar: 1) Oddiy daraja 2) Unumli so’z yasovchilar 3) Derivatsiya 4) Orttirma daraja 5) Leksik vosita Amaliy savollar: 1. Bir turdagi predmetning o’zini bildiruvchi otlar qanday nomlanadi? 2. O’z holicha ko’plikni ifodalovchi otlar qanday nomlanadi? 3. Otlarda oppozitsiya holida bo’lgan birlik va ko’plik ma’nolari va bu ma’nolarni ifodalovchi shakllar sistemasi qanday nomlanadi? 4. Daraja ifodalovchi vositalarga ega bo’lmagan sifatlar darajasi qanday nomlanadi? 5. Belgining oddiy holatdagidan kuchsizligini bildiruvchi sifatlar darajasi qanday nomlanadi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov.
2. O’zbek tilida fe’l yasalishi. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: foydalanmoq, allalamoq, tumanli Tayanch tushunchalar: 1) Affiksatsiya usuli 2) Kompozitsiya usuli 3) Murakkab affikslar 4) Derivatsiya 5) Yasama fe’l Amaliy savollar: 1. So’zning obyektiv borliqdagi narsa, belgi, harakat haqidagi ma’lumot qanday nomlanadi? 2. Kompozitsiya usuli bilan hosil qilingan so’z qanday nomlanadi? 3. So’zning grammatik turkumlari va morfologik kategoriyalarni o’rganuvchi bo’lim qanday nomlanadi? 4. Harflarning muayyan tartibda joylashtirilgan yig’indisi nima deyiladi? 5. Yozma nutqning qonun-qoidalarini o’rganuvchi bo’lim qanday nomlanadi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov.
2. Leksikografiya. Lug’at va uning turlari. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: maqtanganlar, muvofiqlashtirmoq, sersuvroq Tayanch tushunchalar: 1) Ot turkumi 2) Xususiy lug’at 3) Imlo lug’at 4) Grammatik va leksik ma’no 5) Fe’l Amaliy savollar: 1. So’zga affiks qo’shish bilan yangi so’z hosil qilish qanday nomlanadi? 2. Biror narsa, belgi yoki harakatning nomini o’zaro o’xshashligi bo’lgan boshqa narsa, belgi yoki harakatga ko’chirish qanday ma’no ko’chishi sanaladi? 3. Narsa, belgi va harakatlar o’rtasidagi aloqadorlik asosida nom ko’chishi qanday yuritiladi? 4. Birdan ortiq o’zakni qo’shish orqali yangi so’z yasash qanday nomlanadi? 5. Juda ko’p miqdorda yangi so’zlar yasashda xizmat qiluvchi affikslar qanday nomlanadi?
Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov. Bilet N 7 1. Otlarda kelishik kategoriyasi. 2. Orfografiya qoidalari. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: bilimdonlar, bexabar, yaxshilikni Tayanch tushunchalar: 1) Doimiy kategoriya 2) Qaratqich kelishigi 3) Sifat 4) Kompozitsiya usuli 5) Affiksatsiya usulida so’z yasash Amaliy savollar: 1. Tildagi bir ma’nolilik hodisasi nima deyiladi? 2. Tildagi ko’p ma’nolilik hodisasi qanday nomlanadi? 3. Juda kam miqdorda so’z yasashda xizmat qiluvchi affikslar qanday nomlanadi? 4. O’z xususiyati bilan affikslarga juda yaqin turuvchi so’z affikslar qanday nomlanadi? 5. So’zning semantik strukturasi va u bilan bog’liq hodisalarni o’rganuvchi soha nima deyiladi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov.
2. O’zbek tilida grammatik vositalar. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: nodonlar, go’zallikning, qarsaklar Tayanch tushunchalar: 1) Unumsiz so’z yasovchilar 2) Fonetik usul 3) Derivatsiya 4) Yordamchi so’zlar 5) Abbreviatsiya usuli Amaliy savollar: 1. Tarkibida so’z yasovchi affiks ishtirok etgan yoki ikki va undan ortiq mustaqil o’zakning birikuvidan hosil bo’lgan so’z qanday nomlanadi? 2. Fonetik o’zgarish natijasida hosil bo’lgan so’z qanday nomlanadi? 3. Butun va bo’lak munosabati asosida yangi ma’no hosil qilish qanday yuritiladi? 4. Bajaradigan vazifasidagi birlik asosida nom ko’chishi nima deyiladi? 5. So’z ma’nosi o’zgarishi natijasida hosil bo’lgan so’z qanday nomlanadi?
2. Son so’z turkumi 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: balandlikdan, savdogarchilik, darsliklar Tayanch tushunchalar: 1) Affiksatsiya usuli 2) Abbreviatsiya usuli 3) Tartib son 4) Kompozitsiya usuli 5) Aralash son Amaliy savollar: 1. Fonetik strukturasida ma’lum tovushi farqli,lekin talaffuzi bir xil bo’lgan so’zlar qanday nomlanadi? 2. Affikslarning shaklan har xil, umumiy ma’nosi bir xil bo’lish hodisasi qanday nomlanadi? 3. Affikslarning qarama-qarshi ma’no bildirish hodisasi qanday nomlanadi? 4. SHakli va talaffuzi bir xil bo’lgan so’zlar qanday nomlanadi? 5. Turli so’z turkumlari doirasida omonim bo’lgan so’zlar qanday nomlanadi? Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov. Bilet N 10 1. O’zbek tilida ravish yasalishi. 2. Affiksal polisemiya,omonimiya va sinonimiya. 3. Berilgan so’zlarni so’z tarkibi bo’yicha tahlil qiling: shirinliklar, xo’plam, dehqonchilik Tayanch tushunchalar: 1) Omomorfema 2) Affiksatsiya usuli 3) Sinonim qo’shimchalar 4) Qo’shma ravish 5) Kompozitsiya usuli Amaliy savollar: 1. Yozilishi bir xil bo’lgan so’zlar qanday nomlanadi? 2. Fonetik strukturasi boshqa-boshqa, talaffuzda o’xshash,yaqin bo’lib qoladigan so’zlar qanday nomlanadi? 3. Ma’lum so’z turkumidagi biror grammatik kategoriyaga xos shakl yasovchi affikslar qanday nomlanadi? 4. Ma’nosi o’zaro bog’liq bo’lmagan, har xil affikslarning shaklan bir xil bo’lishi qanday nomlanadi? 5. Tovushning yozuvdagi ifodasi nima?
Kafedra mudiri f.f.n. A.Primov. Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|