Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniki kolleci

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

27 

 

 

 

 

 

 

Mövzu 9.    Məsələ və onun tərkib hissələri. Məsələlərin müxtəlif 

üsullarla həlli. 

Plan 

1.  Riyazi m

əsələ və onun tərkib hissələri. 

2.  Riyazi m

əsələlərin növləri. 

3.  M

əsələ həllində tətbiq olunan metodlar. 

 

 

1. M

əsələ elə anlayışdır ki,ona konkret  tərif verilmir. Geniş mənada hər hansı bir 

işi yerinə yetirmək, həll etmək mənasında işlənilir.  

M

əsələ  dedikdə  -  kəmiyyətlər  arasındakı  asılılıqlara  və  kəmiyyətlərin  verilmiş 

qiym

ətlərinə  əsasən,  məchulun  qiymətini  tapmaq  tələbi  başa  düşülür.  Belə  məsələlər 

əsasən  cümlələrlə  ifadə  olunmuş mətn  şəklində  olur  və  onlara  mətn  məsələlər  deyilir. 

T

əlimdə  riyazi  məsələlər  öyrədici,  inkişaf  etdirici  və  tərbiyələndirici  rola  malikdirlər. 

Riyazi  anlayışların  və  simvolların  mənimsənilməsində,  bacarıq  və  vərdişlərin 

formalaşmasında, yeni faktların, isbatların öyrənilməsində, idrak prosesinin o cümlədən 

t

əfəkkürün inkişafında, riyaziyyata maraq, mövcud ictimai quruluşa xas olan keyfiyyətlər 

yaratmaqda m

əsələlər mühüm yer tutur.  

Riyazi m

əsələ strukturuna görə üç hissədən ibarət olur: 

1.  M

əsələdə kəmiyyətlərin verilmiş ədədi qiymətləri (bunlara verilənlər deyilir). 

2.  M

əsələdəki şərt və ya şərtlər. 

3.  M

əsələnin tələbi və ya sualı. 

   Riyazi m

əsələ struktur tərkibinə görə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: 

 

 

 

 

 

 

 

 

M

əsələnin şərti – verilənlərlə axtarılanlar arasında riyazi münasibətləri ifadə edir. 

M

əsələnin şərtlərinin  sayı məchulların sayına müvafiq olmalıdır. Əks halda, məsələ ya 

artıq  şərtə  malik  olur,  ya  da  məchulları  tapmaq  üçün  şərt  çatışmır.  Məsələnin  şərti  – 

axtarılanı  tapmağa  kifayət  etməlidir.  Məsələdəki  verilənlər  və  məchullar  şərt  vasitəsilə 

əlaqədar olur.  

M

əsələ həlli təlimində başlanğıc mərhələ - məsələ məzmununun mənimsənilməsi və 

onun  qısa  yazılışından  ibarətdir.  Məsələ  məzmununun  qısa  yazılışı  hansı  didaktik 

əhəmiyyətə malikdir? 

M

əsələnin qısa yazılışı: 

1)   

görmə yaddaşı üçün obyekt rolunu oynayır;  

2)  m

əsələnin  sözlərlə,  cümlələrlə  ifadə  olunmuş  məzmununu  sxem  (cədvəl)  və  ya 

şərti işarələrlə qısa şəkildə ifadə edir; 

3)  konstruktiv t

əsvirin elementləri ilə tanış edir; 

4)  k

əmiyyətlər arasındakı asılılıqları riyazi simvollarla ifadə edir; 

Məsələ 

Verilənlər 

Məsələnin 

sualı 

Məsələnin 

şərtləri 

---

28 

 

5) 

tapılmış cavabın yoxlanılmasını asanlaşdırır. 

2. M

əsələlərin hesab, cəbr, həndəsə məsələləri kimi təsnif edilməsi şərtidir, əslində 

bunların hamısı mahiyyətcə eynidir. Ona görə də bunları sadəcə olaraq “riyazi məsələ” 

adlandırmaq daha əlverişlidir. Çünki eyni məsələni  hesab üsulu ilə, cəbri üsulla, və ya 

h

əndəsi  üsulla  həll  etmək  mümkündür.  Məsələlərin  riyazi  fənlərə  görə  təsnif  edilməsi 

h

əmin məsələlərin spesifikasından irəli gəlir. 

 M

əsələ  dörd  hesab  əməli  vasitəsilə  və  rasional  ədədlərlə  həll  olunarsa,  buna