Hukukun temel kavramlari

6.1.2.1.1.1. Mallar Üzerinde Mutlak Haklar 
Hukuk  dilinde  mal  denildiğinde  parasal  bir  karşılığı  olan  ve  başkalarına 
devredilebilen/temlik edilebilen şeyler anlaşılır. Mallar biri maddi, diğeri maddi olmayan mal 
olmak  üzere  iki  çeşittir  (Akıntürk  2015:  33).  Hukuk  alanında  maddi  mal  kavramıyla, 
yeryüzünde bulunan elle tutulabilen, gözle görülebilen cisimler ifade edilir (Cansel vd. 2016: 
211).  Masa,  sandalye,  kitap,  apartman,  kamyon  maddi  mala  örnek  olarak  verilebilir.  Maddi 
mallar (eşya) üzerindeki haklara aynî haklar denilmektedir. 
Maddi olmayan mallar ise bir sanatçının meydana koyduğu eser, bir mucidin geliştirdiği 
bir  icat,  bir  bilim  insanın  aldığı  patent  maddi  olmayan  maldır.  Bunlar,  zekâ,  yetenek  ürünü 
şeylerdir.  Maddi  varlıkları  yoktur  ancak  parasal  karşılıkları  vardır  ve  başkalarına 
devredilebilirler. Bir roman yazarı romanının telif hakkını bir yayınevine satabilir. Bir ressam 
tablosunu satabilir.  
Maddi Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar/Ayni Haklar 
Maddi  malların  hukuktaki  karşılığı  eşyadır.  Maddi  mallar/eşya  üzerindeki  mutlak 
haklara da aynî haklar denir. Kimi aynî haklar sahibine tam ve sınırsız yetki tanırken kimisi 
sınırlı bir yetki tanır. Sınırlı ayni haklar da sahibine tanıdığı yetkinin kapsamına göre tam ve 
sınırlı aynî haklar şeklinde ikiye ayrılır. Türk Medeni Kanunu, aynî hakları mülkiyet ve sınırlı 
aynî  haklar  şeklinde  düzenlemiştir  (Akıntürk  2015:  33-34).  Ayni  haklar,  sınırlı  sayıdadır 
(numerus clausus) (Aybay vd. 2016: 167). 
Mülkiyet Hakkı  
Mülkiyet hakkı, eşya üzerinde sahibine en geniş yetkiler veren haklardandır. Mülkiyet 
hakkı  sahibi  (malik),  eşyayı  kullanır,  semerelerinden  (ürünlerinden)  yararlanır,  üzerinde 
tasarruflarda bulunur (Cansel vd. 2016: 212). Örneğin devreder, bağışlar. 

---

131 
 
Eşya üzerinde birden fazla kişi aynı anda mülkiyet hakkına sahip olabilir. Buna toplu 
mülkiyet/birlikte  mülkiyet  denir.  Toplu/birlikte,  mülkiyet,  eşyaya/mala  sahip  olanların 
aralarındaki ilişki boyutuna ve hak derecesine göre müşterek (paylı) mülkiyet ve iştirak halinde 
(elbirliği mülkiyeti) mülkiyet olarak ikiye ayrılır. 
Müşterek  (paylı)  mülkiyet,  “birden  çok  kimsenin  aynı  eşya  üzerinde  fiilen  taksim 
edilmemiş hisselere (bölünmemiş paylara) malik bulunmalarından meydana gelen bir birlikte 
mülkiyet şeklidir.” (Akıntürk 2015: 425). Müşterek mülkiyette, birden fazla malik vardır ve her 
malikin payı bellidir ancak bu paylar henüz bölünmediğinden her malikin payına düşen kısım 
belli değildir (TMK, m. 688/1). Tersi bir hüküm bulunmadığı takdirde her malikin payı eşit 
kabul edilir (TMK, m. 688/2). Her bir pay sahibi, kendi payı üzerinde tek mülkiyetteki malik 
gibi,  hak  ve  yükümlülüklere  sahiptir.  Örneğin  payını  satabilir,  bağışlayabilir,  bir  borcuna 
karşılık olarak rehin edebilir; alacaklılar da bu payı haczettirebilirler (TMK, m. 688/3; Akıntürk 
2015: 425). 
İştirak halinde (elbirliği mülkiyeti) mülkiyet, “aralarında kanun veya sözleşme gereğince 
daha önce ortaklık bağı  kurulmuş bulunan kimselerin bir şeyin tamamına hep birlikte malik 
olmalarıdır” (Akıntürk 2015: 426). Mirasçıların mirasın paylaşılmasına kadar miras bırakanın 
malvarlığı  üzerindeki  mülkiyet  biçimi,  elbirliği  mülkiyetidir.  Mirasçılar  arasındaki  ortaklık 
yasadan doğmaktadır. Burada mülkiyet biçiminin belirlenmesinde mirasçıların bir tercihi, bir 
iradesi  söz  konusu  değildir.  Benzer  şekilde  adi  şirket  ortaklarının  şirket  malları  üzerindeki 
ortaklığı  da  elbirliği  mülkiyetidir.  Bunlar  arasındaki  ortaklık,  şirket  sözleşmesinden 
kaynaklanmaktadır. Elbirliği mülkiyetinde ortakların paylarının miktarı belli değildir. Diğer bir 
anlatımla, ortaklardan her birinin payı, ortaklığa dâhil olan malların tümünü kapsar. Bundan 
dolayı ortaklar, kendi kişisel payı üzerinde tek başına tasarrufta bulunamadığı gibi ortaklığa ait 
eşyanın tümü üzerinde de tasarrufta bulunamaz. Diğer bir anlatımla o malın bir kısmını veya 
tamamını satamaz, kiraya veremez, üzerinde rehin kurduramaz. Bunlar ancak tüm ortakların 
oybirliğiyle olabilir (TMK, m. 702/2; Akıntürk 2015: 425-426).  
Paylı  mülkiyet  ve  elbirliği  mülkiyeti  hem  taşınırlar  hem  taşınmazlar  için  geçerlidir. 
Diğer  bir  anlatımla  bu  mülkiyet  biçimleri  bir  tarla  üzerinde  geçerli  olabileceği  gibi  buğday 
üzerinde de söz konusu olabilir. 
Mülkiyet, konusunu oluşturan eşya taşınır ise menkul mülkiyeti; taşınmaz ise taşınmaz 
mülkiyeti şeklinde isimlendirilir (Akıntürk 2015: 34).