Hukukun temel kavramlari

4.1. Hukuk Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması 
Hukuk kurallarının yer bakımından uygulanması, yürürlükte bulunan hukuk kurallarının 
nerede,  hangi  coğrafi  alanda  hüküm  ifade  edeceğini  ve  uygulanacağını  anlatır.  Hukuk 
kurallarının yer bakımından uygulamasında şahsilik/kişisellik ve mülkilik (yerellik/yersellik) 
olmak biçiminde iki ilke vardır. Mülkilik ilkesine göre, ülke içerisinde, kural olarak vatandaş-
yabancı  ayrımı  yapılmaksızın,  o  ülkenin  hukuku  uygulanır.  Bu  ilke  çerçevesinde,  Türkiye 
Cumhuriyeti topraklarında Türk hukuku uygulanır. 
Şahsilik ilkesindeyse, ülke unsuru yerine vatandaşlık unsuru esas alınmakta ve vatandaş 
nerede,  hangi  ülkede  bulunursa  bulunsun,  uyruğu  olduğu  ülkenin  hukuku  uygulanmaktadır. 
Dolayısıyla bu ilkeye göre bir Türk vatandaşı dünyanın neresinde olursa olsun Türk hukuku 
uygulanacaktır.  Bu  durum,  ülkelerin  egemenliğiyle  çatıştığından  şahsilik  ilkesinin  mutlak 
olarak  uygulanması  mümkün  değildir.  Yerellik  ilkesi  mutlak  olarak  uygulandığı  takdirde, 
kişinin sahip olduğu kimi hakların kaybolması tehlikesi ortaya çıkar. Şahsilik ilkesinin mutlak 
olarak uygulanması durumundaysa devletin egemenliği zarar görür. Bundan dolayı günümüzde 
her iki ilkenin birlikte uygulandığı görülmektedir.  
Yasaların  yer  bakımından  uygulanmasında,  kamu  hukukunda  ve  özel  hukukta  farklı 
uygulamaların  olduğu  görülmektedir.  Özel  hukukla  ilgili  düzenlemeler  ülkede  yaşayan 
vatandaşlara uygulanır. Yabancılar da kural olarak bundan yararlanırlar. Böyle olmakla birlikte 
kimi  durumlarda  (örneğin  evlenme,  boşanma,  ehliyet)  yabancılara  kendi  ulusal  hukukları 
uygulanır.  Kamu  hukukunda,  kural  olarak,  yasaların  yerelliği  ilkesi  geçerlidir 
(Bilgili/Demirkapı 2017: 84). Bunan anlamı, ülkede bulunan yabancılara kendi ulusal yasaların 
uygulanmamasıdır.  Devlet  yönetimine  katılma  imkânı  sağlayan  siyasal  haklardan  ve  kamu 
hizmetlerine  girme  hakkından  yabancılar  yararlanamazlar.  Bundan  dolayı  bu  haklara 
vatandaşlık hakları da denir. 
Ceza hukukundaysa Türkiye’de suç işleyen herkese (vatandaş yabancı fark etmez) Türk 
Ceza  Kanunu  hükümleri  uygulanır.  Bir  yabancı,  Türkiye’de  işlediği  bir  suçtan  dolayı 
yurtdışında yargılanmış olsa dahi Türkiye’de yeniden yargılanır. Türk devletinin kişiliğine karşı 
bir Türk veya yabancı tarafından yabancı bir ülkede suç işlenmesi durumunda da Türk Ceza 
Kanunu uygulanır. Usul hukukunda, kural olarak, yerellik ilkesi uygulanır (Gözübüyük 2016: 
79-80).