Фонетик сатҳ бирликлари

IV. 

Leningrad  (xozirgi  S.  -  Peterburg)  fonologiya  maktabi,  yuqorida 

qayd  etilganidek,  akad.  L.V.  Shcherba  g‗oyalariga  tayanadi.  Bu  maktab  vakillari 

orasida  XX  asr  tilshunosligining  yirik  namoyandalari  bor:  M.I.  Matusevich,  L.R. 

Zinder, A.N. Gvozdev, Ya.V. Loya va boshqalar shular jumlasidandir. 

Leningrad fonologiya  maktabi nazariyasida fonemaga oid quyidagi qarashlar 

tayanch g‗oyalar tarzida ta‘kidlanadi: 

1.  Fonemalarning  so‗zlarni  va  so‗z  shakllarini  farqlash  vazifalari  bor.  2. 

Fonema turli ottenkalar majmuidan iborat tovush tipidir.  

3. Fonema nutq oqimining bo‗linmas birligidir.  

4. Fonemalar tarkibi tarixan o‗zgarib turadi. 

1

 

5. Nutqning fonemalarga bo‗linishi.  

6. So‗zlarning minimal juftliklari.  

7. Fonemalar bir-biriga qarama-qarshi qo‗yiladi.  

8. Fonemalar sistemasi.  

9. Boshqa tillardan o‗zlashtirilgan so‗zlar muayyan til fonemalari tarkibining 

rivojiga ta‘sir o‗tkazishi mumkin.  

Yuqorida  ko‗rsatib  o‗tilgan  belgilar  xisobga  olinib,  Leningrad  fonologiya 

maktabida  fonemaga  quyidagicha  ta‘rif  beriladi:  tarixan  tarkib  topgan,  nutq 

oqimida  boshqa  bo‗laklarga  parchalanmaydigan,  fonologik  tizimda  bir-biriga 

qarama-qarshi  qo‗yiladigan,  mustaqil  ahamiyatga  ega  bo‗lishi  mumkin  bo‗lgan, 

so‗z  yoki  grammatik  formalarning  tovush  tarkibiga  kirib,  ularni  o‗zaro  farqlash 

imkonini beradigan til birligi fonema deyiladi. Nutqdagi turli fonetik pozitsiyalarda 

fonemaning turli ottenkalari qatnashadi.

2

 

V.