O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

Axborot uchun ma’lumot 
 
Quturish  zoonoz  tabiatli,  o’ta  xavfli  infeksiyalar  guruhiga  kiruvchi,  o’tkir 
virusli  yuqumli  kasallik  bo’lib,  qo’zg’atuvchining  kontakt  mexanizm  orqali 
yuqishi, markaziy asab tizimining shikastlanishi va o’lim bilan xarakterlanadi. 
Tarqalganligi: Quturish Avstraliya, Okean va Antraktidadan tashqari barcha 
kontinentlarda  enzootik  hisoblanadi.  Ayrim  Orol  davlatlar  (Buyuk  Britaniya, 
Malta,  Yangi  Zelandiya,  Yaponiya)  hududiga  kiritilayotgan  itlar,  mushuklar  va 
boshqa hayvonlarga nisbatan qatiy kurashish tadbirlari tufayli quturishdan deyarli 
xolidir.  Shuningdek,  quturish  Shimoldagi  (Norvegiya,  Shvetsiya)  va  Evropaning 
Janubidagi (Ispaniya, Portugaliya) qator mamlakatlarda uchramaydi. 
Odamlar va hayvonlar o’rtasida quturish tarqalishi haqidagi ma’lumotlarning 
taqqoslanishi  shuni  ko’rsatadiki,  hayvonlarda  quturish  hollarining  o’rtacha  yillik 
ko’rsatkichi  Evropa  va  Janubiy  Amerikada  yuqoriroq  va  eng  past  Afrikada 
bo’lgani  holda,  odamlarning  kasallanish  ko’rsatkichi  Osiyoda  yuqoriroq  va 
Shimoliy  Amerikada  eng  kamdir.  Hayvonlar  kasallanishini  yetarlicha  hisobga 

---

 
197 
olmaslikka  asoslangan  statistik  kamchiliklardan  tashqari,  Osiyo  va  Afrikada  itlar 
hamda  boshqa  uy  hayvonlari  odamlar  uchun  asosiy  qo’zg’atuvchi  manba  bo’lib 
xizmat qiladi. 
Etiologiyasi:  Qo’zg’atuvchisi  –  Rabies  virus
 
-  rabdoviruslar  oilasi,  Lissa 
viruslar turiga mansub. Genom  - bir zanjirli RNK. Virion d-180nm. Virionlar 5ta 
tuzilmaviy oqsillar va RNKga bog’liq polimeraza tutadi. 2ta antigen komponentga 
ega:  S  va  V,  virus  termolabil  (60°S  haroratda  5-10  minutda  parchalanadi, 
qaynatilganda  2  minutda),  lekin  past  haroratda  chidamli.  Dezinfeksiyalovchi 
eritmalar,  ishqor  va  kislotalar  ta’sirida  tez  inaktivatsiyalanadi.  Fenol  va  yodga 
chidamli. "Yovvoyi" ("ko’cha") va "fiksatsiyalangan" quturish viruslari farqlanadi. 
Yovvoyi  virus  odamlar  va  barcha  issiq  qonli  hayvonlar  uchun  yuqori 
patogenlik  xususiyati  bilan  ajralib  turadi.  Bosh  miyaning  ammon  shoxi  va  o’rta 
miyada  virusning  ko’payishi  tomirlarning  shikastlanishiga  olib  keladi,  neyronlar 
sitoplazmasida  o’ziga  xos  polimorf  (yumaloq,  oval)  kiritmalar  -  o’lchami  0,5-2.5 
nm bo’lgan Babesh-Negri tanachalari hosil bo’ladi. 
Fiksatsiyalangan  virus  o’zgargan  yuqtirish  sharoitlarida  yovvoyi  virusni 
adaptatsiya  yo’li  bilan  Paster  tomonidan  olingan  bo’lib,  quyonlar  uchun 
nopatogen, Babesh-Negri tanachalarini hosil qilmaydi, so’lak bilan ajralmaydi.