O’zbekiston respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi

MAVZU 2. EPIDEMIOLOGIYA FANINING TEKSHIRUV USULLARI, 
EPIDEMIOLOGIK USUL HAQIDA TUSHUNCHA VA BU USULNING 
MOHIYATI, EPIDEMIOLOGIK DIAGNOZ HAQIDA UMUMIY 
TUSHUNCHALAR 
 
1.  Mashg’ulotning  mohiyati.  Aholi  orasida  tarqaladigan  yuqumli 
kasalliklarning oldini olish uchun, epidemiyaga qarshi kurashish choralarini tashkil 
etishda asosiy qonun-qoidalaridan biri, profilaktik va epidemiyaga qarshi kurashish 
chora-tadbirlarning  boshlang’ich,  ya’ni  asosiy  yo’nalishini  aniqlashdir,  yuqumli 
kasalliklarga  qarshi  kurashish  chora-tadbirlarini  rejalashtirish  va  epidemiyaga 
qarshi  kurashni  tashkil  etishning  asosiy  va  boshlang’ich  yo’nalishini  aniqlash 
epidemiologik  tekshiruv  usullarini  qo’llash  tufayli  amalga  oshiriladi. 
Epidemiologiya  sohasida  ishlaydigan  bo’lajak  mutaxassislar,  epidemiologiya 
fanining tekshiruv usullarini, bu usullarning mohiyatini yaxshi bilishlari kerak. 
Yuqumli  kasalliklarga  qarshi  kurashish  chora-tadbirlarining  maqsadga 
muvofiq  bo’ladigan  rejalarini  ishlab  chiqishda  epidemiologik  diagnoz 
xulosalaridan foydalanish ham katta ahamiyat kasb etadi. 
2.  Maqsad:  Talabalarni  kasalliklarning  epidemiologiyasini  o’rganishda 
qo’llaniladigan  epidemiologik  tekshiruv  usullari  bilan  tanishtirish.  Talabalarni 
epidemiologik hodisalar o’rtasidagi sababiy bog’lanishlarni aniqlash usullari bilan 
tanishtirish,  ularga  epidemiologik  tekshiruv  usullarining  mohiyatini  tushuntirish, 
jumladan  tasviriy  baholash  usuli,  analitik  (tahliliy)  epidemiologiya  usuli, 
eksperimental 
(ilmiy 
tajribaga 
asoslangan) 
epidemiologiya 
usullari 
va 
epidemiologik  prognoz  (kasalliklarning  tarqalish  darajasini  oldindan  aniqlab 
berish) usullari bilan tanishtirish. 
O’quvchilarni  kasallik  o’chog’ida  olib  boriladigan  epidemiologik 
tekshiruvning o’ziga xos xususiyatlari bilan tanishtirish, ularga kasallik o’chog’ida 
epidemiologik tekshiruv olib borish usulini o’rgatish. 
O’quvchilarga  yuqumli  kasalliklarning  epidemiologik  diagnozi,  shu 
diagnozning  mohiyati,  asosiy  bo’limlari  va  bosqichlari,  epidemiologik  diagnoz 
uchun  qo’llaniladigan  hujjatlar  to’g’risida  tuShuncha  berish.  Epidemiologik  va 
klinik diagnozlarning o’xshashligi va ular o’rtasidagi tafovutlarni o’rgatish. 
Nihoyat  o’quvchilarga,  retrospektiv  (o’tmishga  asoslanib  qilinadigan)  va 
operativ  (tezkorlik  bilan  qilinadigan)  tahlil  to’g’risida  umumiy  tushuncha 
berishdir. 
3.  Mashg’ulotni  o’tkazish  uchun  dasturga  binoan  5  soat  vaqt  ajratilgan, 
Shundan 3 soati amaliy mashg’ulotga, 2 soati mustaqil ishga mo’ljallangan. 
4. Mashg’ulotni o’tkazish tartibi. 
4.1.  Kirish  so’zi,  mashg’ulotni  mavzusini,  mohiyatini,  maqsadini  va  uning 
mazmunini talabalarga tuShuntirish. 
4.2. Talabalardagi ushbu mavzu to’g’risidagi boshlang’ich bilim saviyalarini 
aniqlab olish. 
4.3.  Epidemiologik  usul,  bu  usulning  mazmuni,  mohiyati  va  qo’llanilishi 
haqidagi savollarni muhokama qilish. 

---

 
20 
4.4. Yuqumli kasalliklar o’choqlarida o’tkaziladigan epidemiologik tekshirish 
usullarini muhokama qilish. 
4.5.  Epidemiologik  diagnoz,  epidemiologik  diagnoz  qo’yish  usullari,  bu 
diagnozning  turlari,  o’tkazilish  bosqichlari  va  epidemiologik  diagnoz  uchun 
qo’llaniladigan hujjatlarni muhokama qilish. 
4.6.  Talabalarning  muhokama  qilingan  materiallarni  o’zlashtirganliklarini 
tekshirish. 
4.7.  O’tilgan  mashg’ulotga  yakun  yasash  va  keyingi  mashg’ulot  uchun 
topshiriq berish. 
5. Mashg’ulotni o’zlashtirganligini aniqlash maqsadida beriladigan savollar. 
5.1. Epidemiologik tekshirish usullari haqida tushuncha. 
5.2.  Epidemiologik  hodisalarning  kelib  chiqishidagi  sababiy  bog’lanishlarni, 
shu  sabablar  tufayli  kelib  chiqadigan  oqibatlarni  aniqlash  uchun  ishlatiladigan 
usullar. 
5.3.  Diskriptiv  (tasviriy-baholash),  analitik  va  eksperimental  (ilmiy  tajribaga 
asoslangan) epidemiologiyada hamda kasallik tarqalish jarayonini oldindan aniqlab 
berish (prognoz qilish) uchun qo’llaniladigan usullar va ularning ta’rifi. 
5.4.  Kasallik  o’choqlarida  qo’llaniladigan  epidemiologik  tekshiruv  usullari 
yagona kasal  uchraydigan va bir talay  kasallar uchraydigan kasallik  o’choqlarida 
epidemiologik tekshiruv o’tkazishning o’ziga xos xususiyatlari. 
5.5. Epidemiologik diagnoz haqida tushuncha. 
5.6. Epidemiologik diagnoz qo’yish uchun ishlatiladigan usullar. 
5.7. Epidemiologik tahlilning turlari (retrospektiv, operativ, prognostik). 
5.8.  Epidemiologik  diagnozning  yuqumli  kasalliklarning  oldini  olishdagi 
ahamiyati. 
5.9. Epidemiologik diagnoz qo’yish uchun qo’llaniladigan hujjatlar. 
6. Talabalar bilishi lozim bo’lgan savollar. 
6.1. Epidemiologik usulning o’ziga xos xususiyatlari. 
6.2.  Yuqumli  kasallik  o’choqlarida  olib  boriladigan  epidemiologik  tekshiruv 
usulining, yuqumli kasalliklarga qarshi kurashishdagi ahamiyati. 
6.3.  Epidemiologik  diagnoz  haqida  tuShuncha  (epidemiologik  diagnozning 
asosiy turlari va o’tkazish bosqichlari). 
6.4. Tezkorlik bilan qilinadigan (operativ) va o’tmishga asoslanib qilinadigan 
(retrospektiv) epidemiologik tahlil. 
7. Talabalar o’rganishi lozim bo’lgan amaliy malaka. 
7.1.  Yuqumli  kasallik  o’choqlarida  epidemiologik  tekshiruv  o’tkazishni 
bilish. 
7.2. Guruhli kasallanish hollarida uning sabablarini aniqlay bilish. 
7.3. Kasalliklarning qaysi darajada tarqalganligini aniqlashda qo’llaniladigan 
ko’rsatkichlarni (mutloq son, nisbiy, intensiv, ekstensiv) amalda qo’llash. 
7.4.  Yuqumli  kasalliklar  strukturasini,  tarqalish  darajasini  va  dinamikasini 
tahlil qilishni o’rganish.