Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi föVQƏladə hallar naziRLİYİNİn akademiyasi
Yüklə 1,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
Partiya sisteml ərinin təşəkkülü yollarını tədqiq edən ilk politoloq Moris Dyuverje hesab olunur.Seçki il ə partiya sisteminin qarşılıqlı əlaqəyə malik olduğunu sübut etmək məhz ona m əxsusdur.Dyuverje Partiya sistemlərini araşdırarkən “üç sosial qanunu” işləyib hazırlamışdır: 108 1.Proporsional seçki sistemi bir-birind ən asılı olmayan, sərt daxili struktura malik çoxlu partiyalarla s əciyyələnən çoxpartiyalı sistemin yaranmasına gətirib çıxarır 2. İki turda keçirilən majoritar səsvermə sistemi qarşılıqlı əlaqələrə və kompromislərə can atan, öz mövqeyini çevikliklə d əyişə bilən bir neçə partiyanın mövcud olduğu partiya sisteminin meydana g əlməsinə şərait yaradır. 3.Bir turda keçiril ən majoritar səsvermə sistemi iki partiyanın r əqabətdə olduğu partiya sisteminin formalaşmasını şərtləndirir. Birpartiyalı, ikipartiyalı və çoxpartiyalı sistemlər adətən, müxt əlif siyasi rejimlərə malik olan ölkələrdə təşəkkül tapır.Belə bir c əhəti qeyd etmək vacibdir ki, cəmiyyətin demokratikləşməsi s əviyyəsi heç də bilavasitə partiya sistemlərinin tipi ilə bağlılıq kəsb etmir.Lakin h ər halda XX əsrin siyasi tarixi təsdiqləyir ki, çoxpartiyalılıq (əgər o deklorativ xarakter daşımırsa) cəmiyyətin siyasi h əyatının, ümumiyyətlə, onun bütün sferalarının demokratik- l əşməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Çoxpartiyalı sistemin mövcudluğu kompleks amillərlə: sosial, milli, ideoloji, dini, tarixi v ə təsisatlı amillərlə şərtlənir. Partiya sisteml əri sosial maraqları və siyasi baxışları qruplaşdırır, onlara yerli v ə ümummilli səviyyədə özünü ifadə imkanı yaradır, ictimai- siyasi qüvv ələri, o cümlədən seçiciləri təşkil edir, onların nüma- y əndəli orqanlara deputatların irəli sürülməsində və istiqamət- l əndirilməsində yardımçı olur.Siyasi nöqteyi-nəzərdən demək olar ki, partiya sisteml əri hakimiyyətin həyata keçirilməsinin ikinci yoludur.Çoxpartiy alılıq bilavasitə sosial təbəqələrlə bağlıdır və onların müxtəlifliyini əks etdirir.Eyni zamanda çoxpartiyalılığın mövcudluğu siyasətdə qrup mənafelərinin çoxcəhətliliyinin təmsil olunmasının optimal imkanları və siyasi koalisiyanın potensialının reallaşması, sosial münaqişələrin həlli üçün zəruridir.Onun neqativ t ərəfi isə mənafelərin aqreqasiyası (ümumiliyi) ilə parlament çoxluğunun sabitliyinə qarşıdurma mənbəyi olmasıdır.Müasir dövrd ə siyasi partiyaların və partiya sistemlərinin strukturunun yeni 109 istiqam ətdə inkişafı və onların kütlələrə real təsirinin güclənməsi ilə bağlı partiya sistemlərinin tərəqqisində özünəməxsus, spesifik meyll ər üzə çıxar. Yüklə 1,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|